Przyszłość systemu ekologicznego Polski

Tadeusz J. Chmielewski


Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody, Lublin, Poland (Polska)


Abstrakt

Obszary o niemal naturalnym krajobrazie są przedmiotem różnych form ochrony przyrody. Zakłada się, że system obszarów chronionych powinien zapewnić równowagę ekologiczną w skali regionalnej i ogólnokrajowej. Aby tak się stało, system musi być odpowiednio duży, zróżnicowany i nie podlegać degradacji. Z końcem 2006 r. system obszarów chronionych w Polsce obejmował 32,1 % powierzchni kraju. Pomimo tego, stan zasobów ekologicznych jest poważnie zagrożony i gwałtownie się kurczy. Co więcej, wiele obszarów chronionych nie spełnia swej funkcji. W przeciwieństwie do często powtarzanych sloganów o poprawiającym się stanie środowiska w Polsce, wiele danych pokazuje, że wraz końcem lat 90. rozpoczął się okres wzrostu presji na środowisko i degradacji krajowego systemu ekologicznego. Główne obserwowane tendencje to: drenaż obszarów podmokłych, przyspieszenie spływu powierzchniowego, zmniejszenie zasobności wód w rzekach, zmniejszenie powierzchni aktywnej biologicznie, fragmentacja krajobrazu, narastanie barier ekologicznych i przestrzennej izolacji ekosystemów, a także zmniejszenie biologicznej i krajobrazowej różnorodności. Wobec tych zmian, niezbędne jest uznanie ochrony przyrody i systemu ekologicznego Polski za jeden z kluczowych elementów nowej polityki przestrzennej kraju.


Słowa kluczowe:

krajowy system ekologiczny, przekształcenia środowiskowe, polityka planowania przestrzennego

ANDRZEJWSKI R., BARANOWSKI M., Stan środowiska w Polsce. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Centrum Informacji o Środowisku GRID, Warszawa 1993.
  Google Scholar

Red. ANDRZEJEWSKI R., WEIGLE A., Różnorodność biologiczna Polski. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska; Warszawa 2003.
  Google Scholar

BISCHOFF N.T., JONGMAN R.H.G., 1993. Development of rural areas in Europe: the claim for nature. Preliminary and background studies, Hague 1993.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., 1988., O strefowo – pasmowo – węzłowej strukturze układów ponadekosystemowych, w: Wiadomości Ekologiczne (2)34, s. 165-185.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., 1990, Projektowanie systemu obszarów chronionych według kryteriów ekologii krajobrazu, w: Chrońmy Przyrodę Ojczystą (4-5)46, s. 20-29.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., Próba modelowania funkcjonowania fizjocenozy jako dynamicznego układu polikosystemowego, w: red. Chmielewski T. J., Richling A., Wojciechowski K., Funkcjonowanie i waloryzacja krajobrazu, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, Lublin 1992, s. 25-38.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., Ocena różnorodności biologicznej i krajobrazowej układów wielkoprzestrzennych na przykładzie województwa lubelskiego, w: red. Ryszkowski L., Bałazy S., Uwarunkowania ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej, Zakład Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN, Poznań 1999, s. 99-114.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., System planowania przestrzennego harmonizującego przyrodę i gospodarkę, Politechnika Lubelska, Lublin 2001, t. 1,2.
  Google Scholar

Red. CHMIELEWSKI T. J., Problemy organizacji i funkcjonowania systemu ostoi siedliskowych NATURA 2000 w Polsce, Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium PAN, Nr 38, Warszawa – Lublin 2004.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., 2005, Zasady planowania przyrodniczej rewitalizacji miast i zarządzania jej realizacją, w: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych Tom 1. PAN O/Lublin; s. 60-67.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., Ochrona i kształtowanie równowagi krajobrazowych systemów ekologicznych, w: red. Drapella-Hermansdorfer A., Cebrat K., Oblicza równowagi. Studia i Materiały Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, Vol. 1; Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005, s. 185- 194.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., LORENS B., RADWAN S., 2005, Effects of wetland restoration in various ecological conditions and with a different scale of anthropogenic degradation: the case of CE Poland, w: Teka Commission of Protection and Formation of Natural Environment, tom 2, PAN O/Lublin, s. 5- 21.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., Zintegrowana analiza kosztów i efektów ochrony przyrody, jako instrument zarządzania obszarami Natura 2000 w: red. Chmielewski T. J., Zarządzanie zasobami przyrody na obszarach Natura 2000 w Polsce, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie, Lublin 2006, s. 32- 40.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J., GROMADZKI M., JANKOWSKI W., KISTOWSKI M., Rola sieci obszarów Natura 2000 w kształtowaniu nowego paradygmatu ochrony przyrody w Polsce w: red. Chmielewski T. J., Zarządzanie zasobami przyrody na obszarach Natura 2000 w Polsce, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie; Lublin 2006, s. 6- 12.
  Google Scholar

Red. CHMIELEWSKI i T. J., Zarządzanie zasobami przyrody na obszarach Natura 2000 w Polsce, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie; Lublin 2006.
  Google Scholar

CHMIELEWSKI T. J, 2008, Landscape and Protected Areas – Polish Experiences, in: ed. Schmidt M., Glasson J., Emmelin L., Helbron, Standards and Thresholds for Impact Assessment, series: Environmental Protection in the European Union, Vol. 3, Springer, Berlin – Heidelberg, s. 315-326.
  Google Scholar

CROOKS K. R., SANJAYAN M., 2006, Connectivity conservation, in: Conservation Biology, vol. 14.
  Google Scholar

DEGÓRSKA B., 2007, Rola środowiska przyrodniczego w zagospodarowaniu polskiej przestrzeni, a ekologiczna polityka Unii Europejskiej, w: red. Markowski T., Stasiak A., Rola polskiej przestrzeni w integrującej się Europie, Biuletyn KPZK PAN, z. 233, Warszawa 2007, s. 133- 168.
  Google Scholar

DEGÓRSKI M., Przyrodnicze aspekty zagospodarowania przestrzennego kraju – przesłanki i rekomendacje dla KPZK. Opracowanie wykonane dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007, mat. niepubl., s. 1- 30.
  Google Scholar

Europejska sieć ekologiczna Natura 2000, http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index (1.01.2008).
  Google Scholar

GACKA-GRZESIKIEWICZ E., RÓŻYCKA W, Obszary chronione a przestrzenna struktura aglomeracji. Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa 1977.
  Google Scholar

Red. GRZESIAK M., Raport o stanie, zagrożeniu i ochronie środowiska 1990, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1990.
  Google Scholar

Red. GRZESIAK M., Ochrona Środowiska 1993. Informacje i opracowania statystyczne. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 1993.
  Google Scholar

Red. GRZESIAK M., DOMAŃSKA W., Ochrona środowiska 2007. Informacje I opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2007.
  Google Scholar

Red. GUTY-KORYCKA M., Papers on Global Change IGBP. Polish National Committee of International Geosphere-Biosphere Global Change Programme, vol. 12, Polish Academy of Sciences, Warsaw 2005.
  Google Scholar

HARRIS G., Seeking Sustainability In an Age of Complexity, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
  Google Scholar

JAEGER J. A. G., Landscape fragmentation, Verlag Euglen Ulmer, Stuttgart 2002.
  Google Scholar

Red. KAMIEŃSKI Z., Raport: Stan środowiska w Polsce, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 1998, s. 1-217.
  Google Scholar

KASSENBERG A., ROLEWICZ C., Przestrzenna diagnoza ochrony środowiska w Polsce, Studia KPZK PAN, t. 89, PWE, Warszawa 1985.
  Google Scholar

Red. KOZŁOWSKI S., Gospodarka zasobami przyrody, Studia KPZK PAN, t. 85, PWE, Warszawa 198.
  Google Scholar

Red. KOZŁOWSKI S., Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast: narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Komitet „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium PAN, Białystok – Lublin – Warszawa 2006.
  Google Scholar

Red. LIRO A., Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska, Fundacja IUCN – Poland, Warszawa 1995.
  Google Scholar

Red. ŁUCZYŃSKA-BRUZDA M., Krajobraz dolin rzecznych, Politechnika Krakowska, Kraków 1998.
  Google Scholar

Red. MARKOWSKI T., STASIAK A., Rola polskiej przestrzeni w integrującej się Europie. Biuletyn KPZK PAN, Z. 233, Warszawa 2007.
  Google Scholar

Najważniejsze problemy ochrony przyrody w Polsce, Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Warszawa 2007, mat. niepubl., s. 1-18.
  Google Scholar

OBMIŃSKI Z., Ekologia lasu, PWN, Warszawa 1978.
  Google Scholar

Red. STASIAK A., Dylematy przestrzennego rozwoju wsi polskiej na tle Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013, Biuletyn KPZK PAN, Z. 234, Warszawa 2007.
  Google Scholar

ŚLESZYŃSKI P., BAŃSKI J., DEGÓRSKI M., KOMORNICKI T., WIĘCKOWSKI M., 2007, Stan zaawansowania planowania przestrzennego w gminach w: Prace Geograficzne vol. 211/2007.
  Google Scholar

TRACZ M., BOHATKIEWICZ J., RADOSZ S., STRĘK J. , Oceny oddziaływania dróg na środowisko, t. 1-2. Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, Warszawa 1997.
  Google Scholar

WALKER B., STEFFEN W., CANDELL J., INGRAM J., The Terrestial Biosphere and Global Change, Synthesis Volume, International Geosphere-Biosphere Global Change Programme Book Series, Vol. 4, Cambridge University Press, Cambridge 1999.
  Google Scholar

WĘCŁAWOWICZ G., Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
  Google Scholar

WIATR I., MARCZAK H., SAWA J., Ekoinżynieria, Podstawy działań naprawczych w środowisku, Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, Lublin 2003.
  Google Scholar


Opublikowane
2009-07-01

Cited By / Share

Chmielewski, T. J. (2009). Przyszłość systemu ekologicznego Polski. Problemy Ekorozwoju Problems of Sustainable Development, 4(2), 73–82. Pobrano z https://ph.pollub.pl/index.php/preko/article/view/4693

Autorzy

Tadeusz J. Chmielewski 

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody, Lublin, Poland Polska

Statystyki

Abstract views: 4
PDF downloads: 1