Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Tereny powyrobiskowe naziemne oraz powstające przykopalniane hałdy niejednokrotnie stanowią trwałą skazę w krajobrazie. W związku z procesami górniczymi, znaczne połacie terenu zostają często trwale wykluczone z dalszego użytkowania. Silnie przekształcony krajobraz stwarza konieczność dla wdrażania procesów rewitalizacyjnych. Odpowiednie działania projektowe i inwestycyjne, przy współpracy z architektami oraz lokalnymi samorządami są w stanie zaoferować bogaty program funkcjonalny dla terenów zdegradowanych działalnością górniczą, zapewniając jednocześnie okolicznym mieszkańcom atrakcyjną przestrzeń wypoczynkową.
W artykule dokonano przeglądu aktualnego stanu wiedzy na temat rewitalizacji terenów pogórniczych, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów środowiskowych, społecznych i ekonomicznych takich działań. Celem artykułu jest przegląd i popularyzacja rozwiązań projektowych, które w sposób trwały przywracają tereny zdegradowane lokalnym społecznościom. Przedstawiono różne koncepcje rewitalizacji terenów zdegradowanych, opierając się na przykładach realizacji z dziedziny architektury krajobrazu z kraju i ze świata. Wybrane przykłady obejmują naturalną regenerację, rekultywację i inżynierię ekologiczną. Są to przykłady holistycznego i nowoczesnego podejścia do realizacji przestrzeni turystycznych i aktywnych przyrodniczo na terenach dawnych wyrobisk oraz hałd kopalnianych. Opracowanie przestawia również autorską propozycję rewitalizacji terenu hałdy przy kopalni LW Bogdanka na cele związane ze sportami zimowymi. Omawiane przykłady mogą posłużyć jako wzór dla przyszłych działań podejmowanych zgodnie z założeniami polityki Agenda 2030 i Fit for 55.
UN Resolution no. A/RES/70/1 Transforming our world: The 2030 Agenda for Sustainable Development. Available: sustainabledevelopment.un.org [Accessed 12 Feb 2024]
Google Scholar
Agenda 2030 for Sustainable Development – Implementation in Poland. Available: http://www.un.org.pl/files/170/Agenda2030PL_pl-5.pdf [Accessed 12 Feb 2024]
Google Scholar
European Green Deal – “Fit for 55” guidelines. Available: https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/green-deal/fit-for-55-the-eu-plan-for-a-green-transition [Accessed 06 Mar 2023]
Google Scholar
Gerbelová H., Spisto A. M., Giaccaria S., “Regional energy transition: an analytical approach to the slovakian coal region”, Energies, 14(1):110, (2021). https://doi.org/10.3390/en14010110
DOI: https://doi.org/10.3390/en14010110
Google Scholar
Frejowski A., Bondaruk J., Duda A., “Challenges and opportunities for end-of-life coal mine sites: black-to-green energy approach”, Energies, 14(5), (2021), 1385. https://doi.org/10.3390/en14051385
DOI: https://doi.org/10.3390/en14051385
Google Scholar
Harat A., Adamczyk Z, Klupa A., Economic and environmental aspects of the liquidation of coal mines, ISSN 1314-2704, Proceeding: 17th International Multidisciplinary Scientific Geo Conference SGEM 2017, 29 June – 5 July, (2017). https://doi.org/10.5593/sgem2017/54/S23.035
DOI: https://doi.org/10.5593/sgem2017/54/S23.035
Google Scholar
Kemfert C., Fischedick M., Bausch K., “Phasing out coal in the German energy sector interdependencies, challenges and potential solutions”. Berlin: German Institute for Economic Research, (2019). Available: https://www.ecologic.eu/sites/default/files/publication/2019/3537-kohlereader_englisch-final.pdf [Accessed: 25 Feb 2021]
Google Scholar
Lehotský L., Černík M., “Brown coal mining in the Czech Republic – lessons on the coal phase-out”, International Issues & Slovak Foreign Policy Affairs, vol. 28(3/4), (2019), pp. 45-63.
Google Scholar
Van de Loo K., “Social engineering for coal mine closures - a world bank report, the international research deficit and reflections from a German perspective”, Mining Report, vol. 155(4), (2019).
Google Scholar
Pietrzyk-Sokulska E., Uberman R., Kulczycka J., “The impact of mining on the environment in Poland – myths and reality”, Gospodarka Surowcami Mineralnymi - Mineral Resources Management, vol. 31(1), (2015), pp. 45-64. https://doi.org/10.1515/gospo-2015-0009
DOI: https://doi.org/10.1515/gospo-2015-0009
Google Scholar
Tajduś A., Tokarski S., “Risks Related to Energy Policy of Poland Until 2040”, Archives of Mining Sciences, vol. 65(4), (2020), pp. 877-899. https://doi.org/10.24425/ams.2020.135183
DOI: https://doi.org/10.24425/ams.2020.135183
Google Scholar
Malec M., Kamiński J., Kaszyński P., “Regulacje środowiskowe w energetyce a zapotrzebowanie na węgiel kamienny”, Energy Policy Journal, vol. 19(1), (2016), pp. 21–34.
Google Scholar
Green F., Gambhir A., “Transitional assistance policies for just, equitable and smooth low-carbon transitions: Who, what and how?”, Climate Policy, vol. 20(8), (2019), pp. 902–921. https://doi.org/10.1080/14693062.2019.1657379
DOI: https://doi.org/10.1080/14693062.2019.1657379
Google Scholar
Łączny J., Bondaruk J, Janik A., (Eds.), “Problematyka przywracania terenów zwałowisk odpadów powęglowych do obiegu gospodarczo-społecznego“, GIG Katowice, pp.13-32, (2012).
Google Scholar
Gosar M., Sajn R., Miler M., Burger A., Bavec S., “Overview of existing information on important closed (or in closing phase) and abandoned mining waste sites and related mines in Slovenia“, Geologija, vol. 63/2, (2020), pp. 221-250. https://doi.org/https://doi.org/10.5474/geologija.2020.018
DOI: https://doi.org/10.5474/geologija.2020.018
Google Scholar
Fermeglia M., Bevilacqua P., Cafaro C., Ceci P., Fardelli A., “Legal Pathways to Coal Phase-Out in Italy in 2025“, Energies, 13, (2020). https://doi.org/https://doi.org/10.3390/en13215605
DOI: https://doi.org/10.3390/en13215605
Google Scholar
Oei P., Brauers H., HerpichP., “Lessons from Germany’s hard coal mining phase-out: policies and transition from 1950 to 2018“, Climate Policy, vol. 20(8), (2020), pp. 963-979. https://doi.org/10.1080/14693062.2019.1688636
DOI: https://doi.org/10.1080/14693062.2019.1688636
Google Scholar
Directive (EU) 2018/2001 of 11 December 2018 on the promotion of the use of energy from renewable sources.
Google Scholar
Czyżak P., Hetmański M., Analiza dot. granicznego roku odejścia od węgla w energetyce w Europie i Polsce. Instrat Policy Paper, vol. 01 (2020).
Google Scholar
Ostręga A., “Sposoby zagospodarowania wyrobisk i terenów po eksploatacji złóż surowców węglanowych na przykładzie Krzemionek Podgórskich w Krakowie“. PhD thesis, AGH University of Science and Technology, Kraków, (2004).
Google Scholar
Ostręga A., Cała M., “Assesing the value of landscape shaped by the mining industry – a case study of the town of Rydołutowy“, Archchives of Mining Sciences 65, 1, pp. 3-18, (2020). https://doi.org/10.24425/ams.2020.132702
DOI: https://doi.org/10.24425/ams.2020.132702
Google Scholar
Ostręga A., “Organizacyjno-finansowe modele rewitalizacji w regionach górniczych“, Wydawnictwa AGH. Seria rozprawy i monografie, no. 279, s. 205, (2013).
Google Scholar
Ostręga A., Uberman R., “Kierunki rekultywacji i zagospodarowania — sposób wyboru, klasyfikacja i przykłady“, Górnictwo i Geoinżynieria, vol. 34(4), (2010), pp. 445–461.
Google Scholar
Ostręga A., Uberman R., Stożek Ł., Muzykiewicz B., “Koncepcja rekultywacji i docelowego zagospodarowania kopalni wapienia ,,Kujawy” “, Górnictwo i Geologia XV. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej nr 132, Studia i Materiały nr 39; Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, pp. 223–224, (2011).
Google Scholar
Uberman R., Ostręga A., “Reclamation and revitalisation of lands after mining activities. Polish achievements and problems“, AGH Journal of Mining and Geoengineering, vol. 36(2), (2012).
Google Scholar
Czaja P., Kozioł W., Uberman R., Chodak M., Kasztelewicz Z. (Eds.), “Rekultywacja terenów pogórniczych i waloryzacja krajobrazu w Konińskim Okręgu Wydobycia Węgla Brunatnego“, Agencja Wydawniczo-Poligraficzna „Art.-Tekst”, Kraków, (2007).
Google Scholar
Uberman R., “Likwidacja kopalń i rekultywacja terenów pogórniczych w górnictwie odkrywkowym. Problemy techniczne, prawne i finansowe“, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków, (2010).
Google Scholar
Myga-Piątek U., “Landscape management on post-exploitation land using the example of the Silesian region, Poland“, Environmental & Socio-economic Studies, vol. 2(1), (2015), pp. 1-8. https://doi.org/10.1515/environ-2015-0026
DOI: https://doi.org/10.1515/environ-2015-0026
Google Scholar
Prusak R., “Exemplary methodology of selection of post-mining lands reclamation techniques and development“, 16th International Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM, (2016).
Google Scholar
Kacprzak M., Bruchal M., “Proces rekultywacji terenów pogórniczych na przykładzie Kopalni Wapienia Gorażdże“, Inżynieria i Ochrona Środowiska, vol. 1, (2001).
Google Scholar
Kasztelewicz Z., Sypniowski S., “Górnictwo odkrywkowe a rekultywacja terenów pogórniczych“, Problemy Ekologii, vol. 2, (2010).
Google Scholar
Bujakowski W., Wirth H., “Koncepcja zagospodarowania terenów pogórniczych na cele rekreacyjno-Lecznicze“, in: Kulczycka J., Pietrzyk-Sokulska E., Wirth H. (Eds.), Zrównoważona produkcja i konsumpcja surowców mineralnych. Kraków, (2011).
Google Scholar
Wieja T., Chmura J., Bartos M., “Underground tourist routes in the context of sustainable development“, Archives of Mining Sciences, vol. 60(3), (2015), pp. 859-873. https://doi.org/10.1515/amsc-2015-0056
DOI: https://doi.org/10.1515/amsc-2015-0056
Google Scholar
Wirth P., Černič Mali B., Fischer W., “Post-Mining Regions in Central Europe Problems, Potentials, Possibilities“, Oekom, (2012), ISBN 978-3-86581-294-0
DOI: https://doi.org/10.14512/9783865815002
Google Scholar
Gregorova B., Hronecek P., Tomezowa D., Molokac M., Cech V., “Transforming Brownfields as Tourism Destinations and Their Sustainability on the Example of Slovakia“, Sustainability, vol. 12, (2020). https://doi.org/10.3390/su122410569
DOI: https://doi.org/10.3390/su122410569
Google Scholar
Pavolová H., Domaracká L., Mitterpachová N., “The Impact of Environmental Burden on the Reuse of Brownfields in Slovakia“, 2nd ed.. University of Košice Publishing. Košice, Slovakia, pp. 120, (2011).
Google Scholar
Rooney R.C., Bayley S.E., “Setting reclamation targets and evaluating progress: Submersed aquatic vegetation in natural and post-oil sands mining wetlands in Alberta, Canada“, Ecological Engineering, 37, pp.569–579, (2011). https://doi.org/10.1016/j.ecoleng.2010.11.032
DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecoleng.2010.11.032
Google Scholar
Hollander J., Kirkwood N., Gold J., “Principles of Brownfield Regeneration: Cleanup, Design and Reuse of Derelict Land“, Island Press: Washington, DC, USA, pp.149, (2010).
Google Scholar
Kolanowski L., “Rozwój przestrzenny Łęcznej, jako ośrodka Lubelskiego Zagłębia Węglowego“, Annales Universitatis, Mariae Curie – Skłodowska, Vol. LXXIII sectio B, (2018). https://doi.org/10.17951/b.2018.73.29-47
DOI: https://doi.org/10.17951/b.2018.73.0.29-47
Google Scholar
Dmitruk M., “Analysis of the Objectives and the Level of Implementation of the Spatial Development Plan of the Central Coal Region – the Lublin Coal Basin (CRW-LZW) “, Archives of Mining Sciences, vol. 66, (2021), pp. 543-560. https://doi.org/https://doi.org/10.24425/ams.2021.139596
DOI: https://doi.org/10.24425/ams.2021.139596
Google Scholar
Kicki J., Kozek B., Jarosz J., Dyczko A. (Eds.), “30 lat górnictwa węglowego na Lubelszczyźnie 1975–2005“, Lubelski Węgiel „Bogdanka” Spółka Akcyjna, (2006). ISBN: 83-917727-3-X
Google Scholar
Myczkowski Z., Forczek-Brataniec U., Środulska-Wielgus J., WielgusL K., Rymsza-Mazur W., Chajdys K., “Metoda Jednostek i Wnętrz Architektoniczno-Krajobrazowych w realiach XXI wieku“, materiały konferencyjne.
Google Scholar
Koziołek E., Wawrzyniak W., Przesmycka E., Sawicki B., Przesmycka N., “Koncepcja programowo – przestrzenna rekultywacji docelowego zagospodarowania składowiska odpadów górniczych w Bogdance“, Wiadomości Górnicze, vol. 64(11), (2013), pp. 684-690.
Google Scholar
Preite M., “Le patrimoine industriel au sein des paysages culturels evolutifs en marge de l’inscription du Bassin Minier Nord-Pas de Calais a la Liste du Patrimoine mondial de l’UNESCO“, Cultural Landscape, Université de Florence, pp.163-181.
Google Scholar
Gasidło K., “Przekształcenia terenów i obiektów poprzemysłowych jako problem urbanistyczno-architektoniczny Województwa śląskiego“, Zeszyty Naukowe. Architektura, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, (2013), YADDA: bwmeta1.element.baztech-6644cc68-d474-42ad-8cb2-14ba84941575
Google Scholar
Borowik A., Park Śląski w Chorzowie. Projekty i realizacje z lat 1950–1989. Monografia, (2020).
Google Scholar
Kasztelewicz Z., Kaczorowski J., “Rekultywacja i rewitalizacja kopalń węgla brunatnego na przykładzie kopalni „Bełchatów”, Górnictwo i Geoinżynieria, vol. 33(2), (2009).
Google Scholar
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. – development plans. Available: https://pgegiek.pl/ [Accessed: 12 Feb 2024]
Google Scholar
Olszewski O., Dylewski R., Frąk C., Plan Zagospodarowania Przestrzennego Centralnego Rejonu Węglowego LZW. Lublin, 1979.
Google Scholar
Key Elements of the Development Strategy of LW Bogdanka S.A. Mining Area of the ENEA Group until 2030 (Outlook to 2040).
Google Scholar
Meteorological station online data. Available: https://www.weatheronline.pl/ [Accessed 12 Feb 2024]
Google Scholar
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 grudnia 2011 r. w sprawie stopni trudności narciarskich tras zjazdowych, biegowych i nartostrad oraz sposobu ich oznaczania, Warszawa: Rada Ministrów, Dz.U. 2011 nr 295 poz. 1752.
Google Scholar
Bajwoluk T., “Wykorzystanie potencjału środowiska naturalnego dla aktywizacji turystycznej terenów podmiejskich Myślenic–Zarabia“, Czasopismo Techniczne, vol.7-A/2007, (2007), pp.113-120.
Google Scholar
Historical photos of Bogdanka coal mine. Available: https://kurierlubelski.pl/poczatki-kopalni-w-bogdance-zobacz-jak-powstawalo-lubelskie-zaglebie-weglowe/ar/c3-3670796?fbclid=IwAR1Gk8m_Z0sBBS4Sddtu_v9KR_ZwfPs_BKmXxKyekJfWVqCEUm_yh_Wugeo [Accessed 12 Feb 2024]
Google Scholar
Projektant architektury z dziewięcioletnim stażem pracy. Specjalizacja: Architektura obiektów handlowych, architektura mieszkaniowa, architektura przestrzeni publicznych.
Uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w specjalności architektonicznej.
Nauczyciel akademicki na kierunku Architektura, na Wydziale Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej. Specjalność: Ergonomia w projektowaniu architektonicznym, Architektura mieszkaniowa, Architektura przestrzeni publicznych
Doktorant. Temat badań naukowych: Osiedla zabudowy jednorodzinnej Lublinaz okresu PRL
Autor kilkunastu publikacji naukowych dotyczących tematów związanych z architekturą mieszkaniową, sakralną i architekturą przestrzeni publicznych.
Laureat wyróżnienia w konkursie o 'Kryształową Cegłę" za projekt Skweru przy ul.Sowińskiego w Lublinie.
Członek Komisji Rewizyjnej Lubelskiej Okręgowej Izby Architektów.
Pełnomocnik dziekana d.s. wymiany międzynarodowej ERASMUS na kierunku Architektura na Wydziale Budownictwa i Architektury PL.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.