Przemiany krajobrazów kulturowych w świetle idei zrównoważonego rozwoju
Urszula Myga-Piątek
Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTGUl. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland (Polska)
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest analizie ewolucji krajobrazów kulturowych i ich współczesnym zagrożeniom. Omawia czynniki i etapy przeobrażeń krajobrazów kulturowych w nawiązaniu do naturalnych cykli przemian środowiska geograficznego w holocenie. Krajobraz kulturowy traktowany jest w sposób kompleksowy jako matryca (tło) działań człowieka oraz swoisty palimpsest – źródło znaczeń i symboli. Jednocześnie w krajobrazie skupiają i odzwierciedlają się postawy człowieka wobec świata. Skoro przejawem współczesnej, świadomej postawy człowieka wobec środowiska jest etyka ekologiczna, powinna ona znaleźć swój wyraz także w zrównoważonym rozwoju krajobrazu. Dlatego w czasach postępującej konsumpcji przestrzeni, autorka uzasadnia konieczność rozszerzenie działań w zakresie rozwoju zrównoważonego na fizjonomię środowiska czyli krajobraz kulturowy. Zagadnienia te dotyczą nie tylko potrzeby wypracowania mechanizmów i narzędzi skutecznej ochrony, ale przede wszystkim właściwego projektowania, zarządzania krajobrazem oraz coraz częściej partycypacji społecznej. Artykuł odnosi się także do współczesnej polityki krajobrazowej, która znalazła zapis w Europejskiej Konwencji Krajobrazowej.
Słowa kluczowe:
krajobraz kulturowy, etapy rozwoju krajobrazu, czynniki ewolucji krajobrazu, rozwój zrównoważony, polityka krajobrazowa, zarządzanie przestrzeniąBibliografia
ANDREYCHOUK V., Evolution of the Geographical Environment and Contemporary Geography, in: Methodology of Landscape Research, ed. Andreychouk V, Dissertations Commission of Cultural Landscape No. 8, Commission of Cultural Landscape, Sosnowiec 2008, s.5- 29.
Google Scholar
BAUDRILLARD J., Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury. Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2006, s. 58-112.
Google Scholar
BAUMAN Z., Społeczeństwo w stanie oblężenia, Wydawnictwo Sic! Warszawa 2006.
Google Scholar
BLACK I.S., (Re)reading Architectural Landscapes, in: Studying Cultural Landscape, ed. Robertson I., Richards P., London 2003, s. 19-46.
Google Scholar
BÖHM A., Between the Theory and Practice of Landscape Formation, in: Methodology of Landscape Research, ed. Andreychouk V., Dissertations Commission of Cultural Landscape No. 8, Commission of Cultural Landscape, Sosnowiec, 2008a, s. 63-74.
Google Scholar
BÖHM A., Między mandatem a partycypacją społeczną, w: Zarządzanie krajobrazem kulturowym, red. Myga-Piątek U., Pawłowska K., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 10, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec 2008b, s. 515-524.
Google Scholar
CASGROVE D., DANIELS S., (eds.), The Iconography of Landscape. Essays on the Symbolic Represenataion, Designand Use of Past Environment, Cambrigde University Press, Cambrigde 2004.
Google Scholar
CZEPCZYŃSKI M., Krajobraz kulturowy miast po socjalizmie. Tendencje przemian form i znaczeń, w: Przestrzenie miast po socjalizmie. Studia społecznych przemian przestrzeni zurbanizowanych, red. Czepczyński M., Uniwersytet Gdański, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Gdańsk 2006, s. 45-62.
Google Scholar
CZEPCZYŃSKI M., Cultural Landscape of Post-Socialist Cities. Representation of Powers and Needs, Ashgate, Adlershot 2008.
Google Scholar
DEGÓRSKI M., Krajobraz jako obiektywna wizualizacja zjawisk i procesów zachodzących w mega systemie środowiska geograficznego, w: Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodyczne, red. Myga-Piątek U., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 4, Komisja krajobrazu Kulturowego PTG, Sosno-wiec 2005, s. 13-25.
Google Scholar
DOBROWOLSKA M., 1948, Dynamika krajobrazu kulturalnego, w: Przegląd Geograficzny, t. XXI, z. 3–4, s.151–205.
Google Scholar
DOBROWOLSKA M., Przemiany środowiska geograficznego Polski do XV w., PWN, Warszawa 1961.
Google Scholar
DONELLA H. MEADOWS D.H, DENNIS L. MEADOWS D.L., BEHRENS J, Granice wzrostu, PWE, Warszawa 1973.
Google Scholar
Europejska Konwencja Krajobrazowa z 20 października 2000 roku, (Dz.U. z 2006 r. nr 14, poz. 98).
Google Scholar
GERLEE A., Krajobraz i jego walory w polskim prawie oraz percepcji społecznej, w: Studia krajobrazowe jako podstawa właściwego gospodarowania przestrzenią, red. Zaręba A., Chylinska D., Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2008, s. 301-309.
Google Scholar
GODŁOWSKI K., KOZŁOWSKI J. K., Historia starożytna ziem polskich, PWN, Warszawa 1985.
Google Scholar
GODŁOWSKA M. i in., Młodsza epoka kamienia, w: Pradzieje i średniowiecze, Natura i kultura w krajobrazie Jury, Kraków 1995, s. 49-85.
Google Scholar
GÓRKA A., Zarządzanie krajobrazem w czasach konsumpcji, w: Zarządzanie krajobrazem kulturowym, red. Myga-Piątek U, Pawłowska K, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 10, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec 2008, s. 560-566.
Google Scholar
HALL S., The Work of Representation, in: Representation. Cultural representation and Signifying Practices, ed. Hall S., Sage Publication, London 2002, s. 13-74.
Google Scholar
LAMB H., Climate, Present, Past and Future. Climate History and the Future, vol. 2, Methuen and Company, Ltd. London 1977.
Google Scholar
LAMB H., Climate, History and the Modern World. Methuen London, New York 1982.
Google Scholar
MANGERUD J., ANDERSEN S.T., BERGLUND B.E., DONNER J., 1974, Quaternary Stratigraphy of Norden, a Proposal for Terminology and Classification, in: Boreas 3, p. 109-126.
Google Scholar
MĄCZYŃSKA M., Europa w okresie wędrówek ludów, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Poznaniu, Poznań 2001.
Google Scholar
MAYEWSKI P.A., ROHLING E., STAGER C., KARLÉN W., MAASCH K., MEEKER L.D., MEYERSON E., GASSE F., VAN KREVELD S., HOLMGREN K., LEE-THORP J., ROSQVIST G., RACK F., STAUBWAS-SER M., SCHNEIDER R., 2004, Holocene Climate Variability, in: Quaternary Research 62, p. 243– 255.
Google Scholar
MEADOWS D.H., MEADOWS D.L., J. BEHRENS, Granice wzrostu, PWE, Warszawa 1973.
Google Scholar
MEADOWS D.H., MEADOWS D.L., RANDERS J, Przekraczanie granic. Globalne załamanie czy bezpieczna przyszłość, Centrum Uniwersalizmu przy Uniwersytecie Warszawskim, Warszawa 1995.
Google Scholar
MYGA-PIĄTEK U., 2001, Spór o pojecie krajobrazu w geografii i dziedzinach pokrewnych, w: Przegląd Geograficzny, T. 73, z. 1-2, s. 163-176.
Google Scholar
MYGA-PIĄTEK U., Krajobraz kulturowy w badaniach geograficznych, w: Krajobraz kulturowy, aspekty teoretyczne i metodologiczne, red. Myga-Piątek U., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 4, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec 2005a, s. 40-53.
Google Scholar
MYGA-PIĄTEK U., Historia, metody i źródła badań krajobrazów kulturowych, w: Struktura przestrzenno-funkcjonalna krajobrazu, red. Szponar A., Horska-Schwarz S., Problemy ekologii krajobrazu, t. XVII, Wrocław 2005 b, s.71-77.
Google Scholar
MYGA-PIĄTEK U., Between Tradition and Modernity of the Cultural Landscape Research Discussion on Methodology, in: Methodology of Landscape Research, ed. Andreychouk V., Dissertations Commission of Cultural Landscape, No 9, Commission of Cultural Landscape, Sosnowiec 2008a, p. 75-92.
Google Scholar
MYGA-PIĄTEK U., Krajobrazy kulturowe wyżyny krakowsko-częstochowskiej, rozważania o przyrodzie, historii, wartościach i zagrożeniach, w: Zarządzanie krajobrazem kulturowym, red. Myga-Piątek U, Pawłowska K., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 10, Komisja krajobrazu Kulturowego PTG, Sosno-wiec 2008b, s. 337-357.
Google Scholar
PIETRAS M., MYGA-PIĄTEK U., Własność prywatna, własność publiczna: o znaczeniu posiadania dla kształtowania krajobrazu oraz relacji człowieka z miejscem i przestrzenią, w: Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodyczne, red. Myga-Piątek U., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 4, Komisja krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec 2005, s. 13-25.
Google Scholar
PIETRZAK M., Syntezy krajobrazowe – założenia, problemy, zastosowania, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1998.
Google Scholar
PIETRZAK M., Ewolucja poglądów geograficznych na krajobraz, w: Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie, red. Maik W., Rembowska K., Suliborski A., Zakład Geografii społecznej i Turystyki, UMK, Zakład Badań Społecznych i Regionalnych UŁ, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2005, s. 151-162.
Google Scholar
Polska przestrzeń, Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju, Rada Ministrów, Warszawa 2007.
Google Scholar
KOŁODZIEJSKI J., Polska przestrzeń w europejskiej perspektywie XXI wieku, Elipsa, Warszawa 1996.
Google Scholar
NORBERG-SCHULZ Ch., Bycie, przestrzeń, architektura, Wyd. Murator, Warszawa 2000.
Google Scholar
PAWŁOWSKA K., Idea swojskości miasta, Politechnika Krakowska, Kraków 2001.
Google Scholar
PAWŁOWSKI A., 2006, Wielowymiarowość rozwoju zrównoważonego, w: Problemy ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1, nr 1, s. 23-32.
Google Scholar
PAWŁOWSKI A., 2009, Rewolucja rozwoju zrównoważonego, w: Problemy ekorozwoju/Problems of Su-stainable Development, vol. 4 nr 1, s. 65-79.
Google Scholar
PIĄTEK Z., 2007: Filozoficzne podłoże zrównoważonego rozwoju, w: Problemy ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 2, nr 1, s 5-18.
Google Scholar
PLIT J., Wciąż aktualne spostrzeżenia Marii Dobrowolskiej na temat krajobrazu kulturowego i jego przemian, w: Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodologiczne, red. Myga-Piątek U., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 4, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec 2005, s. 32-39.
Google Scholar
PLIT F., The Determinants of the Landscape of European Civilization. in: Methodology of Landscape Research, ed. Andreychouk V., Dissertations Commission of Cultural Landscape No. 8, Commission of Cultural Landscape, Sosnowiec 2008, s. 92-104.
Google Scholar
PULLIN A.S., Biologiczne podstawy ochrony przyrody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Google Scholar
Raport Najwyższej Izby Kontroli o stanie planowania przestrzennego w Polsce, w: Urbanista 10/2007.
Google Scholar
RATZEL F., Anthropogeographie, 2. Die geographische Verbreitung des Menschen, Stuttgart, Engelhorn 1891.
Google Scholar
REDCLIFT M.R., Wasted: Counting the Costs of Global Consumption, Earthscan, London 1996.
Google Scholar
REDCLIFT M. R. 2009, Sustainable Development (1987-2005) – an Oxymoron Comes of Age, w: Problemy ekorozwoju/Problems of Sustainable Development 2009, vol. 4, No 1, p.33-50.
Google Scholar
RICHLING A., Krajobraz w ujęciu nauk geograficznych, w: Wybrane problemy ekologii krajobrazu, red. Ryszkowski L., Bałazy S., Poznań 1992, s.27-39.
Google Scholar
RICHLING A., 1996, Ekologia krajobrazu jako dyscyplina jednocząca przyrodników, w: Przegląd Geograficzny, t. LXVIII, 1-2, s. 31-40.
Google Scholar
RICHLING A., Krajobraz jako przedmiot badań ekologii krajobrazu, w: Krajobraz kulturowy – idee. Problemy, wyzwania, red. Myga-Piątek U., WNoZ UŚ, Oddz. Katowicki PTG, Sosnowiec 2001, s. 138-141.
Google Scholar
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003, Dz.U.nr.164, poz.1588.
Google Scholar
„Rzeczpospolita” z dnia 17.XII.2007.
Google Scholar
STARKEL L. (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, PWN, Warszawa 1991.
Google Scholar
SZTUMSKI W., 2006, Turboświat i zasada odspieszania, w: Problemy ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 1, nr 1, s. 49-57.
Google Scholar
TIETENBERG Th. H., Environmental and Natural Resource Economics, Addison-Wesley 2005.
Google Scholar
TUAN Y. F., Przestrzeń i miejsce, PIW, Warszawa1987.
Google Scholar
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz. U. z dnia 10 maja 2003 r.).
Google Scholar
Ustawa Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r. (Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 223 poz. 1655).
Google Scholar
WAGNER L., MIKESELL M., Readings in Cultural Geography, University of Chicago Press, Chicago 1962.
Google Scholar
WALANUS A., NALEPKA D., 2005, Wiek rzeczywisty granic chronozon wyznaczonych w latach radiowęglowych, w: Botanical Guidebooks, nr 28, s. 313-321.
Google Scholar
WIELOWIEJSKI J., 1960, Przemiany gospodarczo-społeczne u ludności południowej Polski w okresie późnolateńskim i rzymskim, w: Materiały Starożytne, t. VI.
Google Scholar
WIERNACKI W.I., Biosfera, Myśl, Moskwa, 1977.
Google Scholar
WILCZYŃSKI W., Uwagi na temat przemian współczesnego świata w świetle koncepcji geograficznego biegu dziejów i jedności geografii, w: Geografia a przemiany współczesnego świata. Podstawowe idee i koncepcje w geografii, red. Maik W., Rembowska K., Suliborski A., t.3, Bydgoszcz 2007, s. 55-70.
Google Scholar
Zaborski B., Wrzosek A., Antropogeografia, Nakładem Trzaski, Everta i Michalskiego sp. akc., Warszawa [bez daty].
Google Scholar
ZONNEVELD J. I., Introduction to „Cultural Aspects of Landscape”. First. Inf. Conf. of the IALE, Working group „Cultural Landscape”, ed. H. Svobodova, Wageningen 1990.
Google Scholar
Autorzy
Urszula Myga-PiątekUniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTGUl. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland Polska
Statystyki
Abstract views: 23PDF downloads: 14
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.