Etyka środowiskowa w ujęciu tomistyczno-personalistycznym (implikacje dla koncepcji rozwoju zrównoważonego)
Mariusz Ciszek
University of Natural Sciences and Humanities in Siedlce, Institute of Social Sciences and Security, Żytnia 39, 08-110 Siedlce (Polska)
Abstrakt
W ocenie autora tomistyczna etyka środowiskowa jest etyką szacunku dla człowieka i przyrody. Wbrew obiegowym opiniom nie ma ona charakteru skrajnie antropocentrycznego i nieekologicznego lecz teocentryczny, który ma także swój wymiar proekologiczny. Tomizm albowiem uczy, że istnieje porządek hierarchiczny w rzeczywistości. W etyce tomistycznej to Bóg stanowi jej główny punkt odniesienia i najwyższe dobro (summum bonum). Ma ona zatem w pierwszym rzędzie charakter teocentryczny, wtórnie zaś antropocentryczny, wpisany w relacje pomiędzy człowiekiem a innymi bytami. Antropocentryzm ten ma jednak charakter umiarkowany, nie nastawiony wrogo do przyrody. W aspekcie teocentrycznym Bóg jest przyczyną i źródłem istnienia wszystkich bytów przyrodniczych. W perspektywie ontologicznej stanowią one zatem dobro, które należy chronić. Z założenia tego nie wynika jednak, iż wszystkie byty przyrodnicze mają tę samą wartość w ujęciu aksjologicznym. W tomistycznej ekoetyce wartością autoteliczną jest człowiek pojmowany jako osoba ludzka. Z tego powodu obecnie coraz częściej tradycyjny tomizm uzupełnia się argumentacją o charakterze personalistycznym. W analizie antropologicznej człowiek jawi się jako byt psychofizyczny. Jest zatem unikalnym i najdoskonalszym z bytów występujących w przyrodzie. Tylko o człowieku można orzec, że jest bytem wolnym i rozumnym, przekraczającym otaczającą go przyrodę. Dlatego godność osoby ludzkiej uznano za normę moralności tomistycznej ekoetyki. Ma ona zatem również wymiar osobocentryczny. Wartość osoby ludzkiej reguluje również stosunki pomiędzy nią a innymi bytami zamieszkującymi Ziemię. Nie mogą się one jednak opierać na idei dominacji człowieka nad przyrodą. Obowiązek ochrony przyrody jest wpisany w prawo naturalne. Tak pojmowaną tomistyczno-personalistyczną ekoetykę można również uzgodnić z koncepcją rozwoju zrównoważonego.
Słowa kluczowe:
etyka środowiskowa, rozwój zrównoważony, ochrona środowiska, (eko)tomizm, (eko)personalizmBibliografia
ANDRZEJUK A., Człowiek i dobro, http://www.tomizm.pl/?q=node/9#1 (1.08.2012).
Google Scholar
ANZENBACHER A., Wprowadzenie do filozofii, Unum, Kraków 1992, p. 127-128.
Google Scholar
BAJDA (BAYDA) J., Grzech ekologiczny, in: Ochrona środowiska w filozofii i teologii, ed. Dołęga J. M., Czartoszewski J. W., ATK, Warszawa 1999, p. 222-242.
Google Scholar
BIESAGA T., Tadeusza Ślipko uzasadnienie norm chroniących przyrodę i zwierzęta, in: Żyć etycznie żyć etyką, ed. Janusz R., WAM, Kraków 2009, p. 51-58.
Google Scholar
BOCHEŃSKI J. M., ABC tomizmu, Veritas, Londyn 1950.
Google Scholar
CISZEK M., 2006, Teocentryczny model etyki środowiskowej, in: Studia Ecologiae et Bioethicae, vol. 4, p. 141-156.
Google Scholar
CISZEK M., 2007, The Idea of Theocentrism in The Catholic Environmental Ethics, in: Studia Ecologiae et Bioethicae, vol. 5, p. 173-178.
Google Scholar
CISZEK M., 2008, Etyczne podstawy polityki zrównoważonego rozwoju, in: Studia Ecologiae et Bioethicae, vol. 6, p. 153-163.
Google Scholar
CISZEK M., Teocentryczny model etyki środowiskowej oraz jego implikacje w kulturze bezpieczeństwa ekologicznego i ekorozwoju, PTF, Warszawa 2009.
Google Scholar
CISZEK M., Bezpieczeństwo i prawa człowieka w dziedzinie etycznych problemów ludzkiej prokreacji, DUET, Toruń 2011, p. 37-40.
Google Scholar
CISZEK M., Filozofia ekologii rodziny ludzkiej w systemie środowiska społecznego, kulturowego i przyrodniczego. Studium społeczno-filozoficzne z zakresu bezpieczeństwa ekologicznego, UPH, Siedlce 2013, p. 240-241.
Google Scholar
CZARTOSZEWSKI J. W., Ekologiczne rachunki sumienia, in: Ochrona środowiska w filozofii i teologii, ed. Dołęga J. M., Czartoszewski J. W., ATK, Warszawa 1999, p. 243-251.
Google Scholar
DOGIEL G., Antropologia filozoficzna, ITKM, Kraków 1992, p. 15.
Google Scholar
DOŁĘGA J. M., 2007, Systemy wartości w zrównoważonym rozwoju, in: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 2, no 2, p. 41-49.
Google Scholar
DZIEKOŃSKI S., Wychowanie ekologiczne w religii chrześcijańskiej, in: Podstawy kultury ekologicznej, ed. Dołęga J. M., UKSW, Warszawa 2002, p. 69.
Google Scholar
GAWOR L., Teocentryzm (entry), in: Mały słownik etyczny, ed. Jedynak S., Branta, Bydgoszcz 1999, p. 265.
Google Scholar
JAROSZYŃSKI P., Etyka – dramat życia moralnego, in: Krąpiec M. A., Kamiński S., Z. J. Zdybicka, Maryniarczyk A., Jaroszyński P., Wprowadzenie do filozofii, RWKUL, Lublin 2003, p. 552.
Google Scholar
KŁÓSAK K., 1960, Zagadnienie pochodzenia duszy ludzkiej a teoria ewolucji, in: Roczniki Filozoficzne, vol. 8, no 3, p.120-121.
Google Scholar
ŁUKOMSKI J., Podstawy chrześcijańskiej etyki środowiska naturalnego, in) Ochrona środowiska w filozofii i teologii, ed. Dołęga J. M., Czartoszewski J. W., ATK, Warszawa 1999, p. 179-180.
Google Scholar
ŁUKOMSKI J., Próba zbudowania chrześcijańskiej etyki środowiska naturalnego, Jedność, Kielce 2000, p. 297-301.
Google Scholar
OZOROWSKI M., Teologiczne podstawy kultury ekologicznej, in: Podstawy kultury ekologicznej, ed. Dołęga J. M., Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2002, p. 45.
Google Scholar
PAWŁOWSKI A., Rozwój zrównoważony – idea, filozofia, praktyka, Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, vol. 51, KIŚ, Lublin 2008.
Google Scholar
PODREZ E., Etyka ogólna. Moralne podstawy działania człowieka (skrypt akademicki), http://www.filozofia.uksw.edu.pl (20.08.2012), p. 78.
Google Scholar
SŁOMKOWSKI A., Problem pochodzenia człowieka, Pallotinum, Poznań 1957, p. 192-204.
Google Scholar
STĘPIEŃ A. B., Wstęp do filozofii, TNKUL, Lublin 1995, p. 239-240.
Google Scholar
SZOSTEK A., Pogadanki z etyki, Niedziela, Częstochowa 1998, p. 59.
Google Scholar
ŚLIPKO T., 1994,, Prawo naturalne jako podstawa szacunku człowieka dla życia i przyrody, in: Ethos, vol. 7, no 1-2 (25-26), p. 101.
Google Scholar
ŚLIPKO T., ZWOLIŃSKI A., Rozdroża ekologii, WAM, Kraków 1999, p. 123-135.
Google Scholar
WICHROWICZ C. J., Zarys teologii moralnej w ujęciu tomistycznym, M, Kraków 2002, p. 267-268.
Google Scholar
WOJTYŁA K. (1970), Notatki na marginesie konstytucji Gaudium et spes, in: Ateneum Kapłańskie, no 74, p. 4-5.
Google Scholar
WOJTYŁA K., Miłość i odpowiedzialność, TNKUL Lublin 2001, p. 43.
Google Scholar
ZABŁOCKI G., Rozwój zrównoważony: idee, efekty, kontrowersje (perspektywa socjologiczna), UMK, Toruń 2002, p. 7.
Google Scholar
ZIĘBA S.., Pochodzenie człowieka w aspekcie filozofii przyrody, in: Encyklopedia katolicka, vol. 3, ed. Łukaszyk R., Bieńkowski L., Gryglewicz F., TNKUL, Lublin 1995, p. 886.
Google Scholar
Autorzy
Mariusz CiszekUniversity of Natural Sciences and Humanities in Siedlce, Institute of Social Sciences and Security, Żytnia 39, 08-110 Siedlce Polska
Statystyki
Abstract views: 11PDF downloads: 4
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
