Wybrane aspekty procesów środowiskowych holistycznej edukacji przyrodniczej w świetle idei zrównoważonego rozwoju

Jan Sandner

Abstrakt

Problem rozumienia procesów środowiskowych, uzależniony jest, nie tylko od rozwoju samych nauk przyrodniczych, ale również od ich współpracy na poziomie interdyscyplinarnym. Jest to często o tyle trudne w realizacji, że w większości przypadków nauki te charakteryzują się inną metodyką badań, stosowanym słownictwem specjalistycznym, co powoduje często „niekompatybilność” uzyskiwanych wyników badań. Ta „niekompatybilność”, może się odnosić do zupełnie innej interpretacji tych samych zjawisk przyrodniczych. Brak ujednoliconego, a zarazem zdefiniowanego podejścia do problematyki ochrony środowiska, można zaobserwować już na poziomie pojęć podstawowych. Najbardziej popularnym przykładem, takiej dowolności jest dość swobodne, często na zasadzie wymienności stosowanie takich pojęć, jak: ekologia oraz ochrona środowiska, czy ekosystem oraz biosfera. Pojęcia te, często są używane jako wygodne zamienniki. Autor w artykule stara się przybliżyć problematykę związaną z poziomami organizacji biologicznej, które powinny stanowić podstawę we wszystkich rozważaniach na temat holistycznego środowiska przyrodniczego. Opierając się na wiedzy zgromadzonej w ramach ekologii (wydzielonej z nauk biologicznych), należy szukać odpowiedniego poziomu odniesienia dla zrozumienia procesów przyrodniczych, przebiegających na wyższych poziomach systemowych. Poznawanie środowiska przyrodniczego na poziomie holistycznym jest niezbędne dla zrozumienia procesów jego degradacji, a zarazem antroposferycznej pozycji człowieka oraz roli grup społeczeństw w tym procesie. Istotny wkład w interpretację holistycznego podejścia do procesów środowiskowych coraz częściej pojawia się w dynamicznie rozwijającej się ekofilozofii. Ekofilozofia badając społeczne, polityczne, ideologiczne i ekonomiczne uwarunkowania i konsekwencje interakcji między człowiekiem, a otaczającym środowiskiem, musi w sposób systemowy opierać się na procesach, których charakter jest holistyczny. Wymaga tego złożoność rozpatrywanych zagadnień z których część jest weryfikowalna empirycznie, część pozostaje jednak w sferze niedostępnej dla empirii. Ta druga część z pewnością powinna podlegać myśleniu filozoficznemu, jednakże nie oderwanemu od tej pierwszej. Artykuł odnosi się do podstawowych pojęć systemowych z pogranicza różnych nauk (biologia, ekologia, ekofilozofia), związanych z poznawaniem środowiska przyrodniczego wpływając, tym samym na kształtowanie metodologii dla prawidłowego kształtowania procesu edukacji proekologicznej.