The Karta Wenecka i jej rola w kształtowaniu pojęć w systemie ochrony zabytków
Andrzej Siwek
andrzej.siwek@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński, Instytut Historii Sztuki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3255-8768
Abstrakt
Karta Wenecka jest jednym z fundamentalnych dokumentów doktrynalnych rzutujących na kształt współczesnego systemu ochrony zabytków. W preambule dokumentu oraz we wstępnych punktach definicyjnych, zawarto kwintesencję sformułowań określających sens działania systemu ochrony zabytków. Jest tam uzasadnienie, dlaczego system ochrony zabytków ma być tworzony. Określono co jest rozumiane jako zabytek, a w podpunkcie „cel” wskazano „zachowanie zarówno wszelkiego dzieła sztuki, jak też świadectwa historii.” Pojemne, ale zwięźle sformułowane definicje stanowią fundament dla dalszych rozważań doktrynalnych. W kolejnych dokumentach doktrynalnych oraz we współczesnych dokumentach strategicznych można znaleźć szereg sformułowań odnoszących się zarówno do definicji zabytku (przedmiotu ochrony), jak i celu działania. Charakterystyczne jest dążenie do poszerzenia rozumienia pojęcia zabytku i rozbudowanie uzasadnień funkcjonowania systemu ochrony. Zabytki chroni się między innymi dla uzyskania efektu ekonomicznego, społecznego, klimatycznego itp. Wskazany proces zmian powadzi do dekonstrukcji systemu ochrony zabytków, w którym nieostre stają się zarówno określenia przedmiotu ochrony, jego wartości uzasadniające istnienie systemu, jak i cele działania. Perspektywa funkcjonowania systemu ochrony zabytków wymaga weryfikacji założeń i powrotu do podstawowych pojęć, które objaśniają i kierunkują jego istnienie. Celowe jest rozważenie, czy i jak we współczesnych warunkach można wyrazić podstawowe definicje i założenia Karty Weneckiej, by nadając im aktualność przywrócić znaczenie w formowaniu zasad funkcjonowania systemu. Bez aktualnej definicji zabytku oraz określenia celu działania rolę systemu będą przejmować inne aktywności społeczno-gospodarcze, a koncepcja konserwatorstwa będzie ulegać kolejnym modyfikacjom, które w istocie grożą zatraceniem zasobu i dotychczasowej tradycji ochrony zabytków.
Słowa kluczowe:
ochrona zabytków, Karta Wenecka, doktryna konserwatorska, zabytekBibliografia
Bukowska W., Krawczyk J. (Eds.). (2015). Karta Wenecka 1964-2014. Toruń.
Google Scholar
Bullock N. (2002). Building the Post-War World. Londyn.
Google Scholar
Chlebowicz P. (2019). Działania ISIS wymierzone przeciwko światowemu dziedzictwu kulturowemu, Studia Prawnoustrojowe 43.
Google Scholar
Cultural heritage. https://culture.ec.europa.eu/pl/policies/selected-themes/cultural-heritage
Google Scholar
Cunliffe E. (2012). Damage to the soul: Syria’s cultural heritage in conflict. Durham.
Google Scholar
Czyż K. (2014). Karta Wenecka – eksperyment, który się nie powiódł, Gdańsk Strefa Prestiżu - Niezależny serwis Gdańska, Pomorza i okolic, 20 czerwca 2017; https://www.gdanskstrefa.com/eksperyment-ktory-sie-nie-powiodl/ [access: 1.07.2024].
Google Scholar
Damais J.-P. (1963). La Nouvelle Ville du Havre, reconstruction et population. Paryż.
Google Scholar
Kowalski K. (2017). Od zabytku do dyskursu. O kilku źródłach współczesnej definicji dziedzictwa, Prace Etnograficzne 45(1).
Google Scholar
Krasnowolski B. (2023). Ochrona zabytków: Historia, doktryny, systemy prawne. Kraków.
Google Scholar
Krawczyk J. (2006). Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków. Warszawa.
Google Scholar
Krzyżanowski L. (1975). Karta Wenecka czy Karta Konserwacji Zabytków? Ochrona Zabytków 28/3-4(pp. 110-111).
Google Scholar
Lalewicz M. (1933). Sprawozdanie Międzynarodowej Konferencji zwołanej w roku 1931 Atenach w sprawie ochrony i konserwacji zabytków sztuki i historii, odczytane dn. 18 marca 1932r. na posiedzeniu Polskiej Komisji Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej Warszawie,. Warszawa. https://polona.pl/item-view/ffb9cd96-6565-4c7e-9c95-c5d80c91ce20?page=2
Google Scholar
Pleskaczyńska – Chylińska M., Majewski P. (2013). Jan Zachwatowicz (1900 – 1983). Architekt. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie.
Google Scholar
Rekomendacja Warszawska w sprawie odbudowy i rekonstrukcji dziedzictwa kulturowego (2018). Warszawa.
Google Scholar
Rennie K. R. (2001). The Destruction and Recovery of Monte Cassino, 529-1964. Amsterdam.
Google Scholar
Spence B. (1962). Phoenix in Coventry. The building of Cathedral. Londyn.
Google Scholar
Szmygin B. (2000). Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce XX wieku. Lublin.
Google Scholar
Szmygin B. (2023). Międzynarodowe teksty doktrynalne ochrony i konserwacji zabytków. Lublin – Warszawa.
Google Scholar
Szmygin B. (Red.) (2015).Vademecum Konserwatora Zabytków. Warszawa.
Google Scholar
Tomaszewski A. (2012). Ku nowej filozofii dziedzictwa. Kraków.
Google Scholar
Torczyńska M. (2019). Sztuczna inteligencja i jej społeczno-kulturowe implikacje w codziennym życiu, Kultura i Historia 36(2).
Google Scholar
Uchwała Nr 232/2022 Rady Ministrów dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie ustanowienia Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. https://www.gov.pl/web/premier/rzadowy-program-odbudowy-zabytkow
Google Scholar
Wojewódzki program opieki nad zabytkami Małopolsce na lata 2022–2025. Załącznik do uchwały Nr LVI/800/22 Sejmiku Województwa Małopolskiego dnia 4 lipca 2022 roku; https://www.malopolska.pl/_userfiles/uploads/kultura%20i%20dziedzictwo/Zabytki/WPONZ_2022-2025.pdf
Google Scholar
Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami województwie podkarpackim na lata 2022-2025 przyjęty Uchwałą Nr LVI/972/22 Sejmik Województwa Podkarpackiego 28 grudnia 2022 r. https://podkarpackie.pl/index.php/kultura/wojewodzki-program-opieki-nad-zabytkami/wponz-2022-2025
Google Scholar
Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2021-2024 przyjęty Uchwałą Nr XXIX/338/21 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego dnia 28 października 2021 r.; http://eregion.wzp.pl/sites/default/files/zalacznik1.pdf
Google Scholar
Wójcicki H. (2023). Ciche ofiary wojny Ukrainie: Dziedzictwo kulturowe jego losy trakcie konfliktu, Kwartał 02(27).
Google Scholar
Zapłata R. (2016). Autentyzm zabytkowej architektury palimpsest przestrzeni historycznej – nowe media prezentacja dziedzictwa kulturowego, Architectus 1(45).Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, przekład i wstęp R. Kasperowicz, red. J. Krawczyk, Warszawa 2006.
Google Scholar
Autorzy
Andrzej Siwekandrzej.siwek@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Historii Sztuki Polska
https://orcid.org/0000-0002-3255-8768
Statystyki
Abstract views: 20PDF downloads: 14 PDF downloads: 13
