Społeczno-ekonomiczne aspekty zrównoważonego rozwoju w ujęciu globalnym i lokalnym
Arkadiusz Tuziak
Instytut Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, ul. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów (Polska)
Abstrakt
Artykuł prezentuje wybrane zagadnienia z zakresu problematyki zrównoważonego rozwoju ujęte w perspektywie globalnej i lokalnej. Przedstawia w sposób przeglądowy aspekty ekologiczne szeroko rozumianego procesu wzrostu i rozwoju społeczno-ekonomicznego. Rozważa możliwość osiągnięcia harmonii między działalnością gospodarczą człowieka, konsumpcją a zdolnością środowiska naturalnego do trwania i odnawiania się. Jednym ze sposobów osiągnięcia równowagi między produkcją, konsumpcją a środowiskiem naturalnym jest recykling, traktowany jako zasadniczy element dynamicznego układu wzajemnych zależności między tymi sferami, będący tym samym ważnym warunkiem przetrwania ludzkiej społeczności zarówno w wymiarze globalnym jak i lokalnym.
W artykule podkreśla się konieczność ujmowania recyklingu nie tylko w kategoriach techniczno-organizacyjnych, ale w szerszej perspektywie – łączącej aspekty ekonomiczne i społeczne. Pozyskiwanie surowców wtórnych w procesie recyklingu zmniejsza negatywne obciążenia środowiska naturalnego, będąc jednym z ważnych aspektów zrównoważonego rozwoju, opartego na trwałej równowadze między trzema rodzajami kapitału: ekonomicznym, ludzkim i przyrodniczym. Przegląd wybranych zagadnień związanych ze społeczno-ekonomicznymi aspektami zrównoważonego rozwoju pokazuje, że szeroko rozumiana problematyka ekologiczna powinna być ujmowana w pogłębionej perspektywie humanistycznej, socjologicznej i filozoficznej, a tym samym dotykać sfery wartości, postaw, zachowań, a także świadomości ekologicznej.
Słowa kluczowe:
rozwój zrównoważony, recykling, środowisko naturalne, świadomość ekologicznaBibliografia
AMBROŻEWICZ P. Metodyka zagospodarowywania odpadów jako surowców wtórnych, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów, Białystok 2001, s. 25-51.
Google Scholar
BALICKI A., Statystyka w badaniach ochrony środowiska, GUS, Warszawa 1998, s. 43-80.
Google Scholar
BIELSKI W. M., 2003, Niebezpieczna elektronika?, w: Sprawy Nauki, nr 5, s. 20.
Google Scholar
BORYS T., Jakość życia a zrównoważony rozwój. Relacje i pomiar, w: Ekonomia a rozwój zrównoważony, t. 1, Teoria i kształcenie, red. Piontek F., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001, s. 88.
Google Scholar
BOULDING K.,. Economics of Pollution, New York 1971, s. 24-53.
Google Scholar
BROWN L. R., Jutro może być za późno, PWE, Warszawa 1982, s. 271 i nn.
Google Scholar
BZDAK R., Problem możliwości teoretycznego uzasadnienia głębokiej ekologii, w: Człowiek i środowisko. Humanistyka i ekologia, red. Dembowski J., Wyd. WSP w Olsztynie, Olsztyn 1995, s. 91-96.
Google Scholar
CHMIELAK A. (red.), Ekologiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego, Politechnika Białostocka, Białystok 2000, s. 25-70.
Google Scholar
COMMONER B. The Environmental Cost of Economic Growth, in: Schurr S.H., Energy Economic Growth and the Environment, Baltimore – London 1972, p. 41.
Google Scholar
CZAJA S., FIEDOR B., HAŁASA J. M., Szanse i zagrożenia gospodarowania odpadami komunalnymi na poziomie lokalnym i regionalnym (na przykładzie Dolnego Śląska), w: Techniczne i ekonomiczne problemy gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, Biblioteka „Ekonomia i Środowisko” nr 21, AE Kraków,1997, s. 61.
Google Scholar
CZAPIŃSKI J. Quo vadis homo? Zrównoważony rozwój, jakość życia i złudzenie postępu, w: Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, red. Marody M., Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2002, s. 356-380.
Google Scholar
DASMANN R. F., MILIONJ. P., FREEMAN P. H., Ekologiczne podstawy rozwoju ekonomicznego, PWN, Warszawa 1980, s. 18-22.
Google Scholar
DURBIN P.T., 2010, Humanitarian Motives for Sustainable Developments in a Global Economy: An Essay, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 5, No. 1, s. 9-13.
Google Scholar
Ekorozwój szansą przetrwania cywilizacji, Prace naukowe Polskiego Klubu Ekologicznego, t. 3, AGH, Kraków 1986.
Google Scholar
FAMIELEC J., Straty i korzyści ekologiczne w gospodarce narodowej, PWN, Warszawa – Kraków 1999, s. 183-245.
Google Scholar
FIEDOR B., Koncepcja „trwałego rozwoju”, w: Środowiskowe bariery rozwoju gospodarczego a przemiany strukturalne w Polsce, Biblioteka Ekonomia i Środowisko nr 9, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1993.
Google Scholar
FORSTER B. A., 1973, Optimal Consumption Planning in a Polluted Environment, w: Economic Record, vol. 49, pp. 534-545.
Google Scholar
GALBRAITH J. K., Ekonomia a cele społeczne, PWN, Warszawa 1979, s. 318-323.
Google Scholar
GAWOR L., 2006, Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównoważonego rozwoju jako globalizacyjne alternatywy, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1. No. 1, s.41-48
Google Scholar
Gemeinschaftsrecht im Bereich des Umweltschutzes. Generaldirektion Umwelt, nukleare Sicherheit und Katastrophenschutz, Band 6 „Abfall“, Europaeische Kommission ,Bruessel 1996.
Google Scholar
GÓRKA K., Ekonomiczne aspekty gospodarowania odpadami przemysłowymi i komunalnymi, w: Techniczne i ekonomiczne problemy gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, Biblioteka Ekonomia i Środowisko nr 21, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1999, s. 17-23.
Google Scholar
GÓRKA K., 1997, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska naturalnego, w: Problemy Ekologii nr 21, s. 2-9.
Google Scholar
GÓRKA K., Skutki integracji Polski z UE w dziedzinie ochrony środowiska, w: Ekonomia a rozwój zrównoważony, t. 2, Wdrażanie, red. Piontek F., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001, s. 23-24.
Google Scholar
GÓRSKI M., Zadania gmin w zakresie utrzymania porządku i czystości oraz postępowanie z odpadami komunalnymi w świetle nowych rozwiązań prawnych, w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Doświadczenia i perspektywy, t. 1, red. Dolata S., Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1998, s. 551-556.
Google Scholar
GRACZYK A., 2009, Mechanizmy rynkowe w ochronie środowiska jako czynnik zrównoważonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 4. No. 1 , s. 99-108
Google Scholar
HODGE T., 1997, Toward a Conceptual Framework for Assessing Progress Towards Sustainability, in: Social Indicators Research, 40, s. 5-8.
Google Scholar
HOWANIEC M., Kształtowanie świadomości ekologicznej, ocena krytyczna, w: Ekonomia a rozwój zrównoważony, t. 1, Teoria i kształcenie, red. Piontek F., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001, s. 308-310.
Google Scholar
HUBERT J., Społeczeństwo synergetyczne, Universitas, Kraków 2000, s. 211-212.
Google Scholar
HULL Z., 1984, Świadomość ekologiczna, w: Aura, nr 11, s. 24-25.
Google Scholar
HULL Z., Ekonomia i ekologia a przyszłość ludzkości, w: Wokół eko-filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Prof. Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin, red. Papuziński A., Hull Z., Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2001, s. 193-207.
Google Scholar
JAGAS J., JOŃCZY R., Bariery ekologiczne a uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego, w: Ekologiczne uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego, red. Jagas J., Wydawnictwo Ekonomista, Opole 1997, s. 16-30.
Google Scholar
JAKUBCZYK Z., LICHTOŃ J., TYSZKIEWICZ E., Ekonomiczno-organizacyjne aspekty wdrażania systemu zbiórki odpadów komunalnych na przykładzie gmin: Namysłów, Świerczów, Wilków i Domaszowice, w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Doświadczenia i perspektywy, t. 1, red. Dolata S., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999, s. 579-595.
Google Scholar
JAROŃ J., Ekologiczne aspekty przebudowy ekonomicznej w Polsce po roku 1990, w: Ekologia a procesy transformacji, red. Dembowski J., WSP Olsztyn, Olsztyn 1999, s. 163-175.
Google Scholar
KOCIK L., Socjologiczna perspektywa problematyki ekologicznej, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 13-21.
Google Scholar
KOZŁOWSKI S., Droga do ekorozwoju, PWN, Warszawa 1994, s. 16-41.
Google Scholar
KOZŁOWSKI S., Ekorozwój, wyzwanie XXI wieku, PWN, Warszawa 2002.
Google Scholar
LEŚNIAK M., SERĘGA Z., Świadomościowe korelaty proekologicznych wzorów zachowań w wiejskich społecznościach lokalnych, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 46-57.
Google Scholar
LIPIEC G. (red.), Ekologia, demokracja, wolny rynek, wybór wystąpień z Międzynarodowej Konferencji w Krakowie, 24-25 listopada 1995 roku, Fundacja Międzynarodowe Centrum Rozwoju Demokracji, Kraków 1995, s. 27-153.
Google Scholar
ŁUKASZEWICZ A., 1990, Bariera ekologiczna, recyklizacja, wzrost gospodarczy, w: Ekonomista, nr 6, s.845-867.
Google Scholar
ŁUKASZEWICZ A., Natural Resources and Socio-economic Effects of Recycling, in: Structural Change, Economic Interdependence and World Development, vol. 2, Natural and Financial Resources for Development, Proceedings of the Seventh World Congress of the International Economic Association, Londyn 1987, s.35-47.
Google Scholar
ŁUKASZEWICZ A., Wzrost gospodarczy, recyklizacja, ekonomia ekologiczna, w: Podstawy życia społecznego w Polsce, red. Marody M., Gucwa-Leśny E., Instytut Studiów Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1996, s. 291-301.
Google Scholar
MALINOWSKI A., Wstęp do ekologii człowieka, w: Ekologia i jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy, red. Kurnatowska A., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Łódź 1997, s. 171-180.
Google Scholar
MARTIN H. P., SCHUMANN H., Pułapka globalizacji. Atak na demokrację i dobrobyt, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999, s. 18-51.
Google Scholar
MERING L., Ochrona środowiska w prawie wspólnotowym i prawie polskim, Wydawnictwo Prawnicze Lex, Sopot 1999, s. 15-20.
Google Scholar
NOGA M. (red.), Ekologiczne i instytucjonalne uwarunkowania wzrostu gospodarczego: aspekty globalne i regionalne, Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski, Opole 1998, s. 47-62.
Google Scholar
Ochrona środowiska człowieka – humanistyczne widzenie świata, Prace naukowe Polskiego Klubu Ekologicznego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1984, t 1.
Google Scholar
OSZMIAŃSKA M., Świadomość ekologiczna ludności wiejskiej w kontekście integracji z Unią Europejską, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 46-57.
Google Scholar
PAJDA R., Warunki wdrażania proekologicznego zarządzania w układach lokalnych, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 127-136.
Google Scholar
PAPUZIŃSKI A., HULL Z. (red.), Wokół Eko-Filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin, Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001.
Google Scholar
PAPUZIŃSKI A., Modele świadomości ekologicznej a strategia działań ekologicznych, w: Światopogląd i ekologia. Materiały III Olsztyńskiego Sympozjum Ekologicznego, Olsztyn - Waplewo 11-13 września 1996 roku, red. Dębowski J., Wyd. WSP w Olsztynie, Olsztyn 1997, s. 97-110.
Google Scholar
PAWŁOWSKI A., Filozoficzne aspekty zasady zrównoważonego rozwoju, w: Filozoficzne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, red. Pawłowski A., Politechnika Lubelska, Lublin 2004.
Google Scholar
PAWŁOWSKI A., 2006, Wielowymiarowość zrównoważonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1, No 1, s.23-32.
Google Scholar
PAWŁOWSKI A., PAWŁOWSKI L., 2008, Zrównoważony rozwój we współczesnej cywilizacji. Część 1: Środowisko a zrównoważony rozwój, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 3, No 1, s. 53-65.
Google Scholar
PIONTEK B., Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, Wyd. Nauk. PWN Warszawa 2002, s. 13-27 oraz 111-129.
Google Scholar
PIONTEK F., Sozoekonomiczny rachunek efektywności działalności gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej i samorządności terytorialnej, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1995, s. 81-86.
Google Scholar
PIONTEK F. (red.), Master plan narzędziem ekorozwoju gminy, Wyd. Śląsk, Katowice 1995, s. 39-40.
Google Scholar
PIONTEK F., Metody ustalania szkód i kosztów powodowanych degradacją zasobów wodnych i składowaniem odpadów, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1995, s. 91-104.
Google Scholar
PIONTEK Z., Czy degradacja ekosfery jest nieuchronną konsekwencją rozwoju ludzkości, w: Ekologia a procesy transformacji, red. Dembowski J., WSP Olsztyn 1999, s. 20-29.
Google Scholar
POSKROBKO B., Kształtowanie polityki ekorozwoju, w: Sterowanie ekorozwojem, red. Poskrobko B., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1998, s. 12-13.
Google Scholar
POSKROBKO B., Programowanie zrównoważonego rozwoju powiatów, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 137-150.
Google Scholar
PRUFER Ch. B., TUREK M., System zarządzania odpadami przez władze lokalne (aspekty społeczne), w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Doświadczenia i perspektywy, t. 1., red. Dolata S., Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999, s. 569-579.
Google Scholar
PRZYBYŁA H., Gmina wobec obowiązku ochrony środowiska przed odpadami komunalnymi, Fundacja Ekologiczna „Silesia”, Katowice 1993, s. 15.
Google Scholar
ROSIK-DULEWSKA Cz., Podstawy gospodarki odpadami, PWN, Warszawa 2002, s. 32-70.
Google Scholar
SANCHEZ A., Perspectives and Problems in Sustainable Development, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 3, no. 2, s. 21-23.
Google Scholar
SEMKOW J., Ekonomia a ekologia, PWN, Warszawa 1980, s. 46-61.
Google Scholar
SKOLIMOWSKI H., Filozofia żyjąca. Eko- filozofia jako drzewo życia, PWN, Warszawa 1993, s. 189.
Google Scholar
SKOLIMOWSKI H., Wizje nowego millenium, Wydawnictwo EJB, Kraków 1999.
Google Scholar
SKOWROŃSKI A., 2007, Zrównoważony rozwój perspektywą dalszego postępu cywilizacyjnego, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1, no. 2, s. 47-57.
Google Scholar
STĘPIEŃ B., Ekologiczne ukierunkowanie rachunkowości w krajach Europy Zachodniej, Zesz. Nauk. AE Kraków 1998, nr 516, s. 35-51.
Google Scholar
SUCHY M. (red.), Odpady zagrożeniem dla środowiska, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, WIOŚ Rzeszów 1998, s. 7-45.
Google Scholar
SYMONIDES E., Degradacja środowiska przyrodniczego, w: Wiek wielkich przemian, red. Dobroczyński M., Jasińska A., Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001, s. 31-51.
Google Scholar
SYMONOWICZ A., Bilans strat powstałych wskutek degradacji środowiska. Synteza. Problem badawczy 04.10.13. Podstawy społeczno-ekonomiczne ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, SGPiS, Warszawa 1990.
Google Scholar
SZULBORSKI K. D., Świadomość ekologiczna jako przedmiot badań socjologicznych, w: Decentralizacja. Regionalizacja. Ekologia. Studium filozoficznych, społeczno-politycznych i edukacyjnych aspektów ekologii z perspektywy „małych ojczyzn”, red. Papuziński A., Wyd. Uczelniane WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998, s. 86-91.
Google Scholar
TUZIAK A., Przejawy aktywności społeczności regionalnej w pokonywaniu dystansów i zróżnicowań. Przypadek regionu peryferyjnego, w: Regionalny wymiar procesów transformacyjnych. Zróżnicowania i podziały, red. Tuziak A., Tuziak B., Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 87-107.
Google Scholar
TUZIAK A., TUZIAK B., BOBRECKA-JAMRO D., JASTRZĘBSKA W., Innowacyjność i rozwój. Zakres i formy aktywności innowacyjnej administracji publicznej Podkarpacia w procesie trwałego rozwoju regionu, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006.
Google Scholar
VALASKAKIS K., SINDELL P. S., SMITH G. S., FITZPATRICK-MARTIN S., A Workable Alternative for the Future, Montreal 1979, s. 75-93.
Google Scholar
WHITE L., 1967, Historical Roots of Our Ecologic Crisis, w: Science no.2767:1202-1203.
Google Scholar
WÓDZ J., WÓDZ K., 1993, Funkcje świadomości ekologicznej, w: Transformacje, 1-2, s.45-49.
Google Scholar
ZAUFAL B., 1986, Problematyka i założenia ekorozwoju, w: Ekorozwój szansą przetrwania cywilizacji. Prace Naukowe Polskiego Klubu Ekologicznego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków: t. 3.
Google Scholar
ŻYLICZ T., 1989, Ekonomia wobec zagadnień środowiska przyrodniczego. Elementy teorii oraz implikacje praktyczne. PWN, Warszawa, s. 35-70.
Google Scholar
Autorzy
Arkadiusz TuziakInstytut Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, ul. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów Polska
Statystyki
Abstract views: 6PDF downloads: 12
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.