Pomniki Historii, a doświadczenia Światowego Dziedzictwa - rozważania na przykładzie drewnianej architektury sakralnej
Abstrakt
Sukces i dynamiczny rozwój Listy Światowego Dziedzictwa ukazuje nośność koncepcji wskazania elitarnej grupy dóbr istotnych dla globalnej społeczności ze względu na wartość. Jednocześnie ewolucja listy ujawnia zagrożenia rozmywania się przekazu i dewaluacji wartości wpisów, po przekroczeniu ilościowej masy krytycznej. Na gruncie polskim można dostrzec analogiczne procesy i zagrożenia w stosunku do grupy dóbr najcenniejszych – Pomników Historii. Skłania to do pytań o analogie i różnice obu zbiorów dóbr szczególnych oraz o możliwość polskiej recepcji światowych koncepcji ochrony. Doskonałą grupą referencyjną ukazującą niespójności systemowe są polskie zabytki drewnianej architektury sakralnej. Na tym przykładzie omawiana jest koncepcja „Seryjnych pomników historii”. Związanie owej koncepcji z obowiązkiem opracowywania planów zarządzania, jako wyrazu aktywnej postawy ochronnej, może przyczynić się do optymalizacji systemu ochrony dóbr o najwyższej wartości. Jednocześnie zawarte w metodyce planów zarządzania analizy porównawcze mogą stać się narzędziem racjonalizowania nowych uznań za pomnik historii, określenia granic reprezentacji zjawiska. Odwoływanie się do grupy zabytków, a nie do pojedynczego, autorytatywnie wskazanego reprezentanta ma znaczenie zarówno dla stanowienia ochrony, jak i edukacji o dziedzictwie oraz prezentacji dziedzictwa kulturowego kraju. Nie ulega wątpliwości, że zbiór pomników historii i podzbiór dóbr światowego dziedzictwa powinny w polskim systemie ochrony zabytków wyróżniać się, jako dobra najcenniejsze, zarówno pod względem prestiżowym, jak i ze względu na skuteczność oraz standardy ochrony precyzowane w planach zarządzania.
Słowa kluczowe:
Pomnik Historii, Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO, Zarządzanie dziedzictwem, Ochrona dóbr kultury, sakralna architektura drewnianaBibliografia
Drewniane Cerkwie Regionu Karpat w Polsce i Ukrainie - https://whc.unesco.org/en/list/1424/documents/.
Google Scholar
Fortuna-Marek A., Siwek A., Szmygin B., (2017). Wartościowanie dziedzictwa w systemie SV - metoda i przykłady zastosowania, Lublin: Politechnika Lubelska.
Google Scholar
Gaczoł A., (2010) Wpływy włoskich doświadczeń w ochronie dziedzictwa kulturowego na powstanie i kształt praktyki konserwatorskiej w Polsce, [w:] P. Kondraciuk (Ed.), „Pod niebem północy”. Z dziejów polsko-włoskich związków artystycznych, Zamość: Muzeum Zamojskie w Zamościu.
Google Scholar
Jagielska E., (Ed.), (2018). 100 Pomników Historii, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Google Scholar
Kornecki M., z zespołem, (2000), Kościoły drewniane południowej Małopolski – Materiały do dokumentacji wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, Teki Krakowskie, t. 12, s. 3 – 94.
Google Scholar
Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014 – 2017, (2014), http://bip.mkidn.gov.pl/media/download_gallery/20140530projekt_zalacznika_do_uchwaly_o_KPOZiONZ_cz-1_w.pdf.
Google Scholar
Krawczyk J., (2008), Teoria Aloisa Riegla i jej polska recepcja a problemy konserwatorstwa współczesnego, [w:] B. Szmygin (Ed.), Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, s. 63–74, Warszawa–Lublin: Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Politechnika Lubelska.
Google Scholar
Krzemionki Opatowskie - https://whc.unesco.org/en/list/1599/documents/.
Google Scholar
Operational Guidelines for the Implementation of theWorld Heritage Convention, (2017), WHC.17/01; 12 July 2017, https://whc.unesco.org/en/guidelines/.
Google Scholar
Pomniki historii (2019), https://nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Pomniki_historii/.
Google Scholar
Purchla J., (2011), Wielowymiarowa lekcja Norwegii. Polska perspektywa na rezultaty projektu Zarządzanie miejscami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce i w Norwegii, [w:] J. Purchla (Ed.), s. 400 – 409, Zarzadzanie miejscami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce i w Norwegii, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Google Scholar
Rouba B. (2014), Pielęgnacja świątyni i innych zabytków, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar
Rozbicka M., (Ed.), (2017), Raport o stanie zachowania zabytków nieruchomych w Polsce. Zabytki wpisane do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Google Scholar
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Świdnica – zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pod wezwaniem Świętej trójcy, zwany kościołem pokoju”, Dz. U. z 28 marca 2017 r., Poz. 672.
Google Scholar
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Jawor – kościół ewangelicko-augsburski pod wezwaniem Ducha Świętego, zwany Kościołem Pokoju”, Dz. U. 29 marca 2017 r., Poz.673.
Google Scholar
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Radruż – zespół cerkiewny”, Dz. U. z 6 grudnia 2017 r., Poz.2253.
Google Scholar
Ruszczyk G. (2009), Architektura drewniana w Polsce, Warszawa: Muza.
Google Scholar
Rymaszewski B. (1992), Klucze ochrony zabytków w Polsce, Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
Google Scholar
Siwek A. (2015), Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat na Liście UNESCO – o światowym dziedzictwie uwag kilka, Watra, nr 12; s. 141 – 152.
Google Scholar
Siwek A. (2017), Representative or unique – dilemmas in protecting architecture of the 2nd half of the 20th century [Reprezentatywne czy wyjątkowe – dylematy ochrony dziedzictwa 2. po-łowy XX wieku], Wiadomości Konserwatorskie= Journal of Heritage Conservation, 49, s. 125 – 133.
Google Scholar
Skaldawski B., Chabiera A., Lisiecki A. (2011), System ochrony zabytków w wybranych krajach europejskich, Kurier Konserwatorski, Nr 11.
Google Scholar
Szmygin B. (2000), Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Lublin: Politechnika Lubelska.
Google Scholar
Szmygin B. (2008), Teksty doktrynalne w ochronie dziedzictwa – analiza formalna i propozycje, [w:] B. Szmygin (Ed.), s. 145 – 154, Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, Warszawa – Lublin: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Politechnika Lubelska.
Google Scholar
Szmygin, B. (2011), Atrybuty wyjątkowej uniwersalnej wartości, [w:] B. Szmygin, (Ed.), s. 58-69, Wyjątkowa uniwersalna wartość a monitoring dóbr światowego dziedzictwa, Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Google Scholar
Szmygin B. (2013), Światowe dziedzictwo UNESCO z perspektywy 40 lat, Ochrona Zabytków, T. 66, NR 1-4 (260 - 263), s. 169 – 180.
Google Scholar
Szmygin B. (2016), Światowe dziedzictwo kultury UNESCO – charakterystyka, metodologia, zarządzanie, Warszawa – Lublin: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Politechnika Lubelska.
Google Scholar
Tarnowskie Góry - https://whc.unesco.org/en/list/1539/documents/.
Google Scholar
Wijesuriya G., Thompson J., Young Ch. (2015), Zarządzanie światowym dziedzictwem kulturowym, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Google Scholar
Zachwatowicz J. (1981), O polskiej szkole odbudowy i konserwacji zabytków, Ochrona Zabytków, 34/1-2 (132-133), s. 4-10.
Google Scholar
Zalasińska K., (Ed.) (2014), Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz, Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar
Zalasińska K., Zeidler K, (2015), Wykład prawa ochrony zabytków, Warszawa - Gdańsk: Wolters Kluwer, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Żuchowska B. (1983), Partycypacja społeczeństwa w rewaloryzacji i ochronie zabytków – niektóre doświadczenia brytyjskie, Ochrona Zabytków, 36/3-4 (142-143), s. 185-187.
Google Scholar
Autorzy
Andrzej Siwekandrzej.siwek@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Historii Sztuki Polska
Statystyki
Abstract views: 233PDF downloads: 238 PDF downloads: 115
