Społeczna opieka nad cmentarzami żydowskimi – zarys problematyki z obszaru Mazowsza
Abstrakt
Cmentarze ludności żydowskiej to niknący element krajobrazu kulturowego. Ze względu na intensywne działania dewastacyjne prowadzone w latach 1939–1945 oraz trudne losy powojenne, we współczesnych granicach Polski zachowało się nieco ponad 2000 cmentarzy. Ich stan jest zróżnicowany – od uporządkowanych i dostępnych, po całkowicie pozbawione widocznych zarysów w terenie. Współcześnie podejmowane są liczne inicjatywy, których celem jest uporządkowanie cmentarzy, odnalezienie i renowacja macew oraz odpowiednie upamiętnienie miejsc pochówku i samych zmarłych. Szansą na przetrwanie, a przede wszystkim na przywrócenie pamięci o cmentarzach żydowskich są lokalne społeczności zaangażowane w przywracanie pamięci o swoich regionach. Istotną rolę w procesie dbania o ten element dziedzictwa kulturowego odgrywają społeczni opiekunowie zabytków – osoby podejmujące działania, których celem jest zachowanie wartości zabytków, dbanie i utrzymywanie ich w możliwie najlepszym stanie. Są to osoby głęboko zaangażowane i przeświadczone o wartościach nie tylko historycznych, lecz również społeczno-sentymentalnych tych miejsc. Chęć przywrócenia pamięci dotyczy nie tylko samych cmentarzy, lecz również dawnej społeczności żydowskiej, która niegdyś była częścią społeczności mieszkańców.
Słowa kluczowe:
cmentarze żydowskie, cmentarze, dziedzictwo judaistyczne, społeczni opiekunowie zabytków, opiekaBibliografia
Bednarek, M. 2020. Sytuacja prawna cmentarzy żydowskich w Polsce 1944 – 2019. Kraków – Budapeszt – Syrakuzy: Wydawnictwo Austeria.
Google Scholar
Bergman, E. i Jagielski K. 2012. Ślady obecności. Synagogi i cmentarze, [w:] F. Tycha i M. Adamczyk-Grabowska (red.), Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944-2010. Lublin.
Google Scholar
Bielawski, K. 2020. Zagłada cmentarzy żydowskich. Warszawa: Biblioteka „WIĘZI”.
Google Scholar
Forecki, P. 2015. „Mienie pożydowskie” jako figura polskiego dyskursu publicznego. Środkowoweuropejskie studia polityczne (4): 75-90.
Google Scholar
Klimowicz, T. i P. Sygowski, M. Tarajko, A. Trziński. 2018. Cmentarze żydowskie. Podręcznik dobrych praktyk w ochronie dziedzictwa lokalnego. Lublin.
Google Scholar
Krajewska, M. 1986. Znad grobów Żydów polskich, [w:] B. Wodecki i E. Śliwka (red.), Religia i kultura żydowska. Materiały z sesji judaistycznej, s. 114-126. Pieniężno.
Google Scholar
Krajewska, M. 1989a. Cmentarze żydowskie w Polsce: nagrobki i epitafia. Polska sztuka ludowa – konteksty t. 43.
Google Scholar
Krajewska, M. 1989b. Symbolika płaskorzeźb na cmentarzach żydowskich w Polsce. Polska sztuka ludowa – konteksty t. 43. z. 1-2, s. 45-59.
Google Scholar
Urban, K. 2006. Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966 (wybór materiałów). Kraków.
Google Scholar
https://biblia.gosc.pl/rozdzial.php?id=35 (wgląd 31.01.2023)
Google Scholar
https://cemetery.jewish.org.pl)
Google Scholar
http://cmentarze-zydowskie.pl (wgląd 5.02.2023)
Google Scholar
www.nissenbaum.pl (wgląd 08.02.2023)
Google Scholar
https://sztetl.org.pl/pl (wgląd 09.02.2023)
Google Scholar
https://warszawa.jewish.org.pl
Google Scholar
https://zabytek.pl/pl/
Google Scholar
https://www.google.pl/maps/preview)
Google Scholar
Ustawa z dnia 17 marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyn zgonu (Dz. U. 1932 Nr 35 poz. 359)
Google Scholar
Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. 1959 Nr 11 poz. 62)
Google Scholar
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2020 Nr poz. 840)
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 35PDF downloads: 23
