Ochrona i rewaloryzacja przestrzeni publicznych w historycznym centrum Wieliczki w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku

Jacek Chrząszczewski

j.chrzaszczewski@muzeum.wieliczka.pl
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3581-1922

Abstrakt

Miasto Wieliczka założono wokół kopalni soli, która jest obecnie miejscem światowego dziedzictwa UNESCO, zwiedzanym przez miliony turystów. Ze względu na jego budowę geologiczną i działalność górniczą, teren ten był zagrożony zapadliskami. Zagrożenie osiadaniem zostało zlikwidowane dzięki podziemnym górniczym robotom zabezpieczającym. Przez wieki rozwój miasta był dokumentowany historycznymi mapami, rycinami i fotografiami, które obecnie są cennymi źródłami ikonograficznymi w działaniach konserwatorskich. W 1977 r. układ urbanistyczny centrum Wieliczki został wpisany do rejestru zabytków. W r. 2010 dla tego obszaru uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W ciągu pierwszego dwudziestolecia XXI wieku przeprowadzono w Wieliczce szereg inwestycji, które poprawiły wygląd historycznego miasta, czyniąc jego przestrzenie publiczne bardziej przyjaznymi dla mieszkańców i zwiedzających.


Słowa kluczowe:

rozwój urbanistyczny, ikonografia miasta, restauracja zabytków, rewaloryzacja przestrzeni publicznych

Beiersdorf, Z., & Krasnowolski, B. (2015). Spatial development from the granting of the town’s charter up to the present day. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (pp. 14-17). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.
  Google Scholar

Brudnik, K., Gonet, A. (Ed.), Przybyło, J., Stryczek, S., & Wolańska, A. (2017). Kopalnia Soli „Wieliczka”. Natura i technika. Ratowanie zabytku. Wieliczka: Kopalnia Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna Sp. z o.o.
  Google Scholar

Charkot, J., & Gawroński, W. (2012). Dzieje szybu Regis. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 28, 7-30. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
  Google Scholar

Chrząszczewski, J. (2012). Wybrane inwestycje górnicze i budowlane, prace konserwatorskie i restauratorskie oraz badania archeologiczne w Wieliczce w ostatniej dekadzie XX wieku i pierwszej dekadzie XXI wieku. Renowacje i Zabytki, 1(41), 32-59.
  Google Scholar

Chrząszczewski, J. (2015). Rewaloryzacja starego miasta i kopalni soli w Wieliczce w latach 1990-2015. In E. Węcławowicz-Gyurkovich & E. Waszczyszyn (Eds.), Przeszłość dla przyszłości (Vol. 4, Monografia 501, seria Architektura, pp. 15-23). Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
  Google Scholar

Jodłowski, A. (1990). Początki osadnictwa na terenie Wieliczki. In S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (Eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980) (pp. 39-59). Kraków: Oficyna Cracovia.
  Google Scholar

Jodłowski, A. (2015). The early-medieval settlement (prior to the granting of the town’s charter) from the 11th-13th centuries. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (p. 14). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.
  Google Scholar

Krasnowolski, B. (2015). Old maps and images of Wieliczka. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (pp. 18-20). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.
  Google Scholar

Krzysztofek, D., & Fraś, J. (2010, June). Tajemnice Rynku Górnego w Wieliczce. Gazeta Muzealna – Miesięcznik Muzeum Żup Krakowskich, 84, II. In Panorama Powiatu Wielickiego, 6(211).
  Google Scholar

Krzysztofek, D. (2011). Przemiany w urbanistyce Wieliczki w latach 1772-1918. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 27, 37-75. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
  Google Scholar

Kurowski, R., & Wiewiórka, J. (1990). Środowisko geograficzne Kotliny Wielickiej. In S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (Eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980) (pp. 21-37). Kraków: Oficyna Cracovia.
  Google Scholar

Międzobrodzka, M., & Krokosz, P. (2013). Górnicza Wieliczka. Przewodnik po mieście. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
  Google Scholar

Noga, Z. (2015). The natural environment. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (p. 14). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.
  Google Scholar

Ochniak-Dudek, K. (2015). Przemiany otoczenia nadszybia szybu Daniłowicza i Parku Kingi w Wieliczce. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 30, 7-32. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
  Google Scholar

Ochniak, K. (2003). Architektura historycznych nadszybi w Wieliczce. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 23, 109-139. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
  Google Scholar

Piotrowicz, J. (1990). Dzieje miasta Wieliczki w wiekach średnich. In S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (Eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980) (pp. 61-124). Kraków: Oficyna Cracovia.
  Google Scholar

Pająk, K. (1968). Wieliczka, stare miasto górnicze. Zarys monograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Seykotta, M. A. (1863). Rękopisy do dziejów Wieliczki M. A. Seykotty (2965 IV T.2 Rkps). Biblioteka Książąt Czartoryskich, Kraków, Poland.
  Google Scholar

Uchwała Nr XLVI/763/2010 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka – obszar „A” (Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego z 2010 r. Nr 662, poz. 5505, z późn. zm.) http://www.wieliczka.e-mpzp.pl/teksty/xlvi_763_2010.pdf
  Google Scholar

UNESCO World Heritage Centre. (n.d.). World Heritage List. Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines. Retrieved January 6, 2023, from https://whc.unesco.org/en/list/32
  Google Scholar

Wieliczka - Oficjalny Portal Miasta. (2014, June 20). Strona główna. Malowidło 3D Solny Świat. Malowidło uliczne 3D (3D street art) w Wieliczce. https://www.wieliczka.eu/pl/201548/0/malowidlo-3d-solny-swiat.html
  Google Scholar

Wieliczka Salt Mine. (2020, January 8). The „Wieliczka” Salt Mine. Knowledge mine. From the Life of the Company. The Mine sums up 2019. Added on: 08.01.2020. https://www.wieliczka-saltmine.com/knowledge-mine/the-mine-sums-up-2019-rjxt
  Google Scholar


Opublikowane
2023-12-30

Cited By / Share

Chrząszczewski, J. (2023). Ochrona i rewaloryzacja przestrzeni publicznych w historycznym centrum Wieliczki w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego, (18), 83–108. https://doi.org/10.35784/odk.3741

Autorzy

Jacek Chrząszczewski 
j.chrzaszczewski@muzeum.wieliczka.pl
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka Polska
https://orcid.org/0000-0003-3581-1922

Statystyki

Abstract views: 24
PDF downloads: 27