Rola nauk społecznych i filozofii w kształtowaniu koncepcji zrównoważonego rozwoju

Artur Pawłowski

Abstrakt

Poczynając od głośnej książki „Granice Wzrostu” coraz większe grono ludzi uświadamia sobie, że mamy do dyspozycji tylko jedna planetę – „statek kosmiczny”, jakim jest Ziemia. W geoekosystemach Ziemi istnieją naturalne mechanizmy samoregulacji, umożliwiające utrzymywanie warunków niezbędnych do podtrzymywania życia. Mimo to coraz wyraźniej daje się zaobserwować, że geoekosystemy tracą tę zdolność pod wpływem działalności człowieka, który odciska w środowisku znacznie większy ślad, ni by to wynikało z jego czysto biologicznych potrzeb.

W tym kontekście musimy znaleźć odpowiedzi na poniższe pytania:
• Jakie nowe instytucje polityczne i społeczne są niezbędne dla zapewnienia zrównoważoności?
• Jakie inicjatywy są niezbędne dla skierowania rozwoju (trwania) cywilizacji ludzkiej w kierunku zrównoważoności?
• W jakim stopniu zrównoważoność można osiągnąć poprzez uregulowania prawne?
• Czy „kij i marchewka” to wystarczające instrumenty dla kształtowania zachowań prozrównoważonościowych?
• A jeśli nie, to do jakiego systemu wartości należy się odwoływać?
• Jak pogodzić dylemat, że to co jest dobre dla mnie osobiście niekoniecznie jest dobre dla mnie jako członka określonej społeczności? Na gruncie instrumentów rynkowych nie daje si rozstrzygnąć tego dylematu. Niezbędne jest poszukiwanie innych mechanizmów, pozwalających na rozstrzygnięcie takich dylematów.
• Jak w sposób przekonywujący przekazać pojęcie potrzeby sprawiedliwości wśród- i między- generacyjnej?
• Oddzielnym problem jest uzasadnienie naszej powinności ochrony poszczególnych elementów geoekosystemów. Czy powinniśmy robić to dlatego, że stanowią wartość samą w sobie? A może dlatego, że są niezbędne dla jakości życia człowieka?

Wydaje się, że przyczyną zagrożeń dla ludzkości, nie tyle są biologiczne potrzeby ludzi, ale będąca wytworem ludzkiego umysłu cywilizacja. W związku z tym, środków zaradczych należy poszukiwać w sferze twórczości człowieka i to przede wszystkim w rozwoju nauk filozoficzno-społecznych, które powinny zaproponować nośną ideę ładu społecznoekonomicznego, zapewniającego zrównoważoność niezbędną dla przetrwania cywilizacji ludzkiej.