NASZE CZY OBCE? CMENTARZE WIELKIEJ WOJNY W MAŁOPOLSCE. ZAGROŻENIA I PERSPEKTYWY

Agnieszka Partridge


(Polska)
https://orcid.org/0000-0002-0563-2125

Abstrakt

Mija 100 lat od wybudowania w dawnej Galicji Zachodniej, dzisiejszej Małopolsce ponad 400 cmentarzy wojennych, będących pamiątką walk między armią austro-węgierską i carską. Pośród poległych znaleźli się żołnierze wielu narodowości i różnych wyznań.
Przez lata cmentarze te pozostawały zaniedbane, co zaczęło się zmieniać po roku 1989. Dziś problemem jest nie tylko konserwacja ich zabytkowej substancji, ale dewastacja na tle ideologicznym.
W artykule podjęta została problematyka ochrony ocalałych ponad 370 miejsc pamięci zarówno z materialnego punktu widzenia, jak i sposobów wpisania tych pomników w społeczną pamięć historyczną tak, aby stały się częścią naszej tożsamości.


Słowa kluczowe:

I wojna światowa, operacja gorlicka, groby żołnierskie, cmentarze wojenne, architektura, dewastacja, ochrona, miejsce pamięci

Brataniec-Forczek U., Brataniec M., Cmentarze I wojny światowej.Pomnik rozproszony w krajobrazie, w: Materiały z konferencji „Znaki Pamięci I”, Gorlice 2007.
  Google Scholar

Broch R., Hauptmann H., Die Westgalizischen Heldengräber aus den Jahren des Weltkrieges 1914-1915, Wiedeń 1918
  Google Scholar

Broch R., Hauptmann H., tł. H. Sznytka, Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914-1915, Tarnów 1994.
  Google Scholar

Drogomir J., Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918). Wykazy poległych i zmarłych pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej, t. I, II, III, Tarnów 1999-2005.
  Google Scholar

Duda O., Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej, Warszawa 1995.
  Google Scholar

Dziennik Ustaw, 1933/39, poz.311.
  Google Scholar

Feliński R., Pomniki wojny i zmartwychwstania Polski, „Rzeczy Piękne”, r. II, nr 1, 1919.
  Google Scholar

Frodyma R., Cmentarze wojenne z I wojny światowej na Ziemi Tarnowskiej. Przewodnik Turystyczny, Krosno 2006.
  Google Scholar

Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne. Przewodnik, t. I, II,III, Pruszków 1995-1998.
  Google Scholar

Garduła K., Ogórek L., Śladami I Wojny Światowej. Między Rabą a Dunajcem, Kraków 1988.
  Google Scholar

Hofer F. (1885-1915) Rückkehr. Powrót. Katalog wystawy prac artysty, Tarnów-Kraków-Wrocław-Katowice 2006, Materiały z konferencji „Znaki Pamięci V”, Gorlice 2011.
  Google Scholar

Kapralski S. (red.), Pamięć, przestrzeń, tożsamość, Warszawa 2010.
  Google Scholar

Majewski J., Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim i na Pogórzu, Skołyszyn 2015.
  Google Scholar

Oettingen U., Cmentarze I wojny światowej w województwie kieleckim, Warszawa - Kraków 1988.
  Google Scholar

Pałosz J., Śmiercią złączeni. O cmentarzach z I wojny światowej na terenach Królestwa Polskiego administrowanych przez Austro-Węgry, Kraków 2012.
  Google Scholar

Partridge A., Cmentarze wojenne XI Okręgu Cmentarnego „Twierdza Kraków” w kontekście działalności architektonicznej Hansa Mayra, Rocznik Krakowski, t. LXXIX, Kraków 2013.
  Google Scholar

Partridge A., Czarny Krzyż symbol pamięci, „Przekrój”, nr 46/1999.
  Google Scholar

Partridge A., Korzeniowski R. (fot.), Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914-1918 w Małopolsce, Kraków 2005.
  Google Scholar

Pencakowski P., Cmentarze I wojny światowej - geneza ideowa rzeczywistości historycznej i artystycznej, [w:] Śmierć, przestrzeń, czas, tożsamość w Europie Środkowej około 1900. Materiały międzynarodowej konferencji, 8-10 XII 1996, K. Grodziska, J. Purchla (red.), Kraków 2002.
  Google Scholar

Piecuch A., Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim, Warszawa 2014.
  Google Scholar

Pieradzka K., Na szlakach łemkowszczyzny, Wierchy t. XIII, 1935.
  Google Scholar

Reinfuss R., Cmentarze na których nie zapłoną światła, [w:] „Kuryer Lietracko-Naukowy”, dodatek do nr 301 „Ilustrowanego Kuryera Codziennego” z dnia 30 października 1933.
  Google Scholar

Reinfuss R., Cmentarze wojenne na łemkowszczyżnie, Wierchy t. XIII, 1935.
  Google Scholar

Reiter A. (red.), Österreichisches Schwarzes Kreuz Kriegsgräberfürsorge, Dokumentation 2000, Wiedeń 2001.
  Google Scholar

Riesenfellner S. (Hg,) Steinernes Bewusstsein. Die öffentliche Representation staatlicher und nationaler Identität Österreichs in seinen Denkmalern, Wiedeń-Kolonia 1998.
  Google Scholar

Schubert J., Austriackie cmentarze wojenne w Galicji z lat 1914-1918, Kraków 1992.
  Google Scholar

Schubert J., Pochówki żołnierskie w tradycji historycznej aż do I wojny światowej. Powstanie cmentarzy wojskowych, „Czasopismo Techniczne”, z. 16/2011.
  Google Scholar

Szydłowski T., Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, Kraków 1919.
  Google Scholar

http://dzieje.pl/rozmaitosci/tymbark-dewastacja-cmentarza-wojennego-z-czasow-i-wojny-sw.
  Google Scholar

http://fakty.interia.pl/malopolskie/news-dewastacja-cmentarza-wojennego-z-czasow-i-wojny-swiatowej,¬nId,1290341.
  Google Scholar

http://grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl.
  Google Scholar

http://krakow.naszemiasto.pl/artykul/krakow-pomnik-na-wzgorzu-kaim-zaslonia-domy-zdjecia,4322129,artgal,t,id,tm.html (dostęp: 01.2018).
  Google Scholar

http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,19563685,ignorancja-glupota-nienawistne-hasla-na-grobach-z-i¬-wojny.html (dostęp: 01.2018).
  Google Scholar

http://www.beskid-niski-pogorze.pl/galeria_regionu/cmentarze_wojenne/cmentarze_wojenne.php.
  Google Scholar

http://www.cmentarze.gorlice.net.pl.
  Google Scholar

http://www.gorlice.pl/pl/330/0/szlak-cmentarzy-z-i-wojny-swiatowej.html (dostęp: 01.2018).
  Google Scholar

http://www.pogorza.pl/kontrowersyjny-dom-na-cmentarzu-wojennym.html.
  Google Scholar

http://www.radiokrakow.pl/wiadomosci/krakow/pomnik-na-wzgorzu-kaim-zostal-pozbawiony-dojazdu/
  Google Scholar

https://www.facebook.com/domin.tarnow/.
  Google Scholar

https://www.facebook.com/groups/283563625155580/?hc_ref=ARTwb5prHqUvDdBKPB_uNvM-IEcv1y4A1fEGOK8nqrpLOw7zh1U37RYNFpYd2j2E5P4. (dostęp: 12.2017).
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2018-02-28

Cited By / Share

Partridge, A. (2018). NASZE CZY OBCE? CMENTARZE WIELKIEJ WOJNY W MAŁOPOLSCE. ZAGROŻENIA I PERSPEKTYWY. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego, (5), 135–144. https://doi.org/10.35784/odk.865

Autorzy

Agnieszka Partridge 

Polska
https://orcid.org/0000-0002-0563-2125

doktor nauk technicznych, nieafiliowana, publicystka, historyk sztuki, badaczka historii cmentarzy z I wojny światowej i XIX-wiecznej ceramiki architektonicznej. Autorka licznych publikacji i artykułów m. in.: „Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914–1918 w Małopolsce”, „Pleśna, jakiej już nie ma. Historie w fotografiach” i „Potęga ornamentu”.



Statystyki

Abstract views: 266
PDF downloads: 279