Pionierska eksploracja gór wyrażona poprzez architekturę

Dariusz Kronowski

Abstrakt

Opracowanie ma za zadanie uporządkowanie wiedzy n.t. rozwoju architektury górskiej. Obejmuje okres czasowy, od powstawania pierwszych schronień, powiązany z pionierskimi odkryciami w dziedzinie architektury i krajobrazu gór. W aspekcie tematycznym podjęto zagadnienia turystyki oraz cech naukowych kształtowania obiektów górskich na wybranych przykładach. Również analizie poddano zagadnienia z dziedziny konstrukcji oraz wykorzystania materiałów rodzimych w zależności od lokalizacji, a także takich czynników jak klimat i tradycja miejsca. Podkreślono również znaczenie przyrody oraz próbę odpowiedzi, jak kształtować architekturę górską, nie ingerując w środowisko naturalne oraz wiązać ze sobą przyrodę i budowlę. Wskazano również różnice występujące w formach architektonicznych, a także zakres wpływu odmienności kulturowej i czerpania z wzorców.

Podczas analizy tematu autor studiował i zebrał materiały związane bezpośrednio i pośrednio z tematem. Zostały przeanalizowane wymienione w tekście dzieła architektury górskiej, a także ich historia i rozwój dziejowy. Przedstawiono analizę materiału na podstawie problematyki obejmującej przekrój opracowania, a także ważnych zakresów tematycznych, terytorialnych i czasowych charakteryzujących poszczególne etapy rozwoju architektury górskiej od początków istnienia zbadanych budowli górskich ukształtowanych przez kulturę zbieractwa i pasterstwa do analizy szczegółowej opracowanej na podstawie architektury górskiej XIX i XX wieku.

Najpierw było drewno, kamienie, ziemia – podstawowe budulce. Architektura górska to obiekty często wymagające, monumentalne o kształcie charakterystycznym dla formy terenu, mniej dla natury regionalnej, chociaż z niej się wywodzące, ale również obiekty tworzące naturę i charakter miejsca tzw. „genius loci”. Poszukiwanie fantazji, a także niepowtarzalnego piękna – wszystko to świadczy, że górska architektura nie jest tylko rzemiosłem o wąsko zakreślonych granicach, ale sztuką lekką, twórczą i nieskrępowaną. W dzisiejszym kształtowaniu architektury krajobrazu górskiego ważne jest oparcie na wiedzy historycznej. W kontraście świadomym bryła poddana jest porządkowi, czyli przeciwieństwu chaosu, zapanowaniu nad ładem na krawędzi w procesie projektowym. W budynkach, które charakteryzuje kontrast w stosunku do otoczenia – geometria i forma, a także struktura jest drogą do nieprzypadkowej architektury w trudnych warunkach. Architektury ukrytej w terenie, introwersyjnej, zamkniętej w świecie uwalniającym odbiorcę od panującego, na co dzień nieporządku. Jest to czysta pionierska twórczość architektów bez architektury tworzących obiekty od naśladownictwa jak np. szałasy oraz typowe schrony górskie oparte o czysty regionalizm.

W architekturze górskiej można wymienić trzy zasadnicze odmiany, różniące się pod względem twórczego podejścia:

• Architektura od naśladownictwa – mimesis – zasada twórczego naśladownictwa
• Architektura – harmoniczna, nawiązująca, ale niepowtarzająca wzorców
• Architektura w kontraście świadomym