POMNIKI PIERWSZOWOJENNE W PRUSACH WSCHODNICH JAKO MIEJSCA PAMIĘCI CZY UPAMIĘTNIENIA
Joanna Jakutowicz
Polska Akademia Nauk (Polska)
Abstrakt
Na terenie południowych Prus Wschodnich istniały co najmniej 494 pomniki upamiętniające poległych w I wojnie światowej. Ze względu na niewielki zasób materiałów źródłowych, ich funkcja społeczna nie jest dziś w pełni uchwytna. Z pewną dozą ostrożności można stwierdzić, iż odegrały one istotną rolę w procesie tożsamościowotwórczym wschodniopruskiej prowincji, zwłaszcza po 1934r. gdy narracja pierwszowojenna została wprzęgnięta w mechanizm nazistowskiej propagandy.
Po 1945r. pomniki te, jako element niechcianego niemieckiego dziedzictwa były niszczone lub uległy zapomnieniu i zaniedbaniu. Zmiana w ich postrzeganiu nastąpiła po 1989r., gdy ponownie stały się pożądanym elementem lokalnego krajobrazu, świadectwem przeszłości oraz elementem lokalnej historii.
Słowa kluczowe:
Pamiętniki I Wojny Światowej, Prusy WschodnieBibliografia
Agejczyk T., O pomnikach wojennych Powiatu Elbląskiego do 1945r., Elbląg 2013.
Google Scholar
Archiwum Państwowe Olsztyn, Pismo Zbigniewa Reskiego do Komisji Kulturalno-Oświatowej przy Olsztyńskiej Wojewódzkiej Radzie Narodowej z 30.08.1948r., Olsztyńska WRN, komisja kontroli społecznej 1947-1948, sygn. 617/61.
Google Scholar
Archiwum Państwowe Olsztyn, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Olsztynie, Dokumentacja techniczna dotycząca budowy dróg, mostów i placów na terenie m. Olsztyn, 1950, sygn. 458/899.
Google Scholar
Assmann A., Im Zwischenraum zwischen Geschichte udn Gedächtniss: Bemerkungen zu Pierre Noras „Lieux de mémoire” [w]: E. François, Lieux de memoire, Erinnerungsorte. D’un modèle francais àun projet allemand, Berlin 1996.
Google Scholar
Bohle H. J., Bischofswerder/ Kr. Rosenberg, „Westpreußen Jahrbuch”, 1997.
Google Scholar
Böhmke H. B., Die Verwaltung des Regierungsbezirkes Marienwerder 1920-1945, Bonn 1982.
Google Scholar
Buchholz F., Bilder aus Wormditts Vergangenheit, Wormditt 1931.
Google Scholar
Cicero M. T., De oratore = Über den Redner : lateinisch und deutsch, Stuttgart 1976.
Google Scholar
Csaky M., Orte des Gedächtnisses, Wiedeń 2000.
Google Scholar
Czarnecka D., „Pomniki wdzięczności” Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej, Warszawa 2015.
Google Scholar
de Boer P., Frijhof W., Lieux de memoire et identités nationales, Amsterdam 1993.
Google Scholar
Feldbaek O., Dansk identiteshistorie, Kopenhaga 1991/92.
Google Scholar
Filipowicz T., Zagadnienia Prus Wschodnich w memoriałach przedłożonych Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” nr 1, 1980.
Google Scholar
François E., Schultze H., Deutsche Erinnerungsorte, 3. Bde, Monachium 2001.
Google Scholar
Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, Warszawa 2008.
Google Scholar
Heldt J., Baumgart heute – Juni 1992, „Stuhmer Heimatbrief”, nr 43, 1992.
Google Scholar
Isnenghi M., I luoghi Della memoria, t. 3, Rzym/Bari 1997/98.
Google Scholar
Jakutowicz J., Karta katalogowa pomnika w Bągarcie [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
Google Scholar
Jakutowicz J., Karta katalogowa pomnika w Idzbarku [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
Google Scholar
Jakutowicz J., Karta katalogowa pomnika w Młynarach [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
Google Scholar
Jakutowicz J., Karta pomnika w Próchniku [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
Google Scholar
Jakutowicz J., Polityka, pamięć, przestrzeń. Pomniki, tablice pamiątkowe i substancja zabytkowa na Warmii i Mazurach po 1945r. [w:] Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, P. Knap (red.), Szczecin 2013.
Google Scholar
Jakutowicz J., Pomnik w Pasymiu poświęcony poległym w I wojnie światowej, „Rocznik Mazurski”, 2014.
Google Scholar
Jakutowicz J., Pomnik wdzięczności Armii Radzieckiej w Lidzbarku Warmińskim, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 2, 2016.
Google Scholar
Jakutowicz J., Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
Google Scholar
Knercer W., Cmentarze z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Google Scholar
Łapo J. M., Niemieckie pomniki wojenne na Mazurach po 1945r., „Warmińsko-mazurskie studia z historii najnowszej”, nr 1, 2016.
Google Scholar
Nietschke B., Repolonizacja czy polonizacja? Polityka władz polskich wobec byłych kresów wschodnich III Rzeszy [w:] Polacy-Niemcy-Pogranicze, (red.) G. Wyder, T. Nodzyński, Zielona Góra 2006.
Google Scholar
Nora P., Les Lieux de memoire I. La République, Paryż 1984.
Google Scholar
Nora P., Zwischen Geschichte und Gedächtniss. Frankfurt nad Menem, 1990.
Google Scholar
Quintilianus M. F., Kształcenie mówcy, Wrocław 1951.
Google Scholar
Rutkowska M., Elementy polityki wobec niemieckiej spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich (1945-1950) [w:] Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Z. Mazur (red.), Poznań 2000.
Google Scholar
Sakson A., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945-1997, Poznań 1998.
Google Scholar
Teheran- Jałta-Poczdam. Dokumenty konferencji trzech wielkich mocarstw. Warszawa 1970.
Google Scholar
Tietz J., Das Tannenberg Nationaldenkmal. Architektur, Geschichte, Kontekst, Berlin 1999.
Google Scholar
Traba R., „Wschodniopruskość”. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Poznań - Warszawa 2005.
Google Scholar
Traba R., Hahn H. (red.), Polsko-niemeickie miejsca pamięci, t. 1-4, Warszawa 2012-2015.
Google Scholar
Uchwała Rady Gminy w Sorkwitach nr XVIII/111/2016 z 20.05.2016r. w sprawie wyrażenia zgody na odtworzenie w Surmówce pomnika upamiętniającego mieszkańców wsi Surmówka, którzy stracili życie w I wojnie światowej, Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Sorkwity, dostęp 01.02.2018.
Google Scholar
van Sas N. C. F., Waar de blanke top der duinen. En andere vedarlandse herinnerungen, Amsterdam 1995.
Google Scholar
Zaproszenie na uroczyste odsłonięcie pomnika w Wielbarku, b. a., Denkmalsweihe, „Heimatbote der Kreisgemeinschaft Ortelsburg”, 1987.
Google Scholar
Autorzy
Joanna JakutowiczPolska Akademia Nauk Polska
absolwentka stosunków międzynarodowych i ochrony dóbr kultury Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 2012-2108 zatrudniona w olsztyńskim oddziale Narodowego Instytutu Dziedzictwa, od marca 2018r. pracowniczka Stacji Naukowej w Wiedniu Polskiej Akademii Nauk.
Statystyki
Abstract views: 231PDF downloads: 411