Two churches, two architects, one profile – national style and “borrowing” forms in the sacred architecture of the Second Polish Republic
Article Sidebar
Open full text
Issue Vol. 16 No. 4 (2020)
-
The Torreón of Machu Picchu: an astronomical observatory?
Jacek Kościuk, Mariusz Ziółkowski7-31
-
The use of laser scanning in the survey of the postern of the Kłodzko Fortress
Piotr Gleń, Karol Krupa32-39
-
"Poplars and Cypresses” – that is the phenomenon of popularity of Populus Italica in the Kingdom of Poland in the 19th century
Kamila Lucyna Boguszewska40-51
-
Interiors in the Polish feature film of the 1960s as a source of knowledge and a reference point for contemporary architectural designs
Agata Gawlak, Magda Matuszewska52-58
-
Two churches, two architects, one profile – national style and “borrowing” forms in the sacred architecture of the Second Polish Republic
Anna Tejszerska59-69
-
Landscaping of green areas in the urban layout of midtown Lublin
Natalia Przesmycka, Kamila Boguszewska70-85
-
The ideal village – spatial arrangement and building of Paproć Duża
Małgorzata Dolistowska86-99
-
The Message of the 16th Venice Biennale of Architecture 2018 Freespace compared to the message of the other editions
Hubert Trammer100-105
-
Transformations of urban space, place and non-place
Dariusz Gaweł106-113
-
Stylistic trends in historic interiors of buildings located in selected spa towns in the Hutsul region – an outline of the issues
Jacek Czubiński114-127
-
Participatory design of healthcare facilities using virtual reality
Piotr Springer128-136
Archives
-
Vol. 18 No. 4
2022-12-30 5
-
Vol. 18 No. 3
2022-12-27 5
-
Vol. 18 No. 2
2022-12-27 5
-
Vol. 18 No. 1
2022-12-27 4
-
Vol. 17 No. 4
2021-12-30 11
-
Vol. 17 No. 3
2021-12-30 9
-
Vol. 17 No. 2
2021-12-30 8
-
Vol. 17 No. 1
2021-12-30 8
-
Vol. 16 No. 4
2020-12-30 11
-
Vol. 16 No. 3
2020-09-30 10
-
Vol. 16 No. 2
2020-06-30 11
-
Vol. 16 No. 1
2020-03-31 10
-
Vol. 15 No. 4
2019-12-30 6
-
Vol. 15 No. 3
2019-10-31 9
-
Vol. 15 No. 2
2019-06-28 12
-
Vol. 15 No. 1
2019-03-29 13
-
Vol. 14 No. 3
2018-10-28 14
-
Vol. 14 No. 2
2018-06-29 14
-
Vol. 14 No. 1
2018-03-30 13
Main Article Content
DOI
Authors
Abstract
Artykuł poświęcony jest zapożyczeniom form w architekturze sakralnej II RP. Dokonano w nim analizy porównawczej kościołów wzniesionych w odległych od siebie miejscowościach (diecezja pińska i łódzka), przypisywanych różnym autorom, a wykazujących znaczne podobieństwo formalne. Opracowanie stanowi jednocześnie próbę ustalenia faktycznego autorstwa budowli. Przedstawia także pokrótce powszechną w czasie budowy omawianych kościołów ideę poszukiwania „stylu narodowego”, w którym zostały one ukształtowane i ukazuje podobne przykłady powielania form. Wywód oparto na archiwalnym materiale ikonograficznym – fotografiach z lat budowy, projektach oraz aktach pomocnych w rekonstrukcji życiorysu zawodowego twórców. Celem publikacji jest także przybliżenie postaci brzeskiego architekta Bronisława Nielubowicza i wątków pracy twórczej, które w ramach jej przygotowania udało się autorce ustalić.
Keywords:
References
Dziemjaniuk I., Konowaluk R., Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polskiej na Kijówce w Brześciu n/Bugiem, [w:] „Echa Polesia” 2007 nr 4(16), s. 37−39.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro anno Domini 1926, Pinsci 1926.
Elenchus cleri secularis ac regularis Dioecesis Lodzensis pro Anno Domini 1922, Łódź 1922.
Grad S., Rozwój sieci parafialnej w Łodzi w okresie międzywojennym, [w:] „Łódzkie Studia Teologiczne” 1999, nr 8, s. 365−377.
Hałaburda M., Diecezja pińska (1925−1939). Rys historyczny, [w:] „Textus et Studia” 2017, nr 2(10), s. 95−119.
Hałaburda M., Schematyzmy Diecezji Pińskiej (1926−1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2019, nr 112, s. 151−166. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.08
Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku: struktury administracyjne. Wspólnoty Religijne i Narodowe w Rzeczypospolitej w Drugiej Połowie XVIII wieku, t. 2. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1998.
Kościół katolicki w Polsce 1918−1990. Rocznik statystyczny, red. Adamczuk L., Zdaniewicz W., Główny Urząd Statystyczny, Zakład Socjologii Religii SAC, Warszawa 1991.
Kumor B., Projekty reorganizacji Kościoła polskiego w latach 1918−1925, [w:] „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1975, nr 8, s. 155−162.
Kurenda Konsystorza Metropolitarnego Lwowskiego Obrządku Łacińskiego 1903, Lwów 1903.
Nowowznoszony kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Nowem Złotnie (fotografia, 1930), [w:] „Łodź w Ilustracji” 1930, nr 38, s. 3.
Nielubowicz B., Moje kresowe szczenięce lata, [w:] „Echa Polesia” 2014, nr 3(43), s. 46−59.
Nitsch A.L., Leksykon architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce działających, Warszawa (bdw), mps ISPAN, t. 12.
O budowę kościoła w Nowem Złotnie, [w:] „Rozwój” 1928, nr 199, s. 13.
Oleńska A., Zgliński M., Polesie jako region artystyczny w dawnej Rzeczypospolitej. Uwagi po pięciu latach inwentaryzacji kościołów i klasztorów rzymskokatolickich województwa brzesko-litewskiego, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, red. Walczak W., Łopatecki K.., t. IV, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2013, s. 109−134.
Ostrowski J., Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Polski w Zadwórzu, [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 11, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2003, s. 341−348.
Paszkowicz A. Historia budowy kościoła pw. Najświętszego Serca Jezusowego i Serca Maryi w Peliszczach, „Echa Polesia” 2011, nr 3(31), s. 3−22.
Peliszczanin, Budowa kościoła w Peliszczach, „Polesie”, 1930, nr 22, s. 6−7.
Pszczółkowski M., Architektura użyteczności publicznej II Rzeczypospolitej 1918−1939. Forma i styl, Księży Młyn, Łódź 2014.
Pszczółkowski M., Architektura szkolna II Rzeczypospolitej (1918−1939), Księży Młyn, Łódź 2017.
Różański M., Organizacja terytorialna diecezji łódzkiej w latach 1920−1925, [w:] „Łódzkie Studia Teologiczne” 2015, nr 24/2, s. 85−106.
Rozbicka M., Małe mieszkanie z ogrodem w tle w teorii i praktyce popularnego budownictwa mieszkaniowego w międzywojennej Polsce, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Seria Architektura. Warszawa 2008.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 8: Województwo poleskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
Stefański K., Architekt Józef Kaban, [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1990, nr 3−4, s. 207−215.
Stefański K., Kościoły Łodzi międzywojennej [w:] Sztuka w Łodzi 2. Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Łódzki Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w dniach 8−9 października 2001 roku, red. Wróblewska-Markiewicz M., Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Łódź 2003, s. 103−118.
Stefański K., Architekt lwowski – Tadeusz Obmiński (1874−1932). Twórczość w latach 1902−1914, [w:] Velis quod possis. Studia z historii sztuki ofiarowane profesorowi Janowi Ostrowskiemu, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 2016, s. 163−170.
Szyller S., O attykach polskich i polskich dachach wklęsłych, druk Rubieszewskiego i Wrotnowskiego, Warszawa 1909.
Szyller S., Czy mamy polską architekturę? Wydanie Koła Architektów w Warszawie, Warszawa 1916.
Szyller S., Tradycya budownictwa ludowego w architekturze polskiej, księgarnia Gebethnera i Wolffa druk Rubieszewskiego i Wrotnowskiego Warszawa 1917.
Tejszerska A., Styl narodowy w architekturze sakralnej Polski Odrodzonej (1918−1939), Wydawnictwo KUL, Lublin 2019.
Wojciechowski J., Kościół jako budowla, [w:] „Architektura i Budownictwo” 1927, nr 8−9, s. 227−260.
Wystop J., Kościół na Złotnie, cz. 2. [w:] „Złotniak” 2019, nr 7, s. 6.
Zabawa na budowę kościoła, [w:] „Rozwój” 1928, nr 228, s. 12.
Zgliński M. Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Peliszczach, [w:] Kościoły i klasztory Rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 2, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2014, s. 223−231.
AAN, Sygn.: 2/14/0/5/719: Archiwum Akt Nowych: Zespół: 2/14/0 Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie» Seria: 5 Departament V Wyznań» Jednostka 719 Budowa, remont i konserwacja kościołów i budynków parafialnych w poszczególnych parafiach, lit. Pa-Pi (t. XXIV). 1919−1939.
AAN, Sygn.: 2/9/0/5.5/2908: Archiwum Akt Nowych: Zespół: 2/9/0 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie » Seria: 5.5 Dokumentacja techniczna » Jednostka: I 2908 Projekt budowy kościoła w powiecie łódzkim. 1926.
AAN, Sygn.: 2/9/0/5.5/I 2514: Archiwum Akt Nowych: Zespół: 2/9/0 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie» Seria: 5.5 Dokumentacja techniczna» Jednostka: I 2514 Istniejąca cerkiew prawosławna w Dubicy, pow. Brzeskiego nad Białym Jeziorem, mająca być przeniesioną do wsi Omieleniec gminy Wierzchowice powiatu Brzeskiego. Projektował inż. arch. Bronisław Nielubowicz.
ADŁ, Sygn.: 64: Archiwum Diecezjalne w Łodzi: Akta parafii Konstantynów, Sygn.: 64.
AKDŁ, Sygn.: 138: Archiwum Diecezjalne w Łodzi:, Akta Parafii pw. Jana Chrzciciela Nowe Złotno, Fundi Instructi RP 1935.
APB, Sygn.: 4/799/0/-/11: Archiwum Państwowe w Białymstoku: Zespół: 4/799/0 Starostwo Powiatowe Brzeskie Referat Rolnictwa i Reform Rolnych» Seria: bezpośrednio w zespole» Jednostka: 11 Sprawa parcelacji majątku Klukowicze, gm. Dmitrowicze, pow. brzeski, własność Bronisława Nielubowicza oraz małoletnich Jana i Hanny Nielubowiczów 1929−1938.
APŁ, Sygn.: 39/221/0/4.12/24911: Archiwum Państwowe w Łodzi: Zespół: 39/221/0 Akta miasta Łodzi» Seria: 4.12 Wydział Ewidencji Ludności» Jednostka: 24911 Spis ludności Łodzi Nicińska – Niemicz 1916−1921.
APŁ, Sygn.: 39/1/0 /4/18478: Archiwum Państwowe w Łodzi: Zespół: 39/1/0 Rząd Gubernialny Piotrkowski» Seria: 4 Wydział Budowlany» Jednostka: 18478 Kontrakt wynajmu mieszkania letniego przez inżyniera Nielubowicza od Bernarda Birencweiga w Inowłodzu.
APŁ, Sygn.: 39/1/0 /4: Archiwum Państwowe w Łodzi: Zespół: 39/1/0 Rząd Gubernialny Piotrkowski» Seria: 4 Wydział Budowlany.
DALO, Sygn.: 1/29/1998: Dierżawnyj Archiv Lvivskoi Obłasti: fond 1 Lwowski Urząd Wojewódzki, opis 29 Wydział komunikacyjno-budowlany – oddział budowlany, sprawa 1998 Powiększenie kościoła w Kuńkowcach w przemyskim powiecie.
DALO, Sygn.: 1/29/1481: Dierżawnyj Archiv Lvivskoi Obłasti: fond 1 Lwowski Urząd Wojewódzki, opis 29 Wydział komunikacyjno-budowlany, oddział budowlany, sprawa 1481 Projekt budowy rzymskokatolickiego kościoła w Piątkowej w Dobromilskim powiecie.
Article Details
Abstract views: 322
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
