OCHRONA ZABYTKOWYCH RUIN - PROBLEMY BADAWCZE I PROJEKTOWE NA PRZYKŁADZIE ZAMKU W SOCHACZEWIE

Maria Brykowska


Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5877-2017

Abstrakt

Badania historyczne ruin zamków, a następnie prace konserwatorskie - są procesem złożonym i wieloetapowym. W związku z zagrożeniem katastrofą ruin zamku w Sochaczewie Zespół Badań nad Polskim Średniowieczem, wykonał kompleksowe badania (historyczne, architektoniczne, archeologiczne i techniczne) oraz projekty: konserwacji ruin i zagospodarowania otoczenia. Badania prowadzili w 1966 r.: historyk sztuki Izabela Galicka, archeolog Jerzy Piniński i architekt Maria Brykowska (kierownik i autor projektu); konsultował prace prof. Jan Zachwatowicz.
Ustalono: poziom użytkowania i spalenia grodu (XIII w. - 7,0 m pod nasypem), relikty zamku gotyckiego (poł. XIV w.) i zamek budowany przez starostę Stanisława Radziejowskiego (przed 1630). Następnie wykonano projekt architektoniczny zabezpieczenia ruin (nie zrealizowany).
W 1975-77 r. badania w północnej części zamku wykonał Jerzy Gula, a w latach 2006-2007 ekipa pod kierunkiem Leszka Kajzera – w części południowej i wschodniej; odkryto budynek bramny z czasów starosty Krzysztofa Szydłowieckiego i według źródeł z XVI w. – kilka drewnianych domów. Badania z lat 2011-2013– stanowiły podstawę dotacji UE do realizacji nowego projektu dla celów turystycznych i zabezpieczenia ruin, pod nadzorem konserwatorskim architekta Cezarego Głuszka.
W 1966 r. architekt Jarosław Skrzypczyk wykonał projekt otocznie zamku (zrealizowany), a w 2013 r. uporządkowano teren według poprzedniej koncepcji.
Wieloletnie doświadczenie w organizacji badań i naukowej interpretacji odkryć, dla ochrony wartości zabytkowej ruiny wraz z terenem – stanowiły podstawę propozycji zmian do „Karty historycznych ruin”.


Słowa kluczowe:

Zamek, badania historyczne, projekt, prace konserwatorskie, Sochaczew

Antoniewicz J., Początki osadnictwa w Sochaczewie, [w:] Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej, Warszawa 1970.
  Google Scholar

Augustynek T., Wyniki dotychczasowych zamków w Krupem [w:] Architektura historycznej Małopolski, Materiały z sesji SHS […], Łańcut 1970.
  Google Scholar

Brykowska M., Badania architektoniczno-archeologiczne zamków w Sochaczewie, Ciechanowie i Odrzykoniu, [w:] Sprawozdania Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW, VI Konferencja Naukowa, Warszawa 1970.
  Google Scholar

Brykowska M., Bada¬nia historyczno-architektoniczne do prac konserwatorskich, [w:] Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, M. Arszyński, M. Prarat, U. Schaaf, B. Zimnowoda-Krajewska (red.), „Bernardinum” Sp. z o.o, Toruń 2015.
  Google Scholar

Brykowska M., Kuczyński J., Miłobędzki A., Zamek w Pińczowie w świetle ostatnich badań, [w:] Sprawozdania z działalności Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW w roku 1966, ZBnPŚ UW i PW, Warszawa 1968.
  Google Scholar

Brykowska M., Metody pomiarów i badań zabytków architektury, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2003.
  Google Scholar

Brykowska M., Piniński J., Sprawozdanie z prac przeprowadzonych na zamku w Sochaczewie w 1966 roku [w:] Sprawozdania z działalności Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW w roku 1966, ZBnPŚ UW i PW, Warszawa 1968.
  Google Scholar

Brykowska M., Podsumowanie sympozjum „Ruiny żywa” [w:] Trwała ruina. Problemy utrzymania i adaptacji, B. Szmygin (red.), ICOMOS, Lublin 2006.
  Google Scholar

Galicka I., Problematyka badań średniowiecznych zamków na Mazowszu, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXV, 1965, nr 2.
  Google Scholar

Gawarecki W. H., Wiadomości historyczne o mieście Sochaczewie i przyległym mu zamku starożytnym [w:] Pamiętnik historyczny płocki, t. 2, Warszawa 1830.
  Google Scholar

Gruszecki A., Konserwacja ruin w Anglii, „Ochrona Zabytków” 19xx, z. 3-4.
  Google Scholar

Guerquin B., Sochaczew, „Ziemia”, XIV, nr 3,1929.
  Google Scholar

Guerquin B., Zamki w Polsce. Arkady, Warszawa 1974.
  Google Scholar

Gula J., Karasiewicz-Sczypiorski R., Zamek w Sochaczewie, „Z Otchłani Wieków”, r. 57, 2002, nr 3.
  Google Scholar

Hugo-Bader K., Zabytki i ich ochrona w powiecie sochaczewskim – na tle dziejów pow. sochaczewskiego [w:] Materiały monograficzne woj. warszawskiego, t. 6. 1930.
  Google Scholar

Jaworska J., Widoki Mazowsza. Materiały ikonograficzne w malarstwie, rysunku, grafice, „Rocznik Muzeum Narodowego”, VIII, 1964.
  Google Scholar

Kajzer L., Andrzejewski A., Zamek w Sochaczewie w świetle wyników badań archeologicznych, mpis, 2006 (referat na sesji w Sochaczewie).
  Google Scholar

Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001.
  Google Scholar

Kajzer L., Olszacki T., Mazowieckie zamki w Gostyninie i Sochaczewie na tle problematyki zamków starościńskich Krzysztofa Szydłowieckiego, [w:] Fundacje Krzysztofa Szydłowieckiego [...],W. Iwańczak, R. Kubicki, D. Kalina (red.), UG Ćmielów, Kielce-Ćmielów 2011.
  Google Scholar

Kajzer L., Wstęp do badań archeologiczno-architektonicznych, Uniwersytet Łódzki, Łódź 1986.
  Google Scholar

Karta ochrony historycznych ruin (ICOMOS 2012), [w:] Ochrona i konserwacja ruin zamkowych – wybrane problemy i przykłady, B. Szmygin, P. Molski (red.), Warszawa-Lublin 2013.
  Google Scholar

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. X, woj. warszawskie, (red.) I. Galicka i H. Sygietyńska, z. 24, Pow. sochaczewski, (opr.) I. Galicka. H. Sygietyńska i G. Kaczmarzyk, IS PAN, Warszawa 1973.
  Google Scholar

Kędzierski M., Zapłata R., Fryśkowska A., Wilińska M., Deliś P., Metody teledetekcyjne i fotogrametryczne w ochronie, konserwacji i inwentaryzacji zamków w ruinie, [w:] Zamki w ruinie – zasady postepowania konserwatorskiego, B. Szmygin, P. Molski (red.), Politechnika Lubelska. PKN ICOMOS, Warszawa-Lublin 2012.
  Google Scholar

Kieszkowski J., Kanclerz Szydłowiecki K., Z dziejów kultury i sztuki zygmuntowskich czasów, Poznań 1912.
  Google Scholar

Kuncewicz A., Plany przeglądowe miast polskich, ZAP, Warszawa 1929.
  Google Scholar

Kunkel R., Architektura gotycka na Mazowszu, Wyd. DiG, Warszawa 2006.
  Google Scholar

Lustracja województwa rawskiego XVII wieku, Z. Kędzierska (wyd.), Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.
  Google Scholar

Lustracje województwa rawskiego w 1564 i 1570, Z. Kędzierska (wyd.), Warszawa 1959.
  Google Scholar

Markiewicz B., Z dziejów zamku sochaczewskiego, „Kurier literacko-naukowy” 1936, nr 34.
  Google Scholar

Miłobędzki A., Zamek Oleśnickich w Pińczowie, [w:] Siedziby biskupów krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego, Materiały z sesji […], L. Kajzer (red.), ROS i OŚK w Kielcach, Kielce 1997.
  Google Scholar

Musianowicz K., Ze studiów nad rozplanowaniem Sochaczewa przedlokacyjnego, „Wiadomości Archeologiczne, t. XXVII (1962).
  Google Scholar

Olszewski J. (rys.), „Ruiny zamku w Sochaczewie”, „Ziemia”, 1901.
  Google Scholar

Oryginał, replika, kopia, Materiały III Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki […], Warszawa 1971.
  Google Scholar

Pałucki W., Ziemia Sochaczewska w wiekach XIV-XVIII [w:] Rutkowski H., Rozwój przestrzenny Sochaczewa od XIII do XVIII wieku, [w:] Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej, Warszawa 1970.
  Google Scholar

Piniński J., Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych na zamku w Sochaczewie w 1966 roku [w:] Sprawozdania z działalności Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW w roku 1966, ZBnPŚ UW i PW, Warszawa 1968.
  Google Scholar

Rottermund A. (red.), Jan Zachwatowicz, W stulecie urodzin, Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa 2000.
  Google Scholar

Ruiny zamku po pracach konserwatorskich – fotorelacja, https://e-sochaczew.pl/n/ruiny-zamku-po-pracach/39627 (dostęp: 10.11.2013).
  Google Scholar

Rutkowski H., Rozwój przestrzenny Sochaczewa od XIII do XVIII wieku, [w:] Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej, Warszawa 1970.
  Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), t. X, Warszawa 1988.
  Google Scholar

Stronczyńsk K. (rys.), „Zwaliska zamku w Sochaczewie” [w:] Widoki zabytków starożytności […],1851.
  Google Scholar

Szmygin B., Problem ruin w świetle współczesnej teorii i praktyki konserwatorskiej [w:] Trwała ruina. Problemy utrzymania i adaptacji, B. Szmygin (red.), ICOMOS, Lublin 2006.
  Google Scholar

Tajchman J., Na czym polega metoda ochrony, konserwacji i zagospodarowania ruin zamkowych, [w:] Zamki w ruinie – zasady postepowania konserwatorskiego, B. Szmygin, P. Molski (red.), Politechnika Lubelska. PKN ICOMOS, Warszawa-Lublin 2012.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2018-11-29

Cited By / Share

Brykowska, M. (2018). OCHRONA ZABYTKOWYCH RUIN - PROBLEMY BADAWCZE I PROJEKTOWE NA PRZYKŁADZIE ZAMKU W SOCHACZEWIE. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego, (6), 11–27. https://doi.org/10.35784/odk.871

Autorzy

Maria Brykowska 

Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej Polska
https://orcid.org/0000-0002-5877-2017

prof. dr hab. arch. na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, studia – 1957, tytuł profesora – 1999. Kierownik Zakładu Architektury Polskiej na WA PW (1991-2006) i Studium Podyplomowego Badań Zabytków Architektury (1978-1988); autor licznych publikacji nt. dziejów architektury polskiej i europejskiej oraz opracowań badań historyczno-architektonicznych m.in. do własnych projektów konserwatorskich ruin zamków. Zainteresowania zespołami klasztornymi i zamkami, strukturą budowlaną, detalem i metodyką badań naukowych. Członek PKN ICOMOS (honorowy, nagroda im. Prof. J. Zachwatowicza), Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (od 1990) i in.



Statystyki

Abstract views: 362
PDF downloads: 325