Społeczno-ekonomiczne aspekty zrównoważonego rozwoju w ujęciu globalnym i lokalnym

Arkadiusz Tuziak


Instytut Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, ul. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów (Polska)


Abstrakt

Artykuł prezentuje wybrane zagadnienia z zakresu problematyki zrównoważonego rozwoju ujęte w perspektywie globalnej i lokalnej. Przedstawia w sposób przeglądowy aspekty ekologiczne szeroko rozumianego procesu wzrostu i rozwoju społeczno-ekonomicznego. Rozważa możliwość osiągnięcia harmonii między działalnością gospodarczą człowieka, konsumpcją a zdolnością środowiska naturalnego do trwania i odnawiania się. Jednym ze sposobów osiągnięcia równowagi między produkcją, konsumpcją a środowiskiem naturalnym jest recykling, traktowany jako zasadniczy element dynamicznego układu wzajemnych zależności między tymi sferami, będący tym samym ważnym warunkiem przetrwania ludzkiej społeczności zarówno w wymiarze globalnym jak i lokalnym.

W artykule podkreśla się konieczność ujmowania recyklingu nie tylko w kategoriach techniczno-organizacyjnych, ale w szerszej perspektywie – łączącej aspekty ekonomiczne i społeczne. Pozyskiwanie surowców wtórnych w procesie recyklingu zmniejsza negatywne obciążenia środowiska naturalnego, będąc jednym z ważnych aspektów zrównoważonego rozwoju, opartego na trwałej równowadze między trzema rodzajami kapitału: ekonomicznym, ludzkim i przyrodniczym. Przegląd wybranych zagadnień związanych ze społeczno-ekonomicznymi aspektami zrównoważonego rozwoju pokazuje, że szeroko rozumiana problematyka ekologiczna powinna być ujmowana w pogłębionej perspektywie humanistycznej, socjologicznej i filozoficznej, a tym samym dotykać sfery wartości, postaw, zachowań, a także świadomości ekologicznej.


Słowa kluczowe:

rozwój zrównoważony, recykling, środowisko naturalne, świadomość ekologiczna

AMBROŻEWICZ P. Metodyka zagospodarowywania odpadów jako surowców wtórnych, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów, Białystok 2001, s. 25-51.
  Google Scholar

BALICKI A., Statystyka w badaniach ochrony środowiska, GUS, Warszawa 1998, s. 43-80.
  Google Scholar

BIELSKI W. M., 2003, Niebezpieczna elektronika?, w: Sprawy Nauki, nr 5, s. 20.
  Google Scholar

BORYS T., Jakość życia a zrównoważony rozwój. Relacje i pomiar, w: Ekonomia a rozwój zrównoważony, t. 1, Teoria i kształcenie, red. Piontek F., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001, s. 88.
  Google Scholar

BOULDING K.,. Economics of Pollution, New York 1971, s. 24-53.
  Google Scholar

BROWN L. R., Jutro może być za późno, PWE, Warszawa 1982, s. 271 i nn.
  Google Scholar

BZDAK R., Problem możliwości teoretycznego uzasadnienia głębokiej ekologii, w: Człowiek i środowisko. Humanistyka i ekologia, red. Dembowski J., Wyd. WSP w Olsztynie, Olsztyn 1995, s. 91-96.
  Google Scholar

CHMIELAK A. (red.), Ekologiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego, Politechnika Białostocka, Białystok 2000, s. 25-70.
  Google Scholar

COMMONER B. The Environmental Cost of Economic Growth, in: Schurr S.H., Energy Economic Growth and the Environment, Baltimore – London 1972, p. 41.
  Google Scholar

CZAJA S., FIEDOR B., HAŁASA J. M., Szanse i zagrożenia gospodarowania odpadami komunalnymi na poziomie lokalnym i regionalnym (na przykładzie Dolnego Śląska), w: Techniczne i ekonomiczne problemy gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, Biblioteka „Ekonomia i Środowisko” nr 21, AE Kraków,1997, s. 61.
  Google Scholar

CZAPIŃSKI J. Quo vadis homo? Zrównoważony rozwój, jakość życia i złudzenie postępu, w: Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, red. Marody M., Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2002, s. 356-380.
  Google Scholar

DASMANN R. F., MILIONJ. P., FREEMAN P. H., Ekologiczne podstawy rozwoju ekonomicznego, PWN, Warszawa 1980, s. 18-22.
  Google Scholar

DURBIN P.T., 2010, Humanitarian Motives for Sustainable Developments in a Global Economy: An Essay, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 5, No. 1, s. 9-13.
  Google Scholar

Ekorozwój szansą przetrwania cywilizacji, Prace naukowe Polskiego Klubu Ekologicznego, t. 3, AGH, Kraków 1986.
  Google Scholar

FAMIELEC J., Straty i korzyści ekologiczne w gospodarce narodowej, PWN, Warszawa – Kraków 1999, s. 183-245.
  Google Scholar

FIEDOR B., Koncepcja „trwałego rozwoju”, w: Środowiskowe bariery rozwoju gospodarczego a przemiany strukturalne w Polsce, Biblioteka Ekonomia i Środowisko nr 9, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1993.
  Google Scholar

FORSTER B. A., 1973, Optimal Consumption Planning in a Polluted Environment, w: Economic Record, vol. 49, pp. 534-545.
  Google Scholar

GALBRAITH J. K., Ekonomia a cele społeczne, PWN, Warszawa 1979, s. 318-323.
  Google Scholar

GAWOR L., 2006, Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównoważonego rozwoju jako globalizacyjne alternatywy, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1. No. 1, s.41-48
  Google Scholar

Gemeinschaftsrecht im Bereich des Umweltschutzes. Generaldirektion Umwelt, nukleare Sicherheit und Katastrophenschutz, Band 6 „Abfall“, Europaeische Kommission ,Bruessel 1996.
  Google Scholar

GÓRKA K., Ekonomiczne aspekty gospodarowania odpadami przemysłowymi i komunalnymi, w: Techniczne i ekonomiczne problemy gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, Biblioteka Ekonomia i Środowisko nr 21, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1999, s. 17-23.
  Google Scholar

GÓRKA K., 1997, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska naturalnego, w: Problemy Ekologii nr 21, s. 2-9.
  Google Scholar

GÓRKA K., Skutki integracji Polski z UE w dziedzinie ochrony środowiska, w: Ekonomia a rozwój zrównoważony, t. 2, Wdrażanie, red. Piontek F., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001, s. 23-24.
  Google Scholar

GÓRSKI M., Zadania gmin w zakresie utrzymania porządku i czystości oraz postępowanie z odpadami komunalnymi w świetle nowych rozwiązań prawnych, w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Doświadczenia i perspektywy, t. 1, red. Dolata S., Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1998, s. 551-556.
  Google Scholar

GRACZYK A., 2009, Mechanizmy rynkowe w ochronie środowiska jako czynnik zrównoważonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 4. No. 1 , s. 99-108
  Google Scholar

HODGE T., 1997, Toward a Conceptual Framework for Assessing Progress Towards Sustainability, in: Social Indicators Research, 40, s. 5-8.
  Google Scholar

HOWANIEC M., Kształtowanie świadomości ekologicznej, ocena krytyczna, w: Ekonomia a rozwój zrównoważony, t. 1, Teoria i kształcenie, red. Piontek F., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001, s. 308-310.
  Google Scholar

HUBERT J., Społeczeństwo synergetyczne, Universitas, Kraków 2000, s. 211-212.
  Google Scholar

HULL Z., 1984, Świadomość ekologiczna, w: Aura, nr 11, s. 24-25.
  Google Scholar

HULL Z., Ekonomia i ekologia a przyszłość ludzkości, w: Wokół eko-filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Prof. Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin, red. Papuziński A., Hull Z., Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2001, s. 193-207.
  Google Scholar

JAGAS J., JOŃCZY R., Bariery ekologiczne a uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego, w: Ekologiczne uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego, red. Jagas J., Wydawnictwo Ekonomista, Opole 1997, s. 16-30.
  Google Scholar

JAKUBCZYK Z., LICHTOŃ J., TYSZKIEWICZ E., Ekonomiczno-organizacyjne aspekty wdrażania systemu zbiórki odpadów komunalnych na przykładzie gmin: Namysłów, Świerczów, Wilków i Domaszowice, w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Doświadczenia i perspektywy, t. 1, red. Dolata S., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999, s. 579-595.
  Google Scholar

JAROŃ J., Ekologiczne aspekty przebudowy ekonomicznej w Polsce po roku 1990, w: Ekologia a procesy transformacji, red. Dembowski J., WSP Olsztyn, Olsztyn 1999, s. 163-175.
  Google Scholar

KOCIK L., Socjologiczna perspektywa problematyki ekologicznej, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 13-21.
  Google Scholar

KOZŁOWSKI S., Droga do ekorozwoju, PWN, Warszawa 1994, s. 16-41.
  Google Scholar

KOZŁOWSKI S., Ekorozwój, wyzwanie XXI wieku, PWN, Warszawa 2002.
  Google Scholar

LEŚNIAK M., SERĘGA Z., Świadomościowe korelaty proekologicznych wzorów zachowań w wiejskich społecznościach lokalnych, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 46-57.
  Google Scholar

LIPIEC G. (red.), Ekologia, demokracja, wolny rynek, wybór wystąpień z Międzynarodowej Konferencji w Krakowie, 24-25 listopada 1995 roku, Fundacja Międzynarodowe Centrum Rozwoju Demokracji, Kraków 1995, s. 27-153.
  Google Scholar

ŁUKASZEWICZ A., 1990, Bariera ekologiczna, recyklizacja, wzrost gospodarczy, w: Ekonomista, nr 6, s.845-867.
  Google Scholar

ŁUKASZEWICZ A., Natural Resources and Socio-economic Effects of Recycling, in: Structural Change, Economic Interdependence and World Development, vol. 2, Natural and Financial Resources for Development, Proceedings of the Seventh World Congress of the International Economic Association, Londyn 1987, s.35-47.
  Google Scholar

ŁUKASZEWICZ A., Wzrost gospodarczy, recyklizacja, ekonomia ekologiczna, w: Podstawy życia społecznego w Polsce, red. Marody M., Gucwa-Leśny E., Instytut Studiów Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1996, s. 291-301.
  Google Scholar

MALINOWSKI A., Wstęp do ekologii człowieka, w: Ekologia i jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy, red. Kurnatowska A., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Łódź 1997, s. 171-180.
  Google Scholar

MARTIN H. P., SCHUMANN H., Pułapka globalizacji. Atak na demokrację i dobrobyt, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999, s. 18-51.
  Google Scholar

MERING L., Ochrona środowiska w prawie wspólnotowym i prawie polskim, Wydawnictwo Prawnicze Lex, Sopot 1999, s. 15-20.
  Google Scholar

NOGA M. (red.), Ekologiczne i instytucjonalne uwarunkowania wzrostu gospodarczego: aspekty globalne i regionalne, Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski, Opole 1998, s. 47-62.
  Google Scholar

Ochrona środowiska człowieka – humanistyczne widzenie świata, Prace naukowe Polskiego Klubu Ekologicznego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1984, t 1.
  Google Scholar

OSZMIAŃSKA M., Świadomość ekologiczna ludności wiejskiej w kontekście integracji z Unią Europejską, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 46-57.
  Google Scholar

PAJDA R., Warunki wdrażania proekologicznego zarządzania w układach lokalnych, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 127-136.
  Google Scholar

PAPUZIŃSKI A., HULL Z. (red.), Wokół Eko-Filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin, Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001.
  Google Scholar

PAPUZIŃSKI A., Modele świadomości ekologicznej a strategia działań ekologicznych, w: Światopogląd i ekologia. Materiały III Olsztyńskiego Sympozjum Ekologicznego, Olsztyn - Waplewo 11-13 września 1996 roku, red. Dębowski J., Wyd. WSP w Olsztynie, Olsztyn 1997, s. 97-110.
  Google Scholar

PAWŁOWSKI A., Filozoficzne aspekty zasady zrównoważonego rozwoju, w: Filozoficzne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, red. Pawłowski A., Politechnika Lubelska, Lublin 2004.
  Google Scholar

PAWŁOWSKI A., 2006, Wielowymiarowość zrównoważonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1, No 1, s.23-32.
  Google Scholar

PAWŁOWSKI A., PAWŁOWSKI L., 2008, Zrównoważony rozwój we współczesnej cywilizacji. Część 1: Środowisko a zrównoważony rozwój, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 3, No 1, s. 53-65.
  Google Scholar

PIONTEK B., Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, Wyd. Nauk. PWN Warszawa 2002, s. 13-27 oraz 111-129.
  Google Scholar

PIONTEK F., Sozoekonomiczny rachunek efektywności działalności gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej i samorządności terytorialnej, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1995, s. 81-86.
  Google Scholar

PIONTEK F. (red.), Master plan narzędziem ekorozwoju gminy, Wyd. Śląsk, Katowice 1995, s. 39-40.
  Google Scholar

PIONTEK F., Metody ustalania szkód i kosztów powodowanych degradacją zasobów wodnych i składowaniem odpadów, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1995, s. 91-104.
  Google Scholar

PIONTEK Z., Czy degradacja ekosfery jest nieuchronną konsekwencją rozwoju ludzkości, w: Ekologia a procesy transformacji, red. Dembowski J., WSP Olsztyn 1999, s. 20-29.
  Google Scholar

POSKROBKO B., Kształtowanie polityki ekorozwoju, w: Sterowanie ekorozwojem, red. Poskrobko B., Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1998, s. 12-13.
  Google Scholar

POSKROBKO B., Programowanie zrównoważonego rozwoju powiatów, w: Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie, red. Kośmicki E., Czaja Z., Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 1999, s. 137-150.
  Google Scholar

PRUFER Ch. B., TUREK M., System zarządzania odpadami przez władze lokalne (aspekty społeczne), w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Doświadczenia i perspektywy, t. 1., red. Dolata S., Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999, s. 569-579.
  Google Scholar

PRZYBYŁA H., Gmina wobec obowiązku ochrony środowiska przed odpadami komunalnymi, Fundacja Ekologiczna „Silesia”, Katowice 1993, s. 15.
  Google Scholar

ROSIK-DULEWSKA Cz., Podstawy gospodarki odpadami, PWN, Warszawa 2002, s. 32-70.
  Google Scholar

SANCHEZ A., Perspectives and Problems in Sustainable Development, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 3, no. 2, s. 21-23.
  Google Scholar

SEMKOW J., Ekonomia a ekologia, PWN, Warszawa 1980, s. 46-61.
  Google Scholar

SKOLIMOWSKI H., Filozofia żyjąca. Eko- filozofia jako drzewo życia, PWN, Warszawa 1993, s. 189.
  Google Scholar

SKOLIMOWSKI H., Wizje nowego millenium, Wydawnictwo EJB, Kraków 1999.
  Google Scholar

SKOWROŃSKI A., 2007, Zrównoważony rozwój perspektywą dalszego postępu cywilizacyjnego, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1, no. 2, s. 47-57.
  Google Scholar

STĘPIEŃ B., Ekologiczne ukierunkowanie rachunkowości w krajach Europy Zachodniej, Zesz. Nauk. AE Kraków 1998, nr 516, s. 35-51.
  Google Scholar

SUCHY M. (red.), Odpady zagrożeniem dla środowiska, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, WIOŚ Rzeszów 1998, s. 7-45.
  Google Scholar

SYMONIDES E., Degradacja środowiska przyrodniczego, w: Wiek wielkich przemian, red. Dobroczyński M., Jasińska A., Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001, s. 31-51.
  Google Scholar

SYMONOWICZ A., Bilans strat powstałych wskutek degradacji środowiska. Synteza. Problem badawczy 04.10.13. Podstawy społeczno-ekonomiczne ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, SGPiS, Warszawa 1990.
  Google Scholar

SZULBORSKI K. D., Świadomość ekologiczna jako przedmiot badań socjologicznych, w: Decentralizacja. Regionalizacja. Ekologia. Studium filozoficznych, społeczno-politycznych i edukacyjnych aspektów ekologii z perspektywy „małych ojczyzn”, red. Papuziński A., Wyd. Uczelniane WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998, s. 86-91.
  Google Scholar

TUZIAK A., Przejawy aktywności społeczności regionalnej w pokonywaniu dystansów i zróżnicowań. Przypadek regionu peryferyjnego, w: Regionalny wymiar procesów transformacyjnych. Zróżnicowania i podziały, red. Tuziak A., Tuziak B., Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 87-107.
  Google Scholar

TUZIAK A., TUZIAK B., BOBRECKA-JAMRO D., JASTRZĘBSKA W., Innowacyjność i rozwój. Zakres i formy aktywności innowacyjnej administracji publicznej Podkarpacia w procesie trwałego rozwoju regionu, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006.
  Google Scholar

VALASKAKIS K., SINDELL P. S., SMITH G. S., FITZPATRICK-MARTIN S., A Workable Alternative for the Future, Montreal 1979, s. 75-93.
  Google Scholar

WHITE L., 1967, Historical Roots of Our Ecologic Crisis, w: Science no.2767:1202-1203.
  Google Scholar

WÓDZ J., WÓDZ K., 1993, Funkcje świadomości ekologicznej, w: Transformacje, 1-2, s.45-49.
  Google Scholar

ZAUFAL B., 1986, Problematyka i założenia ekorozwoju, w: Ekorozwój szansą przetrwania cywilizacji. Prace Naukowe Polskiego Klubu Ekologicznego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków: t. 3.
  Google Scholar

ŻYLICZ T., 1989, Ekonomia wobec zagadnień środowiska przyrodniczego. Elementy teorii oraz implikacje praktyczne. PWN, Warszawa, s. 35-70.
  Google Scholar


Opublikowane
2010-07-01

Cited By / Share

Tuziak, A. (2010). Społeczno-ekonomiczne aspekty zrównoważonego rozwoju w ujęciu globalnym i lokalnym. Problemy Ekorozwoju Problems of Sustainable Development, 5(2), 39–49. Pobrano z https://ph.pollub.pl/index.php/preko/article/view/4744

Autorzy

Arkadiusz Tuziak 

Instytut Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, ul. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów Polska

Statystyki

Abstract views: 3
PDF downloads: 6