O POCZĄTKACH KLASYFIKACJI ZABYTKÓW.O WADACH I ZALETACH POLSKICH SYSTEMÓW WARTOŚCIOWANIA ZABYTKÓW
Jakub Lewicki
Zakład Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu UKSW (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1766-659X
Abstrakt
This article discusses practices of classification of historic monuments and sites which have been adopted in Poland so far. The author of this article presents criteria pertaining to categorising and making inventory of historic monuments and sites developed in the first half of the twentieth century by Jan Zachwatowicz, Zdzisław Bieniecki, and Michał Witwicki. Furthermore, what is also presented is classification of materials that are relevant by their use or invention, classification of modernism monuments, and classification of historic monuments and sites which was carried out in the years 19590–1962, at the time when classes 0 and 1–4 were introduced.
In future, historic monuments and sites should be classified by members of different expert teams cooperating with each other on different levels (regional and supralocal). The lists must be verified by academic authorities from various communities (art and architecture historians, conservators, etc.) and all works must be carried out in compliance with currently binding regulations. The criteria should be developed in accordance with the regulations set forth in the Polish Act on Protection and Guardianship of Monuments and Sites of 23 July 2003, unless major amendments are made to it. The author of this article suggests the following criteria, compliant with the legal regulations in force:
– artistic merit (art. 3.1): the form of a property or a group of properties (quality and scope of their influence – European, supraregional, and local)
– scientific and academic merit (art. 3.1): authenticity of the idea, material, function as well as construction, material, and innovation on local and supraregional scale.
– historical merit (art. 3.1): the value and significance of the site, people and events - European, supraregional, and local scale
It is necessary to define the significance and value of historic monuments and sites of European (supranational), regional, and local importance. Classification of both single historic monuments and sites and their groups should be clear, simple, and include the smallest possible number of valuing criteria. Furthermore, it should be compliant with Polish laws in force. When applied, the classification should result in factual selection of properties and sites - not on creating new groups of properties and sites of great historical importance and new categories of values being difficult to define. It is not possible to have standardised cirtieria matching all requirements and assigning high rank to each historic monument and site.
Słowa kluczowe:
Classification, historic monuments and sites in Poland, historic preservation, heritage managementBibliografia
„Obszary Ochrony Konserwatorskiej M. St. Warszawy. Wprowadzenie. Opracowanie naukowo-badawcze wykonane przez zespół w składzie: arch. Jolanta Lipińska, arch. Mirosław Poć, arch. Agnieszka Tratkiewicz- Nawrocka, arch. Marcin Ratajczak, arch. Michał Witwicki”, Warszawa 2004.
Google Scholar
Affelt W. J., TECHNITAS. Konteksty dziedzictwa kulturowego techniki, Zabrze 2015.
Google Scholar
Affelt W. J., Dziedzictwo techniki – jego różnorodność i wartości, „Kurier konserwatorski”, nr 5, 2009.
Google Scholar
Affelt W. J., Karta Technitas: w sprawie zachowania dziedzictwa techniki i miejsc je upamiętniających, oprac. przez Waldemara J. Affelta, Toruń 2014.
Google Scholar
Affelt W., Dziedzictwo techniki jako cząstka kultury. Część 2. W stronę dziedzictwa zrównoważonego, „Ochrona zabytków”, R. LXII, 2009, nr 1.
Google Scholar
Bieniecki Z., Potrzeba i drogi ochrony obiektów architektury najnowszej, „Ochrona Zabytków”, R. XXII, 1969 nr 2.
Google Scholar
Brykowska M., O nauczaniu historii architektury i konserwacji zabytków na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej [w:] Ochrona i konserwacja dóbr kultury w Polsce 1944–89; Uwarunkowania polityczne i społeczne. Doroczna sesja naukowa Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, 10–12 XI 1994 r., Warszawa 1996.
Google Scholar
Charytańska M., Przebieg weryfikacji [w:] Spis zabytków architektury i budownictwa, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria A, T. 1, Wydawnictwo Katalogów i Cenników, Warszawa 1964.
Google Scholar
Gawlicki M., Rejestr zabytków w praktyce ochrony konserwatorskiej, „Ochrona Zabytków”, 2008.
Google Scholar
Heritage value assessment systems – The problems and the current state of research, B. Szmygin (red.), Polski Komitet ICOMOS, Lublin –Warszawa 2015.
Google Scholar
Jeleński A., Konferencja „Problemy ochrony architektury najnowszej”, „Ochrona Zabytków”, R. XXIV, 1971 nr 2.
Google Scholar
Lewicki J., Inwentaryzacja zabytków w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Ochrona Zabytków, R. LII, 1999, nr 4.
Google Scholar
Lewicki J., Ochrona i konserwacja architektury modernistycznej. Polska praktyka ostatnich lat [w:] Prolegomena do ochrony obiektów architektonicznych i zespołów urbanistycznych Poznania XX wieku, red. H. Grzeszczuk Brendzel, G. Klause, G. Kodym-Kozaczko, P. Marciniak, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2009.
Google Scholar
Lewicki J., Powołanie kolegium doradczego ds. ochrony zabytków architektury modernistycznej w Polsce, „Ochrona Zabytków”, R. LX, 2007, nr 1.
Google Scholar
Lewicki J., Wartościowanie zabytków w Polsce [w:] Wartościowanie zabytków architektury”, red. B. Szmygin, Warszawa 2013.
Google Scholar
Lewicki J., Zabytek – historyczny zespół urbanistyczny i budowlany – dobro kultury współczesnej [w:] 10 lat obowiązywania ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Rozważania de lege lata i de lege ferenda, Materiały z ogólnopolskiej konferencji w Gdańsku - Gdyni, red. K. Zeidler, Gdańsk 2014.
Google Scholar
Majewski P., Ideologia i Konserwacja. Architektura zabytkowa w Polsce w czasach socrealizmu, Warszawa 2000.
Google Scholar
Malinowski K., Aby pamiątki uczynić powszechnie wiadomymi i wieczno trwałymi... [w:] Spis zabytków architektury i budownictwa, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, seria A, T. 1, Warszawa 1964.
Google Scholar
Problemy ochrony architektury najnowszej 1850–1939, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, T. XXIX.
Google Scholar
Spis zabytków architektury i budownictwa, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria A, T. 1, Wydawnictwo Katalogów i Cenników, Warszawa 1964.
Google Scholar
Tomkowicz S., Znaczenie i zadania inwentaryzacji zabytków w Polsce, „Ochrona Zabytków Sztuki”, z.1–4, cz. 2, Warszawa 1930–31.
Google Scholar
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 „O ochronie zabytków i o muzeach”
Google Scholar
Wartość funkcji w obiektach zabytkowych, B. Szmygin (red.), Polski Komitet ICOMOS, Warszawa 2014.
Google Scholar
Wartościowanie dziedzictwa. Stan badań i problemy systemy, B. Szmygin (red.), Polski Komitet ICOMOS, Lublin –Warszawa 2014.
Google Scholar
Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, B. Szmygin (red.), Polski Komitet ICOMOS, Lublin –Warszawa 2012.
Google Scholar
Wartościowanie zabytków architektury, B. Szmygin (red.), Polski Komitet ICOMOS, Warszawa 2013.
Google Scholar
Witwicki M. T., Kryteria oceny wartości zabytkowej obiektów architektury jako podstawa wpisu do rejestru zabytków, „Ochrona Zabytków”, R. LX, 2007, nr 1.
Google Scholar
Wyjątkowa uniwersalna wartość a monitoring dóbr światowego dziedzictwa, B. Szmygin (red.), Polski Komitet ICOMOS, Warszawa 2011.
Google Scholar
Zachwatowicz J., Program i zasady konserwacji zabytków, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, R. VIII, 1946, nr 1/2.
Google Scholar
Autorzy
Jakub LewickiZakład Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu UKSW Polska
https://orcid.org/0000-0003-1766-659X
historyk architektury i konserwator zabytków, dr hab. w dziedzinie architektury i urbanistyki
o specjalizacji historia architektury i konserwacja zabytków, prof. nzw., kierownik Zakładu
Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu UKSW i Dyrektor Instytutu Architektury i Urbanistyki
PWSZ w Nysie, wykłada historię architektury i konserwację zabytków, twórca programu kierunku
Ochrona Dóbr Kultury i Środowiska. Autor ponad 120 publikacji z zakresu konserwacji zabytków i
historii architektury oraz licznych niepublikowanych prac studialnych będących efektem badań terenowych.
Wiceprezes Sekcji Polskiej DOCOMOMO, a także członek ICOMOS.
Statystyki
Abstract views: 286PDF downloads: 276
