Najwcześniejsze publiczne założenia zieleni związane z Jelenią Górą, cz. 1.
Marzanna Jagiełło
Wydział Architektury, Politechnika Wrocławska (Polska)
Wojciech Brzezowski
Wydział Architektury, Politechnika Wrocławska (Polska)
Abstrakt
W trzeciej tercji XVIII w. zaczęły powstawać na ówczesnych terenach podmiejskich Jeleniej Góry, najwcześniejsze na terenie Śląska publiczne ogrody krajobrazowe przeznaczone dla wszystkich mieszkańców. Przy ich zakładaniu wykorzystano naturalne walory krajobrazowe okolicy (Karkonosze). Na wczesne powstanie tych założeń wpływ miała budząca się moda na górskie wędrówki oraz rosnąca (dzięki pobliskim uzdrowiskom) świadomość pożytków płynących z kontaktu z naturą, pozostająca w zgodzie z ówczesnymi poglądami na sztukę ogrodową.
Słowa kluczowe:
ogrody krajobrazowe, ogrody publiczne, ŚląskBibliografia
[no autor],1790. Nachricht von der merkwürdigen Umsachaffung des ehemaligen Galgenberges bei Hirschberg in einen schönen Volksgarten. Schmiedeberg.
Google Scholar
[no autor], 1790. Nachricht von dem Ehemaligen Galgenberge bey Hirschberg: Schlesische Provinzial Blätter, 11, 346−357.
Google Scholar
[no autor], 1795. Wegweiser durch das Riesengebirge, w: Berlinischer Almanach zum Vergnügung und zur Verbreitung nützlicher Kenntniβe für 1796. Berlin,1−63.
Google Scholar
[no autor],1796. Beschreibung des Pflanzberges, Helikons und denen Elisäischen Feldern bei Hirschberg, (no place of issue)
Google Scholar
[no autor] 1800. Friedrichs des Einzigen Denkmal auf dem Hirschberger Helikon, “Schlesische Provinzial Blätter”, 31, 311−325.
Google Scholar
Braeß M., 1915. Das Seifersdorfer Tal mit seinen Denkmälern: Mitteilungen des Landesvereins
Google Scholar
Caus S. de, 1615. Les Raisons des forces mouvantes, Francfort, vol. 2.
Google Scholar
Brzezowski W., 2011.Ordnung, Fleiß, Natur und Kunst… The Gardens of Jelenia Góra in the 18th century: Stadtfluchten/Ucieczki z miasta (Escapes from the city), edited by M. Omilanowska, B. Störtkuhl, Warszawa, 67−76.
Google Scholar
Brzezowski W., Jagiełło M., 2016. Ogrody na Śląsku. T. 2. Barok (Gardens in Silesia. Vol. II. The Baroque), Wrocław.
Google Scholar
Brzezowski W., Jagiełło M., Założenie ogrodowo-krajobrazowe w Książu: Książ. Pamiętajmy o ogrodach (Landscape garden in Książ: Książ. Let’s remember the gardens, edited by B. Lejman, Wrocław 2017, s. 37−64.
Google Scholar
Cellauro L., 2003. Iconographical aspects of the Renaissance villa and garden: Mount Parnassus, Pegasus and the Muses: Studies in the History of Gardens & Designed Landscape, vol. 21, 42−56.
DOI: https://doi.org/10.1080/14601176.2003.10435280
Google Scholar
Donat T., Stadtdirector Schönau, ein Vorläufer des Riesengebirgs-Vereins, (transcription Ulrich Junker, Bodnegg 2015). http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/18463/JEL_19122_2015_Stadtdirector-Schona_19122_Sch%C4%82%C2%B6nau_Wanderer_1882.pdf [access date: 27.10.2018];
Google Scholar
Gronostaj E., Łętkowska A., b.r. Bogactwo przyrodniczo-historyczne Borowego Jaru w rozwoju turystyki i aktywnego wypoczynku. (The richness of nature and history of Borowy Ravine in the development of tourism and active recreation) http://wpt.kpswjg.pl/public/ckfinder/userfiles/files/borowy_jar_walory_15_09_17 [access date: 24.10.2018]
Google Scholar
Gronostaj E., 2012. Parnas na Siodle. Helikon – siedziba muz (Parnas on the Saddle. Helikon – the seat of Muses): Rocznik Jeleniogórski, 261−270.
Google Scholar
Hannebo D., Hoffmann A., 1963. Geschichte der deutschen Gartenkunst in drei Bänden. Hamburg, vol. 2.
Google Scholar
Hensel J. D., 1797. Historisch-topographische Beschreibung der Stadt Hirschberg in Schlesien. Hirschberg.
Google Scholar
Hirschfeld Ch. C. L. 1779−1785, Theorie der Gartenkunst, vol. 1−5, Leipzig.
Google Scholar
Hoffmann-Marszałek A., 2011. Działalność Petera Josepha Lennégo oraz innych projektantów ogrodów na terenie Kotliny Jeleniogórskiej w XIX w. (Activities of Peter Joseph Lenné and other garden designers in the Jelenia Góra Valley in the 19th century) (Mysłakowice, Wojanów, Łomnica i Karpniki). pr dr. wykonana na WA PWr. (Activity of Peter Joseph Lenné and other garden designers in the Jelenia Góra Valley in the 19th century) PhD thesis executed on Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology
Google Scholar
Horacy, Listy, Księga I, List XIV, wersy 18−20. Horace, Letters, Book I, Letter XIV, verses 18−20
Google Scholar
Hunt J. D., 1996. The Italian Garden: Art., Design and Culture, Cambridge.
Google Scholar
Krahn I., 1796, Vom Helikon und den Eisäischen Feldern bei Hirschberg, Hirschberg.
Google Scholar
Legut-Pintal M., A study of the defensiv system of Jelenia Góra: http://wratislavia.archeo.uni.wroc.pl/18-tom/16.pdf [data dostępu: 2.10.2018]
Google Scholar
Lindner K.G., 1742 . Historische und poetische Beschreibung des Landberühmten Hausberges oder Burglehns beÿ Hirschberg aus alten und sichren schriftlichen Urkunden gesammlet. Hirschberg.
Google Scholar
Łaborewicz I., 1998. Historia Wzgórza Bolesława Krzywoustego (Hausberg) w Jeleniej Górze od połowy XV w. do dnia dzisiejszego (History of the Bolesław Krzywousty Hill (Hausberg) in Jelenia Góra from the mid-15th century to the present day): Rocznik Jeleniogórski, p. 29−39.
Google Scholar
Majdecki L., 2008. Historia ogrodów (Garden history). Warszawa, t. II.
Google Scholar
Mason M., 1772. The English Garden. London.
Google Scholar
Oosthoek J., Romantisism and nature: https://www.eh-resources.org/romanticism-and-nature/ [data dostępu access date: 25.10.2018]
Google Scholar
Parshall L., 1993. C. C. L. Hirschfeld’s concept of the garden in the German Enlightenment: The Journal of Garden History, vol. 13, p. 127−171.
DOI: https://doi.org/10.1080/01445170.1993.10412484
Google Scholar
Ptaszyński J., 1995. Johann Christoph Schönau i jego pomnik (Johann Christoph Schönau and his monument): Karkonosze, 1, p. 8−9.
Google Scholar
Repton H., 1803.Observations on the Theory and Practice of Landscape Gardening. London.
Google Scholar
Rzeszowski R., 1998. Legendarne dzieje i historia Wzgórza Krzywoustego i okolic do połowy XV wieku (Legendary past and history of Krzywousty Hill and the surrounding area until the middle of the 15th century): “Rocznik Jeleniogórski,” p. 17−28.
Google Scholar
Sächsischer Heimatschutz, 4 (1915) 10, Dresden, p. 402−415.
Google Scholar
Schatz Ch., Brühl, Johanne Margarethe Christina (Jeanne Marguerite Christine, gen. Tina) Gräfin von: Sächsische Biografie, Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V., (red.) Martina Schattkowsky. http://saebi.isgv.de/biografie/Christina_von_Br%C3%BChl_(1756−1816) [access date: 18.12.2017]
Google Scholar
Schickhardt H., Beschreibung einer Reiss…, Württembergische Landesbibliothek Stuttgart, Inv. No Cod. hist. fol. 562, p. 193v.
Google Scholar
Scholz [P.], 1887. Goethes Riesengebirgsreise im Jahre 1790: Wanderer im Riesengebirge, Hirschberg, nr 7, 84−89.
Google Scholar
Steć T., Walczak W., 1962. Karkonosze. Monografia krajoznawcza (Karkonosze. Tourist monography), Warszawa.
Google Scholar
Stoppe D., 1735, Der Parnaß im Sättler oder Scherz- und Ernsthafte Gedichte Herrn Daniel Stoppens. Frankfurt/Leipzig.
Google Scholar
Walpole H., 1771. Essay on modern Gardening. Strawbery Hill.
Google Scholar
Waźbiński Z., 1992. Willa Medycejska w Pratolino uratowana… (Villa Medici in Pratolino rescued): „Ochrona zabytków”, vol. 45, nr 1−2, 65−70.
Google Scholar
Whately T., 1770. Observations on Modern Gardening, illustrated by descriptions. London.
DOI: https://doi.org/10.5962/bhl.title.150214
Google Scholar
Autorzy
Marzanna JagiełłoWydział Architektury, Politechnika Wrocławska Polska
Autorzy
Wojciech BrzezowskiWydział Architektury, Politechnika Wrocławska Polska
Statystyki
Abstract views: 111PDF downloads: 155