Przełom ekofilozoficzny w myśleniu według Zdzisławy Piątek
Ignacy S. Fiut
Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Humanistyczny, Katedra Kulturoznawstwa i Filozofii, ul. Gramatyka 8a, 30-071 Kraków (Polska)
Abstrakt
Przełom ekofilozoficzny w myśleniu w świetle rozważań filozoficznych Zdzisławy Piątek ma swoją genezę w rozwoju w XX wieku nowej aksjologii wskazującej, że najwyższą wartością dla człowieka staje się wartość „trwałości życia”, która na płaszczyźnie moralnej staje się źródłem postaw biocentrycznych oraz ekocentrycznych, osłabiających jego „szowinizm gatunkowy”. Postawy te cechuje głębokie przekonanie aksjologiczne, że przyroda jako naturalne środowisko istnienia człowieka ma wartość wewnętrzną, a więc musi być źródłem troski etycznej jako przedmiot ważny moralnie, a człowiek jako podmiot wyborów etycznych powinien odpowiadać za jej kondycję bytową, która ściśle łączy się z jego jakością życia oraz godnością i określa również losy przyszłych pokoleń gatunku ludzkiego.
Drugą ważną przyczyną przełomu ekofilozoficznego w myśleniu według tej myślicielki jest rozwój nauk przyrodniczych i biologicznych, które dostarczają obecnie szerokiej wiedzy racjonalnej na temat rzeczywistych związków człowieka, jego biologicznej, ale i kulturowej natury z jego bytowym podłożem przyrodniczym. Wiedza ta dostarcza nie tylko przesłanek i argumentów dla rozwoju myślenia zorientowanego ekofilozoficznie, ale poszerza przestrzenie refleksji aksjologicznej nad rolą i miejscem człowieka w bycie przyrodniczym oraz przyszłości tej naturalnej koegzystencji.
Piątek sądzi również, że postęp nauk przyrodniczych oraz biologicznych musi być na poziomie analizy filozoficznej zorientowany ewolucyjnie i musi korespondować z rozwojem nauk społecznych i humanistycznych, by możliwe było rozumienie człowieka jako ogniwa dziejowego procesu ewolucji wraz z jego umysłem oraz jego symbolicznymi wytworami, tworzącymi jego kulturę i generującymi formy społecznych interakcji. Ma bowiem świadomość, że wiedza ta uświadamia realną sytuację człowieka w systemie biosfery i pozwala na krytyczne wykorzystywanie osiągnięć nauki w celu harmonijnej koegzystencji ludzi z przyrodą oraz dalszy rozwój ich specyficznie gatunkowych cech, których wyrazem jest właśnie kultura. Krytykuje również stanowiska idealistyczne i skrajnie antropocentryczne, przeciwstawiające kulturową naturę człowieka jego związkom z przyrodniczymi determinantami jego bytowania – np. koncepcję inteligentnego projektu (the intelligent design). Stanowiska takie ograniczają bowiem wolność badań naukowych i uniemożliwiają wykorzystywanie rozumne odkryć naukowych do podniesienia jakości życia ludzi i rzeczywistej godności człowieka.
Słowa kluczowe:
ekofilozofia, biocentryzm, ekocentryzm, nowa etyka ekologicznaBibliografia
DAWKINS R.., Samolubny gen, Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
Google Scholar
FIUT I.S., Konsiliencyjny model nauki Edwarda O. Wilsona, w: Ideał nauki i wartości w filozofii XIX i XX wieku, „Idee i Myśliciele”, t. VI, red. Fiut I.S., Kraków 2004.
Google Scholar
FIUT I.S, Ewolucyjna i komunikacyjna koncepcja umysłu, w: Tożsamość-podmiot - komunikowanie, „Idee i Myśliciel”, t. X, red. Fiut I.S., Kraków 2009.
Google Scholar
GELLE-MANN M., Kwarki i jaguar. Przygody z prostotą i złożonością, Wydawnictwo CIS, Warszawa 1996.
Google Scholar
HULL Z., Ekofilozofia i środowisko przyrodnicze, w: Świadomość środowiska, red. Galewicz W., Universitas, Kraków 2006.
Google Scholar
JACOB F., Historia i dziedziczność, PIW, Warszawa 1973.
Google Scholar
JACOB F., Gra możliwości. Eseje o różnorodności życia, PIW, Warszawa 1987.
Google Scholar
JACOB F., Mysz, mucha i człowiek, PIW, Warszawa 1999.
Google Scholar
ŁATOWSKI K., Ekologia a filozofia. Od ekologii jako wiedzy biologicznej, do ekologii jako wiedzy humanistycznej, w: Wprowadzenie do filozoficznych problemów biologii, red. Papuziński A., Branta, Bydgoszcz 2001.
Google Scholar
MARGULIS L., Symbiotyczna planeta, Wydawnictwo CIS, Warszawa 2000.
Google Scholar
MILLER G., Umysł w zalotach. Jak wybory seksualne kształtowały naturę człowieka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004.
Google Scholar
PIĄTEK Z., Przyroda i wartości, w: Szamańska B., Wartość bycia. Władysławowi Stróżowskiemu w darze, red. Karłowicz D., Lipiec J., Markiewicz B., Polskie Towarzystwo Filozoficzne, Kraków-Warszawa 1993.
Google Scholar
PIĄTEK Z., 1997a, Ekologia a ekologizm, filozofia wobec nowej ideologii społecznej, w: Kwartalnik Filozoficzny , t. XXV, z. 2.
Google Scholar
PIĄTEK Z., 1997b, Environmental Ethics and the Moralistic Fallacy, w: Report on Philosophy nr 16-17.
Google Scholar
PIĄTEK Z., Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, Księgarnia Akademicka, Kraków 1998.
Google Scholar
PIĄTEK Z., Ludzkość wobec wyzwań ze strony inżynierii genetycznej, w: Człowiek wobec świata na przełomie wieków. Nowe i dawne wzorce duchowości, red. Kudelska M., Collegium Columbinum, Kraków 2001.
Google Scholar
PIĄTEK Z., Człowiek jako podmiot zrównoważonego rozwoju: konsekwencje filozoficzno-społeczne, w: Zrównoważony rozwój. Od utopii do praw człowieka, red. Papuziński A., Branta, Bydgoszcz 2005, s. 14-29.
Google Scholar
PIĄTEK Z., 2007a, Kontrowersje wokół wewnętrznych i zewnętrznych celów rozwoju nauki, w: Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, Rocznik 16, nr 3(63).
Google Scholar
PIĄTEK Z., 2007b, Filozoficzne podłoże zrównoważonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 2, No 1.
Google Scholar
PIĄTEK Z., 2007c, Przyrodnicze i społeczno-historyczne warunki równoważenia ładu ludzkiego świata, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol.2, No 2.
Google Scholar
PIĄTEK Z., Pawi ogon, czyli o biologicznych uwarunkowaniach kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007d.
Google Scholar
PIĄTEK Z., Ekofilozofia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
Google Scholar
PIĄTEK Z., 2008, Etyka szacunku dla życia Alberta Schweitzera a ekofilozofia, w: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol.3, No 2.
Google Scholar
PIĄTEK Z., O śmierci, seksie i metodzie zapłodnienia in vitro, Kraków 2009.
Google Scholar
POPPER K. R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
Google Scholar
TYBURSKI W., System wartości i ochrona środowiska przyrodniczego, w: Człowiek i środowisko. Dyscypliny humanistyczne i ekologia, red. Tyburski W., Courier exe, Toruń 1995.
Google Scholar
Autorzy
Ignacy S. FiutAkademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Humanistyczny, Katedra Kulturoznawstwa i Filozofii, ul. Gramatyka 8a, 30-071 Kraków Polska
Statystyki
Abstract views: 13PDF downloads: 3
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
