NASZE CZY OBCE? CMENTARZE WIELKIEJ WOJNY W MAŁOPOLSCE. ZAGROŻENIA I PERSPEKTYWY
Abstrakt
Mija 100 lat od wybudowania w dawnej Galicji Zachodniej, dzisiejszej Małopolsce ponad 400 cmentarzy wojennych, będących pamiątką walk między armią austro-węgierską i carską. Pośród poległych znaleźli się żołnierze wielu narodowości i różnych wyznań.
Przez lata cmentarze te pozostawały zaniedbane, co zaczęło się zmieniać po roku 1989. Dziś problemem jest nie tylko konserwacja ich zabytkowej substancji, ale dewastacja na tle ideologicznym.
W artykule podjęta została problematyka ochrony ocalałych ponad 370 miejsc pamięci zarówno z materialnego punktu widzenia, jak i sposobów wpisania tych pomników w społeczną pamięć historyczną tak, aby stały się częścią naszej tożsamości.
Słowa kluczowe:
I wojna światowa, operacja gorlicka, groby żołnierskie, cmentarze wojenne, architektura, dewastacja, ochrona, miejsce pamięciBibliografia
Brataniec-Forczek U., Brataniec M., Cmentarze I wojny światowej.Pomnik rozproszony w krajobrazie, w: Materiały z konferencji „Znaki Pamięci I”, Gorlice 2007.
Google Scholar
Broch R., Hauptmann H., Die Westgalizischen Heldengräber aus den Jahren des Weltkrieges 1914-1915, Wiedeń 1918
Google Scholar
Broch R., Hauptmann H., tł. H. Sznytka, Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914-1915, Tarnów 1994.
Google Scholar
Drogomir J., Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918). Wykazy poległych i zmarłych pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej, t. I, II, III, Tarnów 1999-2005.
Google Scholar
Duda O., Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej, Warszawa 1995.
Google Scholar
Dziennik Ustaw, 1933/39, poz.311.
Google Scholar
Feliński R., Pomniki wojny i zmartwychwstania Polski, „Rzeczy Piękne”, r. II, nr 1, 1919.
Google Scholar
Frodyma R., Cmentarze wojenne z I wojny światowej na Ziemi Tarnowskiej. Przewodnik Turystyczny, Krosno 2006.
Google Scholar
Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne. Przewodnik, t. I, II,III, Pruszków 1995-1998.
Google Scholar
Garduła K., Ogórek L., Śladami I Wojny Światowej. Między Rabą a Dunajcem, Kraków 1988.
Google Scholar
Hofer F. (1885-1915) Rückkehr. Powrót. Katalog wystawy prac artysty, Tarnów-Kraków-Wrocław-Katowice 2006, Materiały z konferencji „Znaki Pamięci V”, Gorlice 2011.
Google Scholar
Kapralski S. (red.), Pamięć, przestrzeń, tożsamość, Warszawa 2010.
Google Scholar
Majewski J., Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim i na Pogórzu, Skołyszyn 2015.
Google Scholar
Oettingen U., Cmentarze I wojny światowej w województwie kieleckim, Warszawa - Kraków 1988.
Google Scholar
Pałosz J., Śmiercią złączeni. O cmentarzach z I wojny światowej na terenach Królestwa Polskiego administrowanych przez Austro-Węgry, Kraków 2012.
Google Scholar
Partridge A., Cmentarze wojenne XI Okręgu Cmentarnego „Twierdza Kraków” w kontekście działalności architektonicznej Hansa Mayra, Rocznik Krakowski, t. LXXIX, Kraków 2013.
Google Scholar
Partridge A., Czarny Krzyż symbol pamięci, „Przekrój”, nr 46/1999.
Google Scholar
Partridge A., Korzeniowski R. (fot.), Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914-1918 w Małopolsce, Kraków 2005.
Google Scholar
Pencakowski P., Cmentarze I wojny światowej - geneza ideowa rzeczywistości historycznej i artystycznej, [w:] Śmierć, przestrzeń, czas, tożsamość w Europie Środkowej około 1900. Materiały międzynarodowej konferencji, 8-10 XII 1996, K. Grodziska, J. Purchla (red.), Kraków 2002.
Google Scholar
Piecuch A., Cmentarze z I wojny światowej w Beskidzie Niskim, Warszawa 2014.
Google Scholar
Pieradzka K., Na szlakach łemkowszczyzny, Wierchy t. XIII, 1935.
Google Scholar
Reinfuss R., Cmentarze na których nie zapłoną światła, [w:] „Kuryer Lietracko-Naukowy”, dodatek do nr 301 „Ilustrowanego Kuryera Codziennego” z dnia 30 października 1933.
Google Scholar
Reinfuss R., Cmentarze wojenne na łemkowszczyżnie, Wierchy t. XIII, 1935.
Google Scholar
Reiter A. (red.), Österreichisches Schwarzes Kreuz Kriegsgräberfürsorge, Dokumentation 2000, Wiedeń 2001.
Google Scholar
Riesenfellner S. (Hg,) Steinernes Bewusstsein. Die öffentliche Representation staatlicher und nationaler Identität Österreichs in seinen Denkmalern, Wiedeń-Kolonia 1998.
Google Scholar
Schubert J., Austriackie cmentarze wojenne w Galicji z lat 1914-1918, Kraków 1992.
Google Scholar
Schubert J., Pochówki żołnierskie w tradycji historycznej aż do I wojny światowej. Powstanie cmentarzy wojskowych, „Czasopismo Techniczne”, z. 16/2011.
Google Scholar
Szydłowski T., Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, Kraków 1919.
Google Scholar
http://dzieje.pl/rozmaitosci/tymbark-dewastacja-cmentarza-wojennego-z-czasow-i-wojny-sw.
Google Scholar
http://fakty.interia.pl/malopolskie/news-dewastacja-cmentarza-wojennego-z-czasow-i-wojny-swiatowej,¬nId,1290341.
Google Scholar
http://grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl.
Google Scholar
http://krakow.naszemiasto.pl/artykul/krakow-pomnik-na-wzgorzu-kaim-zaslonia-domy-zdjecia,4322129,artgal,t,id,tm.html (dostęp: 01.2018).
Google Scholar
http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,19563685,ignorancja-glupota-nienawistne-hasla-na-grobach-z-i¬-wojny.html (dostęp: 01.2018).
Google Scholar
http://www.beskid-niski-pogorze.pl/galeria_regionu/cmentarze_wojenne/cmentarze_wojenne.php.
Google Scholar
http://www.cmentarze.gorlice.net.pl.
Google Scholar
http://www.gorlice.pl/pl/330/0/szlak-cmentarzy-z-i-wojny-swiatowej.html (dostęp: 01.2018).
Google Scholar
http://www.pogorza.pl/kontrowersyjny-dom-na-cmentarzu-wojennym.html.
Google Scholar
http://www.radiokrakow.pl/wiadomosci/krakow/pomnik-na-wzgorzu-kaim-zostal-pozbawiony-dojazdu/
Google Scholar
https://www.facebook.com/domin.tarnow/.
Google Scholar
https://www.facebook.com/groups/283563625155580/?hc_ref=ARTwb5prHqUvDdBKPB_uNvM-IEcv1y4A1fEGOK8nqrpLOw7zh1U37RYNFpYd2j2E5P4. (dostęp: 12.2017).
Google Scholar
Autorzy
Agnieszka PartridgePolska
https://orcid.org/0000-0002-0563-2125
doktor nauk technicznych, nieafiliowana, publicystka, historyk sztuki, badaczka historii cmentarzy z I wojny światowej i XIX-wiecznej ceramiki architektonicznej. Autorka licznych publikacji i artykułów m. in.: „Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914–1918 w Małopolsce”, „Pleśna, jakiej już nie ma. Historie w fotografiach” i „Potęga ornamentu”.
Statystyki
Abstract views: 266PDF downloads: 279