"Pluralistyczna filozofia ochrony przyrody" Andrzeja Tomaszewskiego jako wyzwanie: Czy mamy problem z tożsamością europejską?
Janusz Krawczyk
krawczyk@umk.plKatedra Badań i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (Polska)
Abstrakt
W znanym i często cytowanym artykule prof. Andrzeja Tomaszewskiego "Towards a Pluralistic Philosophy of Conservation in the 21st Century" z 2002 roku historia ochrony dziedzictwa została podzielona na trzy okresy. Najwcześniejszy z nich nazwano okresem „pierwotnego pluralizmu”, ponieważ różnorodność koncepcji i podejść do zagadnień konserwatorskich wynikała z wyodrębnienia się na mapie świata poszczególnych „obszarów kulturowych”. Specyfikę drugiego okresu wyznaczały dążenia do ujednolicenia teoretycznych podstaw działań konserwatorskich poprzez popularyzację europejskich doświadczeń i modeli, które - jak niegdyś sądzono - miały charakter uniwersalny. Trzeci okres, w który zdaniem Tomaszewskiego wkroczyliśmy na początku XXI wieku, ma być czasem „uniwersalnego pluralizmu”, a współczesna filozofia konserwatorska, skupiona na zagadnieniach ochrony różnorodności kulturowej w skali globalnej, nie będzie już obracać się przeciwko lokalnym doświadczeniom i tradycjom. Celem artykułu jest analiza założeń postulowanego przez Tomaszewskiego pluralizmu w kontekście rozwoju studiów nad dziedzictwem i transformacji globalnej polityki konserwatorskiej UNESCO. Zaproponowana przez Tomaszewskiego periodyzacja posłuży jako podstawowy punkt odniesienia dla analiz mających na celu identyfikację tych nurtów we współczesnym dyskursie konserwatorskim, które podejmują polemikę z poglądami europocentrycznymi. W podsumowaniu rozważań na temat europocentryzmu podjęta zostanie również próba odpowiedzi na pytanie, czy postępująca relatywizacja europejskich tradycji i wartości konserwatorskich jest równoznaczna z ich unieważnieniem jako punktu wyjścia dla nowych regionalnych koncepcji ochrony i konserwacji dziedzictwa architektonicznego. W artykule wykorzystane zostaną wyniki analizy dokumentów UNESCO i ICOMOS, aktualne badania teoretyków konserwacji oraz wybrane publikacje z zakresu współczesnych studiów nad dziedzictwem.
Słowa kluczowe:
teoria konserwacji, dokument o autentyczności z Nara , pluralizm, europocentryzm konserwatorski, trudne dziedzictwoBibliografia
Araoz, G.F. (2015). Tendencje dziedzictwa dziś i jutro – z perspektywy ewolucji filozofii i teorii konserwacji; Heritage trends today and tomorrow as seen from evolving conservation philosophy and practice. Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation, (44), 9-18. DOI: 10.17425/WK44CONSERVATION
Google Scholar
Brumann, Ch. (2018). Anthropological Utopia, Closet Eurocentrism, and Culture Chaos in the UNESCO World Heritage Arena, Anthropological Quarterly”, t. 91, no 4, 1203-1233. DOI: 10.1353/anq.2018.0063
Google Scholar
Cameron Ch., & Rössler, M. (2013). Many Voices, One Vision: The Early Years of the World Heritage Convention, London : Routledge.
Google Scholar
Choay, F. (1992). L’Allégorie du patrimoine, Paris: Éd. du Seuil.
Google Scholar
Falser, M. (2015). Cultural Heritage as Civilizing Mission: Methodological Considerations. In: Cultural Heritage as Civilizing Mission: From Decay to Recovery. (1-32): Heidelberg: Springer.
Google Scholar
Gfeller, A.É. (2017). The Authenticity of Heritage: Global Norm-Making at the Crossroads of Cultures. The American Historical Review”, 122(3), 758-791. DOI:10.1093/ahr/122.3.758
Google Scholar
Glendinning, M. (2013). The Conservation Movement: A History of Architectural Preservation, Antiquity to Modernity. London: Routledge.
Google Scholar
Harrison, R. (2010a). What is heritage. In: Understanding the Politics of Heritage. (5-42): Manchester: Manchester University Press.
Google Scholar
Harrison, R. (2010b). The politics of heritage, In: Understanding the Politics of Heritage. (154-196): Manchester: Manchester University Press.
Google Scholar
Harrison, R. (2013). Heritage. Critical Approaches. London: Routledge.
Google Scholar
Huxley, J. (1946). UNESCO: Its Purposes and Its Philosophy. London: Preparatory Commission of the UN Educational, Scientific, and Cultural Organization.
Google Scholar
ICOMOS, (1996). 10th General Assembly Colombo Proceedings. Padukka: ICOMOS Sri Lanka. (https://openarchive.icomos.org/id/eprint/1679/1/AG1993.pdf) (retrieved: 20.10.2022).
Google Scholar
Kołakowski, L. (1990). Szukanie barbarzyńcy. Złudzenia uniwersalizmu kulturalnego. In: Cywilizacja na ławie oskarżonych. (7-36): Warszawa: ResPublica.
Google Scholar
Kondylis, P. (2013). Etyczne zabarwienie liberalnej utopii. Studia z Historii Filozofii, 3(4), 33-44. DOI 10.12775/szhf.2013.030
Google Scholar
Krawczyk, J. (2024). The Venice Charter in the light of research on conservation Eurocentrism; Karta Wenecka w świetle badań nad europocentryzmem konserwatorskim. Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation, 79.
Google Scholar
Labadi, S. (2005). A review of the Global Strategy for a balanced, representative and credible World Heritage List 1994–2004. Conservation and Management ofArchaeological Sites, 7:2, 89-102, DOI: 10.1179/135050305793137477.
Google Scholar
Larsen, K. (1995). Preface. In: Nara Conference on Authenticity in Relation to the World Heritage Convention, Nara, Japan, 1–6 November 1994: proceedings. (xi-xiv): Trondheim: Tapir Publishers.
Google Scholar
Luxen, J.-L. (1995). Approches de L’authenticité: modestie et pluralism, In: Nara Conference on Authenticity in Relation to the World Heritage Convention, Nara, Japan, 1–6 November 1994: proceedings. (371-374): Trondheim: Tapir Publishers.
Google Scholar
Meskell, L. (2018). A Future in Ruins: UNESCO, World Heritage, and the Dream of Peace, Oxford–New York: Oxford University Press.
Google Scholar
Nara Document on Authenticity, (1995). In: Nara Conference on Authenticity in Relation to the World Heritage Convention, Nara, Japan, 1–6 November 1994: proceedings. (xxi-xxvi): Trondheim: Tapir Publishers.
Google Scholar
Passini, M., Le patrimoine à l’épreuve de l’histoire transnationale. Circulations culturelles et évolutions du régime patrimonial pendant les années 1930. In: Vingtième Siècle. Revue d'histoire. 137, 49-61. DOI: 10.3917/ving.137.0049.
Google Scholar
Pressouyre, L. (1993). La Convention du patrimoine mondial, vingt ans après. Paris: Editions UNESCO.
Google Scholar
Rehling, A. (2014). Kulturen unter Artenschutz”? Vom Schutz der Kulturschätze als Gemeinsames Erbe der Menschheit zur Erhaltung kultureller Vielfalt. In: Global Commons im 20. Jahrhundert: Entwürfe für eine globale Welt. (109-138): Berlin, München, Boston: De Gruyter Oldenbourg.
Google Scholar
Schatt-Babińska, K (2016). Europocentryczne i dalekowschodnie spojrzenie na wartość autentyzmu zabytku – dokument z Nara jako próba pogodzenia odmiennych poglądów. Gdańskie Studia Azji Wschodniej, 10, 28-40. DOI: 10.4467/23538724GS.16.014.6171
Google Scholar
Smith, L. (2006). Uses of Heritage. London: Routledge.
Google Scholar
Sroczyńska, J. (2021). Wartość społeczna zabytków architektury w świetle wybranych dokumentów UNESCO, ICOMOS, Rady Europy, kształtujących teorię ochrony dziedzictwa kulturowego; The Social Value of Architectural Monuments in the Light of Selected Documents of UNESCO Icomos, the Council of Europe, Shaping the Theory of Cultural Heritage Protection. Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation”, 65, 7-19, DOI: 10.48234/WK65MONUMENTS
Google Scholar
Stoczkowski, W. (2009). UNESCO’s doctrine of human diversity: A secular soteriology?. Anthropology Today, 25(3), 7-11. DOI: 10.1111/j.1467-8322.2009.00666.x
Google Scholar
Stubbs, J.H. (2009). Time Honored: A Global View of Architectural Conservation, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc.
Google Scholar
Szmygin, B. (2023). Współczesna teoria konserwatorska w świetle tekstów doktrynalnych – zmiana paradygmatu. In: Międzynarodowe teksty doktrynalne w ochronie i konserwacji zabytków, (31-43): Lublin, Warszawa: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS POLSKA.
Google Scholar
Tomaszewski, A. (2000). Ku pluralistycznej filozofii konserwatorskiej w XXI wieku. Ochrona Zabytków, 1, 1-4.
Google Scholar
Tomaszewski, A. (2002) Towards a pluralistic philosophy of conservation. In: Estrategias relativas al patrimonio cultural mundial. La salvaguarda en un mundo globalizado. Principios, practicas y perspectivas. 13th ICOMOS General Assembly and Scientific Symposium. Actas. (212-215): Madrid: Comité Nacional Español del ICOMOS.
Google Scholar
Understanding the Politics of Heritage. (2010). Manchester: Manchester University Press.
Google Scholar
UNESCO, Mexico City Declaration on Cultural Policies. World Conference on Cultural Policies Mexico City, 26 July – 6 August 1982, (https://culturalrights.net/descargas/drets_culturals401.pdf) (retrieved: 17.03.2022).
Google Scholar
World Heritage Committee, (1994). Report of the Expert Meeting on the "Global Strategy" and Thematic Studies for a Representative World Heritage List (20-22 June 1994) (WHC-94/CONF.003/INF.6), (https://whc.unesco.org/en/documents/1566) (retrieved: 21.05.2023).
Google Scholar
World Heritage Committee. (1997). Twenty-first Session, Naples, Italy, 1-6 December 1997, Report, WHC-97/CONF.208/17, https://whc.unesco.org/archive/repcom97.htm (retrieved: 30.11.2022).
Google Scholar
Autorzy
Janusz Krawczykkrawczyk@umk.pl
Katedra Badań i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
Statystyki
Abstract views: 32PDF downloads: 34
