Filozofia postrzegania środowiska człowieka z perspektywy społecznej psychologii i socjologii środowiskowej (implikacje dla zrównoważonego bezpieczeństwa środowiskowego i zdrowotnego)
Mariusz Ciszek
The Department of Humanities, The Jacob of Paradies University, ul. Teatralna 25, 66-400 Gorzów Wielkopolski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-0294-3048
Abstrakt
Zagadnienia środowiskowe to coraz chętniej podejmowana obecnie problematyka naukowa. Wynika to zapewne ze współczesnej sytuacji, w których zagrożenia dla zamieszkiwanego przez ludzi środowiska są coraz większe. I co ważne tego typu problemy badane są nie tylko w ramach nauk środowiskowych czy ekologicznych, ale również w obrębie nauk społecznych i humanistycznych. I nie ma w tym nic dziwnego, przecież społeczeństwo, w którym żyje człowiek, to ważny element ludzkiego środowiska. Życie każdego człowieka przebiega bowiem w pewnym środowisku, którego stan oddziałuje w odpowiedni sposób na ludzi, ich zdrowie psychofizyczne i samopoczucie, realizację potrzeb życiowych, czy zachowanie i funkcjonowanie w społeczeństwie. Tego typu zagadnienia podejmowane są w ramach społecznej psychologii środowiskowej i socjologii środowiskowej. Właśnie tym dyscyplinom poświęcono niniejszy artykuł. W publikacji przybliżono zwięźle istotę tych środowiskowych nauk społecznych (poczynając od charakterystyki społecznej psychologii środowiskowej, a następnie przechodząc do socjologii środowiskowej). Natomiast ich istotę ukazano z perspektywy pewnej zwięzłej filozofii (wizji) postrzegania ludzkiego środowiska, jaką można odnaleźć w tych naukach społecznych. Środowisko człowieka bowiem może być różnie rozumiane, niekoniecznie zbieżne z tym co za środowisko uznaje się w naukach przyrodniczych. Owa wizja postrzegania środowiska człowieka stanowi w publikacji użyteczne kryterium interpretacji i podziału tych dyscyplin na dwie podstawowe odmiany – tradycyjną (typowo humanistyczno-społeczną, obecnie obowiązującą) oraz na model postulowany (społeczno-przyrodniczy). Jest on w stanie zagwarantować również zrównoważone bezpieczeństwo środowiskowe (ekologiczne i zdrowotne).
Słowa kluczowe:
społeczna psychologia środowiskowa, psychologia środowiskowa, socjologia środowiskowa, filozofia środowiska, środowisko człowieka, bezpieczeństwo środowiskowe (ekologiczne), bezpieczeństwo zdrowotneBibliografia
ALLPORT F. H., 1924, Social Psychology, Houghton Mifflin Company, Boston, New York.
Google Scholar
BAŃKA A., 2002, Społeczna psychologia środowiskowa, Wydaw. Naukowe SCHOLAR, Warsaw.
Google Scholar
BARKER R. G., 1968, Ecological Psychology: Concepts and Methods for Studying the Environment of Human Behavior, Stanford University Press, Stanford.
Google Scholar
BARKER R. G. and Associates, 1978, Habitats, Environments, and Human Behavior [studies in ecological psychology and eco-behavioral science from the Midwest Psychological Field Station, 1947-1972], Jossey-Bass Publishers, San Francisco.
Google Scholar
BARKER R. G., 1987, Prospecting in Environmental Psychology, in: Handbook of Environmental Psychology, eds. Stokols D. and Altman I., Wiley, New York, vol. 2, p. 1413-1432.
Google Scholar
BELL M. M., ASHWOOD L. L., 2016, An Invitation to Environmental Sociology, 5th ed., SAGE Publications Ltd, Thousand Oaks
Google Scholar
BELL P. A., GREENE T. C., FISHER J. D., BAUM A., 2001, Environmental Psychology, 5th Edition, Harcourt College Publishers, New York.
Google Scholar
BIELAK M., 2012, Research Methods Aiding the Creation of the Built, in: Architecture Civil Engineering Environment, no 3, p. 5-17.
Google Scholar
BOWDEN G., 2017, From Environmental to Ecological Sociology, in: TASA: The Australian Sociological Association, https://tasa.org.au/wp-content/uploads/2011/01/BOWDEN_a.pdf, p.1-14 (20.12.2017).
Google Scholar
BOWDEN G., 2018, Environmental Sociology (Gary Bowden – Feature Profile: posted on September 20, 2012), in: Environment Cluster: Canadian Sociological Association, http://www.csa-scs.ca/files/webapps/csapress/environment/?p=135 (3.01.2018).
Google Scholar
BUBOLZ M. M., SONTAG M. S., 1993, Human Ecology Theory, in: Sourcebook of Family Theories and Methods: A Contextual Approach, eds. Boss P. G., Doherty W. J., LaRossa R., Schumm W. R. and Steinmetz S. K., Plenum Press, New York, p. 419-448.
Google Scholar
BURNS T., CANIGLIA B., 2015, Environmental Sociology, in: Oxford Bibliographies, http://www. oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199756384/obo-9780199756384-0117.xml (10.03.2015).
Google Scholar
CANTER D., 1988, Environmental (Social) Psychology: An Emerging Synthesis, in: Environmental Social Psychology. Proceedings of the NATO advanced research workshop on social and environmental psychology in the European Context (Lisbon, Portugal, September 1986), from NATO ASI Series, Series D: Behavioural and Social Sciences, vol. 45, eds. Canter D., Jesuino J. C., Soczka L. and Stephenson G. M., Published in cooperation with NATO Scientific Affairs Division, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Boston, London, p. 1-18.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-009-2802-2
Google Scholar
CAROLAN M., 2017, Society and the Environment: Pragmatic Solutions to Ecological Issues, 2nd ed., Westview Press, Boulder.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429494628
Google Scholar
CATTON W. R., DUNLAP R. E., 1978, Environmental Sociology: A New Paradigm, in: The American Sociologist, 13, p. 41-49.
Google Scholar
CISZEK M., 2009, Środowisko naturalne człowieka jako aktywny czynnik zmiany społecznej. Perspektywa socjologiczno-ekologiczna, in: Doctrina. Studia Społeczno-Polityczne, vol. 6, p. 95-99.
Google Scholar
CISZEK M., 2013, Filozofia ekologii rodziny ludzkiej w systemie środowiska społecznego, kulturowego i przyrodniczego: Studium społeczno-filozoficzne z zakresu bezpieczeństwa ekologicznego, Wydaw. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce.
Google Scholar
CISZEK M., 2017, Bezpieczeństwo ekologiczne – ważny czy żywotny interes narodowy? (perspektywa całościowa), in: Studia Ecologiae et Bioethicae, 15(2).
DOI: https://doi.org/10.21697/seb.2017.15.2.02
Google Scholar
CISZEK M., 2018, Las jako element środowiska społeczno-przyrodniczego i jego funkcje społecznokulturowe (paper presented during the 11th National Scientific Conference of the ‘Humanities Ecology’ series, entitled ‘Forest for People – People for Forest’, Warsaw IEiB UKSW April 12, 2018), in: https://ieib.edu.pl/historia-konferencji/.
Google Scholar
COLE N. L., 2017, All About Environmental Sociology: A Brief Introduction to the Subfield, in: ThoughtCo, https://www.thoughtco.com/environmental-sociology-3026290 (6.03.2017).
Google Scholar
CZARTOSZEWSKI J. W. (ed.), 2003, Konflikty społeczno-ekologiczne, VERBINUM Wydaw. Księży Werbistów, Warsaw.
Google Scholar
DOŁĘGA J. M., 2003, Słowo o środowisku społeczno-przyrodniczym, in: Wychowanie do poszanowania środowiska społeczno-przyrodniczego, ed. Czartoszewski J. W. and Kotowski J. M., VERBINUM Wydaw. Księży Werbistów, Warsaw, p. 7-10.
Google Scholar
GIBSON J. J., 1972, The Affordances of the Environment, in: Reasons for Realism: Selected Essays of James J. Gibson, eds. Reed E. and Jones R., Lawrence Erlbaum Associaties, Hillsdale, p. 408-410.
Google Scholar
GIBSON J. J., 1977, The Theory of Affordances, in: Perceiving, Acting, and Knowing: Toward an Ecological Psychology, eds. Shaw R. and Bransford J., Lawrence Erlbaum Associaties, Hillsdale, p. 67-82.
Google Scholar
GIBSON J. J., 1979, The Ecological Approach to Visual Perception, Houghton Mifflin, Boston.
Google Scholar
GIFFORD R., 2014, Environmental Psychology: Principles and Practice, 5th ed., Optimal Books, Colville.
Google Scholar
GIFFORD R. (ed.), 2016, Research Methods for Environmental Psychology, Wiley Blackwell, West Sussex.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781119162124
Google Scholar
GOULD K. A., LEWIS T. L., 2015, Twenty Lessons in Environmental Sociology, 2nd ed., Oxford University Press, New York.
Google Scholar
GROSS M., HEINRICHS H. (eds.), 2010, Environmental Sociology: European Perspectives and Interdisciplinary Challenges, Springer, Dordrech, New York.
Google Scholar
HANNIGAN J., 2014, Environmental Sociology, 3rd ed., Routledge/ Taylor & Francis Group, London, New York.
Google Scholar
IRWIN A., 2001, Sociology and the Environment: A Critical Introduction to Society, Nature, and Knowledge, Polity Press/ Blackwell Publishers, Cambridge , Oxford, Malden.
Google Scholar
KING L., McCARTHY AURIFFEILLE D. (eds.), 2014, Environmental Sociology: From Analysis to Action, 3rd ed., Rowman & Littlefield Publishers, Lanham.
Google Scholar
KOGER S. M., WINTER D. D. N., 2010, The Psychology of Environmental Problems: Psychology for Sustainability, 3rd ed., Psychology Press, New York (Chapter 4: Social Psychology: Under the Influence of Others Norms, p. 95-130).
Google Scholar
LUBISZEWSKI D., 2012, Odnaleźć się w gąszczu ofert: psychologia ekologiczna dla bardzo początkujących, in: AVANT. Pismo awangardy filozoficznonaukowej, 3(2), p. 267-270.
Google Scholar
MARTELL L., 1994, Ecology and Society: An Introduction, University of Massachusetts Press, Amherst.
Google Scholar
MATCZAK P., 2000, Problemy ekologiczne jako problemy społeczne, Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar
MATCZAK P., 2001, Lokalne protesty na tle ochrony środowiska, in: Konflikt nieunikniony: społeczności i władze lokalne wobec konfliktów spowodowanych rozwojem, eds. Buczkowski P. i Matczak P., Wydaw. Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań, p. 59-65.
Google Scholar
MAZURSKI K. R., 2009, Środowisko, in: Słownik bioetyki, biopolityki i ekofilozofii (w kręgu zagadnień i moralnych problemów bezpieczeństwa), ed. Ciszek M., PTF, Warsaw, p. 260.
Google Scholar
OLACZEK R., 1999, Słownik szkolny. Ochrona przyrody i środowiska, WSiP, Warsaw.
Google Scholar
OLECHNICKI K., ZAŁĘCKI P., 2002, Słownik socjologiczny, Wydaw. Graffiti BC, Toruń.
Google Scholar
REDCLIFT M., BENTON T. (eds.), 1994, Social Theory and the Global Environment, Routledge, London, New York.
Google Scholar
REDCLIFT M. R., WOODGATE G. (eds.), 2010, The International Handbook of Environmental Sociology, 2nd ed., Edward Elgar Publishing, Cheltenham, Northampton.
Google Scholar
SABOURIN M., LAMARCHE L., 2009, Environmental Social Psychology, in: Psychology [from Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS). Developed under the Auspices of the UNESCO], ed. Carta S., Eolss Publishers, Oxford, vol. 1, p. 218-234.
Google Scholar
SCHNAIBERG A., GOULD K. A., 1994, Environment and Society: The Enduring Conflict, St. Martin's Press, New York.
Google Scholar
STEG L., BERG van den A. E., GROOT de J. I. M (eds.), 2012, Environmental Psychology: An Introduction, Wiley-Blackwell, Chichester, Malden.
Google Scholar
STOKOLS D., ALTMAN I., (eds.), 1987, Handbook of Environmental Psychology, John Wiley & Sons, New York.
Google Scholar
WINTER D. D. N., 1986, Ecological Psychology: Healing the Split Between Planet and Self, HarperCollins College Publishers, New York.
Google Scholar
WOLAŃSKI N., 2008, Ekologia człowieka, vol. 2, Ewolucja i dostosowanie biokulturowe, PWN, Warsaw.
Google Scholar
Autorzy
Mariusz CiszekThe Department of Humanities, The Jacob of Paradies University, ul. Teatralna 25, 66-400 Gorzów Wielkopolski Polska
https://orcid.org/0000-0003-0294-3048
Statystyki
Abstract views: 34PDF downloads: 20
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
