PRAWNO-AUTORSKA OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO XX WIEKU
Wojciech Kowalski
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6532-9796
Abstrakt
Autor przeanalizował wybrane akty krajowe i międzynarodowe i doszedł do wniosku, że w przepisach tych nie przyjęto jeszcze definicji miejsca pamięci jako przedmiotu ochrony prawnej. Nie oznacza to jednak, że miejsca pamięci pozostają całkowicie poza obszarem prawnym, chociaż są objęte prawnym systemem ochrony dziedzictwa jedynie w ramach ogólnej definicji dziedzictwa. W szczególności, aby kwalifikować się jako zabytki, miejsca te muszą spełniać standardowe kryteria "wartości historycznej lub szczególnego znaczenia". Tylko w niektórych systemach prawnych przepisy ogólne są uzupełniane o specjalne przepisy wskazujące ochronę prawną tych miejsc, określając ich typ lub wyznaczając konkretne obiekty.
Jako przykład pierwszego podejścia można podać angielskie prawo, w którym pola bitew są wymieniane w specjalnym rejestrze historycznych bitew Anglii. Takie rozwiązanie zastosowano na przykład w Niemczech i Polsce. W prawie niemieckim można odnieść się np. do krajowego prawa Saksonii, które określa jako obiekty chronione synagogi w Dreźnie i Görlitz, miejsca dawnych synagog w Chemnitz i Lipsku oraz dawne obozy koncentracyjne. Polska ustawa o ochronie byłych nazistowskich obozów zagłady wymienia osiem takich obozów.
W podsumowaniu autor określa potrzebę opracowania legalnych definicji miejsc pamięci, które mogłyby być oparte na istniejącej doktrynie wskazującej, że takie miejsca są swoistymi kombinacjami namacalnych i niematerialnych elementów, które razem są ważne nie tylko dla konkretnych społeczności, ale często mają wiele szersze znaczenie dla ludzkości, a zatem są częścią światowego dziedzictwa kulturowego. Taka definicja mogłaby zostać włączona do konwencji UNESCO z 1972 r. lub na wcześniejszych etapach tworzenia jej wytycznych.
Słowa kluczowe:
miejsce pamięci, definicja prawnaBibliografia
Barta J., Markiewicz R. (red.), Komentarz. Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 2011.
Google Scholar
Barta J., Markiewicz R., Studium pt: Problemy prawa autorskiego związane z rewaloryzacją zabytkowych budowli. Kwartalnik Prawa Prywatnego 1993.
Google Scholar
Barta J., Markiewicz R., Muzea a nowe prawo autorskie. ZN UJ Opuscula Musealia, z. 8, 1996.
Google Scholar
Cour d’Appel de Paris, 11 julliet 1990, 146 R.I.D.A. 1990.
Google Scholar
Dreier T., La restauration des objets d’art. Aspects juridiques et étiques. The Restoration of Works of Art. Legal and Ethical Aspects. Etudes en droit de l’art., t. 5. Schulthess Zürich 1995.
Google Scholar
Dreier T., Restoration and Moral Rights under Comparative Law. [w:] La restauration des objets d’art. Aspects juridiques et étiques. The Restoration of Works of Art. Legal and Ethical Aspects. Etudes en droit de l’art. t. 5. Schulthess Zürich 1995.
Google Scholar
Forder CC., Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue III? International Journal of Cultural Property 1994, t. 3, nr. 2.
Google Scholar
Katalog wystawy: Ceramika secesyjna z kolekcji Pawła Banasia, Marka Kieszkowskiego i Andrzeja Ryszkiewicza. Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 1989.
Google Scholar
Kopff A., Utwór architektoniczny i jego autorstwo, Nowe Prawo 1970, nr 7/8.
Google Scholar
Korpal G., Artystyczny aspekt procesu konserwacji. [w:] B. Szmygin (red.), Współczesne problemy teorii konserwacji w Polsce. Warszawa – Lublin 2008.
Google Scholar
Korpal G., Wokół kreacji. [w:] E. Szmit-Naud, B. J. Rouba, J. Arszyńska (red.), Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji. Warszawa–Toruń 2012.
Google Scholar
Kowalski W., Prawna problematyka konserwacji zabytków. [w:] B. Szmygin (red.), Współczesne problemy teorii konserwacji w Polsce, Warszawa–Lublin 2008.
Google Scholar
Kowalski W., Wartość jako kryterium kwalifikacyjne zabytku w prawie wewnętrznym i międzynarodowym, [w:] B. Szmygin (red.): Systemy wartościowania dziedzictwa. Stan badań i problemy, Politechnika Lubelska, PKN ICOMOS, Lublin–Warszawa 2015.
Google Scholar
Kowalski W., Wartość zabytku a wartości jego adaptacji modernizacji w świetle prawa autorskiego oraz prawa dziedzictwa kulturowego. Wzmocnienie ochrony czy konkurencja tych wartości? [w:] B. Szmygin (red.), Ochrona wartości w procesie adaptacji zabytków, PKN ICOMOS, Warszawa – Lublin 2015.
Google Scholar
Kowalski W., A Comparative Law Analysis of the Retained Rights of Artists. 38 Vanderbilt Journal of Transnational Law 2005, Nr 4.
Google Scholar
Kowalski W., Conservation of Works of Art under Polish Copyright Law. Art, Antiquity and Law, t. 4, no 2, 1999.
Google Scholar
Kowalski W., Konserwacja dzieł sztuki a prawo autorskie, [w:] Materiały konferencji: Drogi Współczesnej Konserwacji. Aranżacja – Ekspozycja – Rekonstrukcja, Akademia Sztuk Pięknych. Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Kraków 2001.
Google Scholar
Kowalski W., Konserwacja dzieł sztuki a prawo autorskie, [w:] Materiały konferencji: Drogi Współczesnej Konserwacji. Aranżacja – Ekspozycja – Rekonstrukcja. Akademia Sztuk Pięknych. Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Kraków 2001.
Google Scholar
Kowalski W., Ograniczenia prawne zmiany estetyki zabytku w trakcie jego konserwacji i restauracji, [w:] E. Szmit-Naud, B. J. Rouba, J. Arszyńska (red.), Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji, Warszawa – Toruń 2012.
Google Scholar
Kowalski W., Ograniczenia prawne zmiany estetyki zabytku w trakcie jego konserwacji i restauracji. [w:] E. Szmit-Naud, B. J. Rouba, J. Arszyńska (red.), Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji, Warszawa – Toruń 2012.
Google Scholar
Kowalski W., Prawna problematyka konserwacji zabytków. [w:] B. Szmygin (red.), Współczesne problemy teorii konserwacji w Polsce, Warszawa–Lublin 2008.
Google Scholar
Kowalski W., Prawno-autorskie aspekty ochrony dziedzictwa kulturowego. Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne. Tom 2. PZPN, Poznań 2013.
Google Scholar
Kowalski W., Szmelter I., Wystawiennictwo sztuki nowoczesnej a ochrona integralności utworów. Muzealnictwo, t. 49, 2008.
Google Scholar
Mała Encyklopedia PWN, Warszawa 1992.
Google Scholar
Niżankowska A. M., Prawo do integralności utworu. Wolters Kluwer business, Warszawa Kraków 2007.
Google Scholar
Orzeczenia S.A. w Warszawie z dnia 20 lutego 1997 roku., sygn: ACr 23/97, LEX nr 512150, cyt., za J. Barta, R. Markiewicz (red.), Komentarz.
Google Scholar
Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 października 1997 roku, sygn: I Aca 447/97, cyt. za J. Barta, R. Markiewicz (red.), Komentarz.
Google Scholar
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 styczna 1979 r., I CR 393/78, LEX nr 64058.
Google Scholar
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1936 roku, sygn: I K 336/36, LEX nr 575018, J. Barta, R. Markiewicz (red.), Komentarz.
Google Scholar
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 1953 roku, sygn: II C 834/52, cyt. za J. Barta, R. Markiewicz (red.), Komentarz.
Google Scholar
Trib. adm. de Grenoble, 18 février 1976, 91 R.I.D.A. 1977.
Google Scholar
Trib. de Gr. Inst. de Paris, 4 avril 1990, 145 R.I.D.A 1990.
Google Scholar
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku. DU 2003, nr 162, poz. 1568 z późn. zm.
Google Scholar
Ustawa z dnia 10 lipca 1952 roku o prawie autorskim, DU 1952, nr 34, poz. 234.
Google Scholar
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., o prawie autorskim i prawach pokrewnych. D. U. 1994, nr 24, poz. 83, z późn. zm.
Google Scholar
Ustawa z dnia 9 czerwca 2000 roku o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, DU 2000, nr 53, poz. 637.
Google Scholar
van de Wetering E., Intimidatie tactiek Goldreyer werkt in Nederland niet. NRC Handelsblad, 9 XII 1991.
Google Scholar
Autorzy
Wojciech KowalskiWydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego Polska
https://orcid.org/0000-0001-6532-9796
prof. dr hab., ukończył studia wyższe na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu
Jagiellońskiego, a związany jest z Uniwersytetem Śląskim, gdzie przeszedł wszystkie etapu kariery
naukowej uzyskując w 2005 roku tytuł naukowy profesora. Opublikował łącznie ponad 100 artykułów
w tym około połowę w językach obcych. Jest także autorem lub współautorem 10 monografii, z których
cztery ukazały się w języku angielskim. W ramach podanych liczb ponad 80 artykułów oraz wszystkie
monografie dotyczą prawa ochrony dóbr kultury.
Wygłosił referaty na ponad 100 konferencjach w kraju i zagranicą oraz prowadził gościnne
wykłady, między innymi, w Nowym Jorku, Paryżu, Manchesterze, Weimarze, Berlinie, Warwick,
Edynburgu, Mińsku, Londynie, Wiedniu, Windsorze, Waszyngtonie, Toledo, Oxfordzie, Tartu, Wilnie,
Moskwie, Athens (Georgia, USA), Hadze, Sofii, Tokio, Nashville, Heidelbergu, Aberdeen, Hamburgu,
Hiroszimie, Maastricht, Palermo i Santiago de Compostela. Na szczególną uwagę wśród nich
zasługuje cykl wykładów wygłoszonych w 2001 roku w Haskiej Akademii Prawa Międzynarodowego,
opublikowanych następnie w odrębnym tomie wykładów Akademii pt: Restitution of Works of Art
pursuant to Private and Public International Law. Hague Academy of International Law, Recueil des
cours, Vol. 288. Matrinus Nijhoff, Dordrecht, Boston, London 2002.
Jest członkiem ICOMOS, a w ramach tej organizacji członkiem założycielem Committee on
Legal, Administrative and Financial Issues. Przez szereg lat był także współredaktorem kwartalnika:
Art, Antiquity and Law.
W okresie od 1991 do 1994 pełnił funkcję Pełnomocnika Rządu RP do Spraw Polskiego
Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą, był wiceprzewodniczącym Komitetu Dziedzictwa Kulturowego
Rady Europy w Strasbourgu. Przez drugą kadencję jest członkiem Komisji Dyscyplinarnej przy
Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego. Od 1998 roku jest także związany z Ministerstwem Spraw
Zagranicznych RP, gdzie sprawuje funkcję Pełnomocnika Ministra ds. Restytucji Dóbr Kultury.
Statystyki
Abstract views: 202PDF downloads: 161
