Nowe podejście do wartości – ważny warunek rozwoju zrównoważonej gospodarki

Eva Pechociakova Svitacova

eva.svitacova@uniag.sk
Slovak Agricultural University of Nitra (Słowacja)
https://orcid.org/0000-0001-7201-6691

Abstrakt

Kwestie niezrównoważoności lub zrównoważoności pojawiają się między innymi w kontekście funkcjonowania gospodarki, która powinna odpowiedzialnie zaspokajać potrzeby człowieka, biorąc pod uwagę zasoby ludzkie, naturę i środowisko. Obecna gospodarka musi zostać przekształcona w zrównoważoną, a jednym z ważnych warunków wstępnych jest zmiana orientacji wartości. Zwłaszcza tych aktorów, którzy są zaangażowani w gospodarkę. Zmiana orientacji wartości dotyczy w szczególności wartości fundamentalnych, które są kluczowe dla zrównoważonego rozwoju, takich jak natura, środowisko, ale także człowiek, który jest ich częścią. Uzasadniając potrzebę zmiany orientacji wartości tych aktorów, polegamy na myślicielach, którzy odrzucają podejścia redukcjonistyczno-ekonomiczne w ekonomii i wyjaśniają wartości, które muszą stanowić podstawę zrównoważonej gospodarki. Rozwój takiej gospodarki wymaga, aby aktorzy ekonomiczni kierowali się nie tylko wartościami ekonomicznymi, ale także wartościami humanistycznymi i środowiskowymi oraz akceptowali wartości zgodne ze zrównoważonym sposobem życia, które są wartościami alternatywnymi do tych, które stanowią podstawę współczesnego społeczeństwa postmodernistycznego. Potwierdzeniem faktu, że niektórzy aktorzy ekonomiczni już orientują się na nowe wartości, które również wspierają zrównoważoną gospodarkę, są niektóre z nowych trendów w myśleniu ekonomicznym, alternatywne zrównoważone koncepcje i modele ekonomiczne. Potwierdzają one początek ekologicznego i społecznie użytecznego procesu transformacji gospodarki w zrównoważoną.


Słowa kluczowe:

wartości, zmiana, orientacja na wartości, zrównoważoność, zrównoważona gospodarka

1. BROŽÍK V., 2000, Hodnotové orientácie, UKF, Nitra, Slovakia.
  Google Scholar

2. DALY H. E., 2007, Ecological Economics and Sustainable Development. Selected Essays of Herman Daly, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, GB.
DOI: https://doi.org/10.4337/9781847206947   Google Scholar

3. EUROPEAN COMMISSION, 2016, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Next steps for a sustainable European future. European action for sustainability, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016DC0739&from=en (18.06.2024).
  Google Scholar

4. LEAL FILHO W., LEVESQUE V., SIVAPALAN S., SALVIA A.L., FRITZEN B., DECKERT R., KOZLOVA V., LEVASSEUR T.J., EMBLEN-PERRY K., AZEITEIRO U.M., PAÇO A., BORSARI B., SHIEL C., 2022, Social values and sustainable development: community experiences, Environmental Sciences Europe, 34(1):67, https://doi.org/10.1186/s12302-022-00641-z.
DOI: https://doi.org/10.1186/s12302-022-00641-z   Google Scholar

5. GERBERY D., 2022, Úvod do ekonomickej sociológie, STIMUL, Bratislava, Slovakia.
  Google Scholar

6. HANUSIN J., HUBA M., IRA V., KLINEC I., PODOBA J., SZOLLOS J., 2000, Dictionary from Sustainability (In Slovak), STUŽ/SR, Bratislava, Slovakia.
  Google Scholar

7. HUBA M., 2006a, Hodnoty, globálne problémy a hľadanie udržateľnejšej budúcnosti, Životné prostredie, 40(6): 285-287.
  Google Scholar

8. HUBA M., 2006b, Values for a sustainable future vs. Global problems and threats, Filozofia, 61(7): 520-532.
  Google Scholar

9. HUBA M., 2022, Human Values for Sustainable Future from the Czech and Slovak Perspective, Envigogika, 14(2), https://doi.org/10.14712/18023061.638.
DOI: https://doi.org/10.14712/18023061.638   Google Scholar

10. INVESTOPEDIA STAFF, 2020, Sharing Economy, https://www.investopedia.com/terms/s/sharing-economy.asp (2.5.2024).
  Google Scholar

11. JONAS H., 1997, The Imperative of Responsibility. In Search of an Ethics for the Technological Age, University of Chicago Press, Chicaho, USA.
  Google Scholar

12. JUVIN H., LIPOVETSKY G., 2012, Globalizovaný Západ. Polemika o planetární kultúře, PROSTOR, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

13. KELLER J., 2019, Společnost věčného mládí, Sociologické nakladatelství SLON, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

14. KOLÁŘ P., SVOBODA V., 1997, Logika a etika. Úvod do metaetiky, FILOSOFIA, Prague, Czech Republic.
DOI: https://doi.org/10.47376/filosofia.1997.1   Google Scholar

15. LYOTARD J. F., 1993, Postmoderní situace. O postmodernismu, FILOSOFIA, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

16. MÁRTON M., 2000, К univerzálnosti, situatívnosti a relevancii modelu homo oeconomicus, Ekonomický časopis/Journal of Economics 48(2): 164-172.
  Google Scholar

17. MEADOWS D., MEADOWS D., RANDERS J., BEHRENSW., 1972, The limits to growth. A Report for the club of Rome´s Project on the Predicament of Mankind, Universe Books, New York, USA.
DOI: https://doi.org/10.1349/ddlp.1   Google Scholar

18. MRAVCOVÁ A., 2023, On Global Environmental Citizenship in the Context of the Anthropocene and the Deepening Environmental Crisis, Filozofia, 78(105): 75-89, https://doi.org/https://doi.org/10.31577/filozofia.2023.78.10.Suppl.7.
DOI: https://doi.org/10.31577/filozofia.2023.78.10.Suppl.7   Google Scholar

19. NOVÁČEK P., VAVROUŠEK J., 1993, Lidské hodnoty a trvale udržitelný způsob života, Vydavatelství Univerzity Palackého, Olomouc, Czech Republic.
  Google Scholar

20. OECD, Sustainable Development Goals (SDGs), https://www.oecd.org/en/topics/sustainable-development-goals-sdgs.html (04.07.2024).
  Google Scholar

21. OECD, 2021, Green growth and sustainable development, http://www.oecd.org/greengrowth/ (03.06.2024).
  Google Scholar

22. PARSONS T., SHILS E. (eds)., 2001, Toward a general theory of action. Theoretical Foundations for the Social Sciences, Routledge, New York, USA.
  Google Scholar

23. PRŮCHA J., 2009, Pedagogická encyklopedie, Portál, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

24. RICH A., 1994, Etika hospodářství II. OIKOYMENH, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

25. ROKEACH M., 1973, The Nature of Human Values, Free Press, New York, USA.
  Google Scholar

26. ROKEACH M., 1979, Understanding Human Values. Individual and Societal, Free Press, New York, USA.
  Google Scholar

27. SADOWSKI R., AYVAZ, Z., 2023, Biblical and Quranic Argumentation for Sustainable Behaviors Toward Nature, Problemy Ekorozwoju/ Problems of Sustainable Development 18(1): 152-163, https://doi.org/10.35784/pe.2023.1.15.
DOI: https://doi.org/10.35784/pe.2023.1.15   Google Scholar

28. SARIATLI F., 2017, Linear Economy versus Circular Economy: A Comparative and Analyzer Study for Optimization of Economy for Sustainability, Visegrad Journal on Bioeconomy and Sustainable Development, 6(1): 31-34, https://doi.org/10.1515/vjbsd-2017-0005.
DOI: https://doi.org/10.1515/vjbsd-2017-0005   Google Scholar

29. SCHNEIDER F., KALLIS G., MARTINEZ-ALIER J., 2010, Crisis or opportunity? Economic degrowth for social equity and ecological sustainability. Introduction to this special issue, Journal of Cleaner Production, 18(6): 511-518.
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2010.01.014   Google Scholar

30. SCHWARTZ S.H., 2012, An overview of the Schwartz theory of basic values, Online Readings in Psychology and Culture, 2(1), https://doi.org/10.9707/2307-0919.1116.
DOI: https://doi.org/10.9707/2307-0919.1116   Google Scholar

31. SCHWEITZER A., 1993, Náuka úcty k životu, Dharma Gaia, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

32. SEN A., 2002, Etika a ekonomie, Vyšehrad, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

33. SEN A., 2004, Elements of a Theory of Human Rights, Philosophy and Public Affairs, 32(4): 315-356.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1088-4963.2004.00017.x   Google Scholar

34. SISÁKOVÁ O., 1999, Nesúmerateľnosť hodnôt – existenciálny variant riešenia, Filozofia, 54(7): 474-482.
  Google Scholar

35. SKOLIMOWSKI H., 1992, Ecological spirituality and its practical consequences, The Teilhard Review, 27(2): 43-53.
  Google Scholar

36. SKOLIMOWSKI H., 1999, Living Philosophy: Eco-Philosophy as a Tree of Life, Penguin Books, London, Great Britain.
  Google Scholar

37. SMITH B. M., 1991, Values, Self & Society. Toward a Humanist Social Psychology, Transaction Publishers, New Brunswick, Canada.
  Google Scholar

38. SMITH-SEBASTO N. J., 1997, Education for ecological literacy, Environmental Education for the 21st century: International and interdisciplinary perspectives, ed. Thompson, P. J. Peter Lang Publishing Inc., New York, USA: 279-288.
  Google Scholar

39. SMOLKOVÁ E., 2003, Environmentálne hodnoty v hodnotových systémoch, Filozofia, 58(7): 471-483.
  Google Scholar

40. SPOUSTA V., 2008, Krize současné společnosti a proměny hodnot na přelomu tisícletí, Pedagogika 18(3): 241-252.
  Google Scholar

41. ŠMAJS J., 2010, Ekonomika a příroda – filosofická reflexe problému, Ekonomický časopis, 58(2): 126-143.
  Google Scholar

42. THE GLOBAL SUSTAINABLE DEVELOPMENT REPORT, 2023, Times Of Crisis, Times Of Change. Science For Accelerating Transformations To Sustainable Development, https://sdgs.un.org/sites/default/files/2023-09/FINAL%20GSDR%202023-Digital%20-110923_1.pdf (25.05.2024).
  Google Scholar

43. UN, 1948, Universal Declaration of Human Rights, https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights (30.4.2024).
  Google Scholar

44. UNDP, 2015, Sustainable Development Goals, https://www.undp.org/sustainable-development-goals/ (2.01.2023).
  Google Scholar

45. UNEP, 2011, United Nations Environment Programme Sustainable consumption and production policies, https://www.unep.org/explore-topics/resource-efficiency/what-we-do/ sustainable- consumption-and-production-policies (31.05.2023).
  Google Scholar

46. VAVROUŠEK J., 1993, Perspectives of Human ValuesCompatible with Sustainable Way of Living, Human Values and Sustainable Way of Living. Proceedings (In Czech), eds. Novacek, P., Vavroušek, J.. STUZ UP, Olomouc, Czech Republic.
  Google Scholar

47. VAVROUŠEK J., 1994, Hledání lidských hodnot slučitelných s trvale udržitelným spúsobem života, https://stuz.cz/index.php?option=com_content&view=article&id=132:hledani-lidskych-hodnot-slucitelnych-s-trvale-udrzitelnym-zpusobem-zivota&catid=56&Itemid=56 (31.05.2024).
  Google Scholar

48. WEBER M., 2009, Metodologie, sociologie a politika, Oikoymenh, Prague, Czech Republic.
  Google Scholar

49. WORLD COMMISSION ON ENVIRONMENT AND DEVELOPMENT, 1987, Our Common Future, Oxford, University Press, Oxford, USA, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf (18.05.2024).
  Google Scholar

50. ZORIKOVA U., 2020, The Essence and Main Components of Value Orientations, Novateur Publications JournalNX – A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal, 6(12): 301-303.
  Google Scholar


Opublikowane
2025-01-10

Cited By / Share

Pechociakova Svitacova, E. (2025). Nowe podejście do wartości – ważny warunek rozwoju zrównoważonej gospodarki. Problemy Ekorozwoju Problems of Sustainable Development, 20(1), 34–42. https://doi.org/10.35784/preko.6347

Autorzy

Eva Pechociakova Svitacova 
eva.svitacova@uniag.sk
Slovak Agricultural University of Nitra Słowacja
https://orcid.org/0000-0001-7201-6691

Statystyki

Abstract views: 26
PDF downloads: 20


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.