Dobrostan a zrównoważony rozwój – struktura koncepcyjna oraz wyzwania wdrożeniowe
Anna Dłużewska
Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Al. Kraśnicka 2 cd, 20-718 Lublin, Poland (Polska)
Abstrakt
Koncepcja zrównoważonego rozwoju jako pierwsza dostrzegła istnienie znaczących wzajemnych zależności między dobrostanem człowieka (wellbeing) a jakością środowiska naturalnego. W dokumentach Millennium Ecosystem Assessment (MA) dobrostan człowieka, zrównoważony rozwój oraz świadczenia ekosystemów postrzegane są już jako ściśle ze sobą związane, nierozłączne składowe większego, globalnego procesu. Ich dobre funkcjonowanie uznane zostało za konieczne do właściwego pokierowania Naszą wspólną przyszłością. Ważną konsekwencją publikacji dokumentów milenijnych jest konieczność wdrażania ustalonych wytycznych dotyczących dobrostanu człowieka, do narodowych strategii rozwoju wielu państw, w tym państw członkowskich Unii Europejskiej. Wbrew pozorom nie jest to zadanie łatwe, nie tyle ze względu na trudności aplikacyjne (typowe dla wszelkiego typu dyrektyw), co ze względu na brak zgodności, co do tego, czym właściwie jest rzeczony dobrostan, a co za tym idzie – jak należy go zdefiniować.
Celem artykułu jest przedstawienie struktury koncepcyjnej pojęcia dobrostan. Artykuł podzielony został na trzy części. W pierwszej zaprezentowane zostały podstawy koncepcyjne pojęcia, w tym koncepcje Produktu Krajowego Brutto (PKB), Indeksu Rozwoju Społecznego (HDI), Materialnych Wskaźników Postępu Genuine (GPI), Koncepcja Zdolności, Koncepcja Wskaźników Społecznych, Teoria QoL oraz Teoria Dobrostanu Ekosystemów. Druga część skupia się na strukturze koncepcyjnej dobrostanu subiektywnego, w tym na ujęciu hedonicznym i eudaimonicznym, Teorii Samookreślenia, Teorii Homeostazy oraz na Teorii Dobrostanu Odpowiedzialnego. W ostatniej, trzeciej części, dyskutowane jest, jak dobrostan rozumiany w wybranych dyrektywach i strategiach na szczeblu międzynarodowym, w tym w 5 płaszczyznowej koncepcji opublikowanej w dokumentach Millennium Ecosystem Assessment, oraz jak prezentuje się polityka wdrożeniowa w tym zakresie w wybranych krajach.
Słowa kluczowe:
dobrostan, wskaźniki społeczne, dobrostan subiektywny, dobrostan odpowiedzialny, zrównoważony rozwójBibliografia
ALLARDT E., 1993, Having, loving, being: An alternative to the Swedish model of welfare research, in: The quality of life, ed. Nussbaum M., Sen A., Clarendon, Oxford, p. 88-94.
Google Scholar
ALLARDT E., UUSITALO H., 1972, Dimensions of welfare in a comparative study with the Scandinavian societies, in: Scandinavian Political Studies, vol. 7, p. 9-26.
Google Scholar
ANDREWS F. M., WITHEY S. B., 1976, Social indicators of well-being: American’s perceptions of life quality, Plenum Press, New York.
Google Scholar
APPADURAI A., 2004, The capacity to aspire: Culture and the Term of Recognition, in: Cultural politics in a Global Age. Uncertainty, Solidarity and Innovation, ed. Rao V., Walton M., Oneworld Publications, Oxford, p. 29-35.
Google Scholar
BECKER R. A., DENBY L., MC GILL R., WILKS A. R., 1987, Analysis of data from the Places Rated Almanac, in: The American Statistician, vol. 41, no 3, p. 169-186.
Google Scholar
BLACKMORE S., 2009, Responsible wellbeing and its implications for development policies, WeD Working Paper 09/47.
Google Scholar
BRADBURN N. M., 1969, The structure of psychological well-being, Aldine, Oxford.
Google Scholar
BROCK D., 1993, Quality of life in health care and medical ethics, in: The quality of life, ed. Nussbuam M., Sen A., Clarendon Press, Oxford, p. 95-132.
Google Scholar
BROWN K. W., KASSER, T., 2005, Are psychological and ecological well-being compatible? The role of values, mindfulness, and lifestyle, in: Social Indicators Research, vol. 74, no 2, p. 349-368.
Google Scholar
CAMPBELL A., P. E., CONVERSE, RODGERS, W. L., 1976, The quality of American life: Perceptions, evaluations, and satisfactions, Russell Sage Foundation, New York.
Google Scholar
CONDON J. T., BOYCE P., CORKINDALE C. J., 2004, The first‐time fathers study: A prospective study of the mental health and wellbeing of men during the transition to parenthood, in: Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, vol. 38, no 1-2, p. 56-64.
Google Scholar
COPESTAKE J., 2009, Development and wellbeing in Peru: Comparing global and local views, WeD Working Paper 09/48.
Google Scholar
COPESTAKE J., CAMPFIELD L., 2009, Measuring subjective wellbeing in Bangladesh, Ethiopia, Peru and Thailand using a personal life goal satisfaction approach, WeD Working Paper 09/45.
Google Scholar
CUMMINS R. A., 1998, The second approximation to an international standard of life satisfaction, in: Social Indicators Research, vol. 43, no 3, p. 307-334.
Google Scholar
CUMMINS R. A., ECKERSLEY R., PALLANT J., VAN VUGT J., MISAJON R., 2003, Developing a national index of subjective wellbeing: The Australian Unity Wellbeing Index, in: Social Indicators Research, vol. 64, no 2, p. 159-190.
Google Scholar
DE BRUIJN K, DIRVEN R, EIJGELAAR E, PEETERS P., 2010, Travelling Large in 2008. The Carbon Footprint of Dutch Holidaymakers in 2008 and the Development since 2002. NHTV Breda University of Applied Sciences, NRIT Research, NBTC-NIPO Research: Breda, The Netherlands.
Google Scholar
DENEULIN S., MCGREGOR J. S., 2009, The capability approach and the politics of the social conception of wellbeing, WeD Working Paper 09/43.
Google Scholar
DIENER E., 1995, A value based index for measuring national quality of life, in: Social Indicators Research, vol. 36, no 2, p. 107-127.
Google Scholar
DIENER E., SUH E. M., 1996, Measuring quality of life: Economic, social and subjective indicators, in: Social Indicators Research, vol. 40, no 1, p. 189-216.
Google Scholar
DŁUŻEWSKA A. 2016A. Cultural ecosystem services – Framework, Theories and Practices, in: Problemy Ekorozwoju/ Problems of Sustainable Development, vol. 12, no 1, p. 101-110.
Google Scholar
DŁUŻEWSKA A., 2016B, Wellbeing – Conceptual Background and Research Practices, in: Društvena istraživanja, vol. 25, no 4, p. 547-567.
Google Scholar
DWYER L, FORSYTH P, SPURR R, HOQUE S., 2010, Estimating the carbon footprint of Australian tourism, in: Journal of Sustainable Tourism, vol. 18, p. 355-376.
Google Scholar
FRY P. S., 2000, Religious involvement, spirituality and personal meaning for life: Existential predictors of psychological wellbeing in community-residing and institutional care elders, in: Aging & Mental Health, vol. 4, no 4, p. 375-387.
Google Scholar
GARDNER J., OSWALD A. J., 2007, Money and mental wellbeing: A longitudinal study of medium-sized lottery wins, in: Journal of Health Economics, vol. 26, no 1, p. 49-60.
Google Scholar
GIDDINGS B., HOPWOOD B., O´BRIEN G., 2002, Environment, economy and society: fitting them together into sustainable development, in: Sustainable Development, vol. 10,
Google Scholar
p. 187-196.
Google Scholar
HAILA Y. 2009, Mutual interdependence of humanity and the rest of the nature, in: Perspectives to Global Social Development, ed. Perkiö M., Tampere University Press: Tampere, Finland, p. 165-176.
Google Scholar
HALL C. M., SCOTT D., GÖSSLING S., 2013, The primacy of climate change for sustainable international tourism, in: Sustainable Development, vol. 21, no 2, p. 112-121.
Google Scholar
HALSTEAD T., 1998, The science and politics of new measures of progress: a United States perspective, in: Measuring progress: Is life getting better? ed. Eckersley R., CSIRO Publishing, Melbourne, p. 53-68.
Google Scholar
HAMILTON C., 1998, Measuring changes in economic welfare: The genuine progress indicator for Australia, in: Measuring progress: Is life getting better? ed. Eckersley R., CSIRO Publishing, Melbourne, p. 69-92.
Google Scholar
KAHNEMAN D., KRUEGER A. B., SCHKADE D., SCHWARZ N., STONE A. A., 2006, Would you be happier if you were richer? A focusing illusion, in: Science, vol. 312, no 5782, p. 1908-1910.
Google Scholar
KJELL O., 2011, Well-being: a potential synergy between sustainability and well-being research, in: Review of General Psychology, vol. 15, no 3, p. 255-266.
Google Scholar
LAI D., 2000, Temporal analysis of human development indicators: Principal components approach, in: Social Indicators Research, vol. 51, no 3, p. 331-366.
Google Scholar
LAND K. C., 1996, Social indicators and the quality of life: Where do we stand in the mid-1990s?, in: SINET, vol. 45, p. 5-8.
Google Scholar
MARMOT M., 2004, Status syndrome, Bloomsbury, London.
Google Scholar
MILLENNIUM ECOSYSTEM ASSESSMENT, 2003, Ecosystems and human well-being: A framework for assessment. Island Press, Washington, DC.
Google Scholar
MILLENNIUM ECOSYSTEM ASSESSMENT, 2005, Ecosystems and human well-being: synthesis/ current state and trends/ scenarios/ policy responses/ multiscale assessments, Island Press, Washington, DC.
Google Scholar
NAESS A., 1995, Self-realization. An ecological approach to being in the world, in: Deep Ecology for the Twenty-First Century, MA Sessions G, ed. Shambhala: Boston, p. 225-245.
Google Scholar
PEETERS P, GÖSSLING S, LANE B., 2009, Moving towards low-carbon tourism: new opportunities for destinations and tour operators, in: Sustainable Tourism Futures: Perspectives on Systems, Restructuring and Innovations, eds. Gössling S, Hall CM, Weaver D., Routledge, London, p. 240-257.
Google Scholar
PERCH-NIELSEN S, SESARTIC A, STUCKI M., 2010, The greenhouse gas intensity of the tourism sector: the case of Switzerland, in: Environmental Science and Policy, vol. 13, p. 131-140.
Google Scholar
PRESCOTT A. R., 2001, The wellbeing of nations, Island Press, Washington.
Google Scholar
REDEFINING PROGRESS, 1995, What’s wrong with the GDP as a measure of progress?, in: The Genuine Progress Indicator: Summary of Data and Methodology, p. 2-9.
Google Scholar
RYAN R. M., DECI E. L., 2000, Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being, in: American Psychologist, vol. 55, no 1, p. 68-78.
Google Scholar
RYAN R. M., DECI E. L., 2001, On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being, in: Annual Review of Psychology, vol. 52, no 1,
Google Scholar
p. 141-166.
Google Scholar
RYFF C. D., KEYES C. L. M., 1995, The structure of psychological well-being revisited, in: Journal of Personality and Social Psychology, vol. 69, no 4, p. 719-727.
Google Scholar
SHEA W.R., 1976, Introduction: The quest for a high quality of life, in: Values and the quality of life, eds. Shea W.R., King-Farlow J., Science History Publications, New York, p.1-5.
Google Scholar
SCHWARTZ S. H., 1994, Beyond individualism and collectivism: New cultural dimensions of values, in: Individualism and Collectivism: Theory, Method, and Applications, eds. Kim U., Triandis H.C., Kagitcibasi C., Choi C., Yoon G., CA: Sage, Thousand Oaks, p. 85-102.
Google Scholar
SCOTT D, AMELUNG B, BECKEN S, CERON J-P, DUBOIS G, GÖSSLING S, PEETERS P, SIMPSON M., 2008, Technical report. In Climate Change and Tourism: Responding to Global Challenges. UNWTO: Madrid; UNEP: Paris; WMO, Geneva; p. 23-250.
Google Scholar
SCOTT D, PEETERS P, GÖSSLING S., 2010, Can tourism deliver its ‘aspirational’ emission reduction targets? in: Journal of Sustainable Tourism, vol. 18, p. 393-408.
Google Scholar
SEN A., 1985, Well-being, agency and freedom: The Dewey lectures 1984, in: The Journal of Philosophy, vol. 82, no 4, p. 169-221.
Google Scholar
THOITS P. A., HEWITT L. N., 2001, Volunteer work and well-being, in: Journal of Health and Social Behavior, vol. 42, no 2, p. 115-131.
Google Scholar
TUULA H., & TUULI H., 2015, Wellbeing and sustainability: A relational approach, in: Sustainable Development, vol. 23, no 3, p. 167-175.
Google Scholar
UNDP, 2003, Human Development Report 2003: Millennium Development Goals: A Compact among Nations to End Human Poverty, UNDP, New York.
Google Scholar
WATERMAN A. S., 1993, Two conceptions of happiness: Contrasts of personal expressiveness (eudaimonia) and hedonic enjoyment, in: Journal of Personality and Social Psychology, vol. 64, no 4, p. 678-691.
Google Scholar
WHITE S., 2009, Analysing wellbeing: A framework for development practice, WeD Working Paper 09/44.
Google Scholar
WILSON J., 1972, The industrial process and the quality of life, in: Technology assessment and quality of life, eds. Stober G.J., Schumacher D., Proceedings of the 4th General Conference of SAINT. Elsevier Scientific Publishing Company, Salzburg, Austria, p. 131-146.
Google Scholar
WCED, 1987, Our Common Future, Oxford University Press, New York.
Google Scholar
Autorzy
Anna DłużewskaUniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Al. Kraśnicka 2 cd, 20-718 Lublin, Poland Polska
Statystyki
Abstract views: 17PDF downloads: 9
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
