Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Pomiar, inwentaryzacja i diagnostyka drewnianej architektury wernakularnej - wybrane zagadnienia zastosowania technologii skanowania naziemnego
Rafał Zapłata
rafalzaplata@poczta.onet.plZakład Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu; Instytut Historii Sztuki; Wydział Nauk Historycznych i Społecznych; Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6222-0821
Abstrakt
Ochrona, konserwacja i utrzymanie zabytkowej architektury drewnianej wymaga szeregu działań, pośród których znaczącą role odgrywają zagadnienia pomiaru i diagnostyki obiektów. Współczesne technologie, w tym pojawiające się narzędzia fotogrametryczne - skanujące, oferują nowe rozwiązania w tym zakresie, stanowiąc zarazem potencjał, który warto wykorzystać w działaniach na rzecz drewnianej architektury wernakularnej. Celem artykułu jest omówienie podstawowych zagadnień związanych z zastosowaniem technologii skanowania, zwłaszcza skanowania laserowego, w pomiarze, inwentaryzacji i diagnostyce drewnianej architektury wernakularnej. Problematyka jest prezentowana na wybranych przykładach obiektów zabytkowych, celem zilustrowania i przedyskutowania zagadnień metodycznych, z ukierunkowaniem na wskazanie potencjalnych rozwiązań inwentaryzacyjno-analitycznych. Artykuł skupia się wokół następujących zagadnień: (1) skanowanie zabytkowej architektury drewnianej jako element procesów digitalizacyjnych (mikroskopia 3D, ramiona skanujące, skanowanie strukturalne, skanowanie geodezyjne); (2) wyzwania i problemy; (3) zalecenia i wskazania w zakresie działań inwentaryzacyjnych z zastosowaniem nowoczesnych technologii pomiarowych. W końcowej części artykułu prezentowane są wnioski oraz postulaty badawcze na przyszłość w zakresie stosowania technik skanowania w odniesieniu do zabytkowej architektury drewnianej.
Słowa kluczowe:
drewniana architektura wernakularna, metody nieinwazyjne, skanowanie, inwentaryzacja, analizaBibliografia
[1] Brykowska M. Metody pomiarów i badań zabytków architektury, Warszawa, 2003.
[2] Cielątkowska R., Jankowska-Wojtowicz D. (red.) Architektura drewniana – tradycja, dziedzictwo, współczesność, przyszłość, Gdańsk, 2014.
[3] Krajewski A., Witomski P. Ochrona drewna. Warszawa 2003.
[4] Tajchman J. Konserwacja Zabytków Architektury - uwagi o metodzie. Ochrona Zabytków 2 (1995) 150–159.
[5] Maczynski D., Makowska B., Luczak T. Dokumentacja remontowa zabytkowych drewnianych więźb dachowych. 2008 - http://www.icomos-poland.org/index.php/pl/materiay-komisji/4-komisja-architektury-drewnianej/229-dominik-mczyski-dokumentacja-remontowa-zabytkowych-wib-dachowych-2008 [dostęp 2015.06.30]
[6] Okoń E. (red.) Zabytkowe budowle drewniane i stolarka architektoniczna wobec współczesnych zagrożeń. Toruń 2005.
[7] Parat M. Koncepcja Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce. Głos w dyskusji o roli skansenów w ochronie zabytków architektury drewnianej. Ochrona Zabytków 1-4/2013 (2013) 235-264.
[8] Stępień P. Zasady postępowania w ochronie zabytkowych budowli drewnianych. Renowacje 2 (1998).
[9] Szałygin J., Dziedzictwo drewnianej architektury w Polsce. Ochrona Zabytków. 1-4/2013 (2013) 281-298.
[10] Wiater W. Roboty ciesielskie, stolarskie i dekarskie. Poradnik cieśli wiejskiego. Warszawa 1960.
[11] Szewczyk J. Regionalizm w teorii i praktyce architektonicznej. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych (2006) 96-109.
[12] Ważny J., Kryś J. (red.) Ochrona budynków przed korozją biologiczną. Arkady, Warszawa, 2001.
[13] Mączyński D. Znaki, inskrypcje i ślady na powierzchni drewna w zabytkowych konstrukcjach dachowych. Wiadomości Konserwatorskie 25/2009 (2009) 28-36.
[14] Bunsch E., Sitnik R. Proces digitalizacji 3D. Od założeń do dokumentacji cyfrowej. Muzealnictwo 52 (2011) 48-53.
[15] Boroń A., Rzońca A., Wróbel A. Metody fotogrametrii cyfrowej i skanowania laserowego w inwentaryzacji zabytków. Rocznik Geomatyki, t. V, z. 8 (2007) 129-140.
[16] Sitnik R. Odwzorowanie kształtu obiektów trójwymiarowych z wykorzystaniem oświetlenia strukturalnego, Warszawa 2010.
[17] Żrodowski C., Kłos M. Metodyka pracy ramieniem 3D, Gdańsk 2012 – http://www.cmm.pl/upload/Files/cke/Metodyka_pracy_ramieniem_3D-raport.pdf [dostęp 2015.06.30]
[18] Toś C., Wolski B., Zielina L. Tachimetry skanujące. Aplikacje technologii skanowania w budowie szczegółowych modeli obiektów inżynierskich. Kraków 2010.
[19] Kościuk J. Modern 3D scanning in modeling, documentation and conservation of architectural heritage / Współczesne skanowanie laserowe 3D w modelowaniu, dokumentacji i konserwacji zabytków architektury. Widomości Konserwatorskie 32 (2013) 82-88.
[20] Jones D. M. (red.) 3D Laser Scanning for Heritage (second edition). Advice and guidance to users on laser scanning in archaeology and architecture. Swindon, 2011.
[21] Zapłata R. Nieinwazyjne metody w badaniu i dokumentacji dziedzictwa kulturowego – aspekty skanowania laserowego w badaniach archeologicznych i architektonicznych, Warszawa 2013.
[22] Pyka K., Rzonca A. Badanie jakości radiometrycznej ortofotogramów sporządzonych na drodze integracji fotogrametrii bliskiego zasięgu i skaningu laserowego. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji. vol. 16 (2006) 515-526.
[23] Franceschi M. Application of terrestrial laser scanner to cyclostratigraphy. Padova, 2009 [praca doktorska – Università degli Studi di Padova] – http://paduaresearch.cab.unipd.it/1659/1/FRANCESCHI.pdf, s. viii-xii [dostęp 2015.06.30]
[24] Pesci A., Giordano T. Effects of surface irregularities on intensity data from laser scanning: an experimental approach. Annals of Geophysics. vol. 51, N. 5/6 (October/December 2008) 839-848.
[25] Zaczek-Peplinska J., Osińska-Skotak K., Gergont K. Możliwości wykorzystania zmian intensywności odbicia promienia laserowego do oceny stanu konstrukcji betonowej, w: Inżynieryjne zastosowania geodezji. (red. Plichta A., Wyczałek I.), Warszawa 2012, s. 41-54.
[26] Kędzierski M., Zapłata R., Fryśkowska A., Wilińska M., Deliś P. Dokumentacja i modelowanie 3D ruin zamku w Iłży, w: Zamki w ruinie – zasady postępowania konserwatorskiego. (red. Szmygin B., Molski P.) Warszawa-Lublin 2012, s. 147-158.
[27] Markiewicz J., Dorota Z., Kowalczyk M., Zapłata R. Utilisation of laser scanning for inventory of an architectural object using the example of ruins of the Krakow Bishops’ Castle in Iłża, Poland, Informatics, Geoinformatics and Remote Sensing Conference Proceedings V. III, Photogrametry and Remote Sensing, Cartography and GIS, International Multidisciplinary Scientific GeoConference & EXPO SGEM, vol. III (2014) 391-396.
[28] Voegtle T., Schwab I., Landes T. Influences of different materials on the measurements of a terrestrial laser scanner (TLS). The International Archives of thePhotogrammetry, Remote Sensing and Spatial InformationSciences. vol. XXXVII. Part B5 (2008) 1061-1066 - http://www.isprs.org/proceedings/ XXXVII/congress/5_pdf/182.pdf [dostęp 2015.06.30]
[29] Zapłata R. Analiza i dokumentacja drewna zabytkowego z użyciem technologii skanowania - Laser scanning in the analysis and documentation of historic wood, w: Drewno zabytkowe: badania i konserwacja w XXI wieku. Heritage wood: research and conservation in the 21st century. (red. Pasieczny R.), Warszawa 2013, s. 77-78 / 184 [materiał konferencyjny] - http://www.nimoz.pl/pobierz/718.html [dostęp 2015.06.30]
[30] Tajchman J. Metoda konserwacji i restauracji dziedzictwa architektonicznego w zakresie zabytkowych budowli. w: Problemy konserwacji i badań zabytków architektury. (red. Kociałkowska A.) Studzienka 2007, s. 48-68.
[31] Letellier R. Recording, Documentation, and Information Management for the Conservation of Heritage Places. Guiding Principles. Los Angeles 2007– http://philipmarshall.net/Teaching/rwuhp175/Letellier_ 2008_Guiding_Principles_Getty_Guidance.pdf [dostęp 2015.06.30]
[32] Bunsch E., Ceraficki P., Pyzik W., Sitnik R., Staszkiewicz W., Szala M., Kuśmidrowicz-Król A. Cyfrowe odwzorowania muzealiów, parametry techniczne, modelowe rozwiązania – raport z prac Grupy Ekspertów ds. Digitalizacji powołanej w ramach NIMOZ, Warszawa, 2012 - http://www.nimoz.pl/ pobierz/474.html [dostęp 2015.06.30]
[2] Cielątkowska R., Jankowska-Wojtowicz D. (red.) Architektura drewniana – tradycja, dziedzictwo, współczesność, przyszłość, Gdańsk, 2014.
[3] Krajewski A., Witomski P. Ochrona drewna. Warszawa 2003.
[4] Tajchman J. Konserwacja Zabytków Architektury - uwagi o metodzie. Ochrona Zabytków 2 (1995) 150–159.
[5] Maczynski D., Makowska B., Luczak T. Dokumentacja remontowa zabytkowych drewnianych więźb dachowych. 2008 - http://www.icomos-poland.org/index.php/pl/materiay-komisji/4-komisja-architektury-drewnianej/229-dominik-mczyski-dokumentacja-remontowa-zabytkowych-wib-dachowych-2008 [dostęp 2015.06.30]
[6] Okoń E. (red.) Zabytkowe budowle drewniane i stolarka architektoniczna wobec współczesnych zagrożeń. Toruń 2005.
[7] Parat M. Koncepcja Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce. Głos w dyskusji o roli skansenów w ochronie zabytków architektury drewnianej. Ochrona Zabytków 1-4/2013 (2013) 235-264.
[8] Stępień P. Zasady postępowania w ochronie zabytkowych budowli drewnianych. Renowacje 2 (1998).
[9] Szałygin J., Dziedzictwo drewnianej architektury w Polsce. Ochrona Zabytków. 1-4/2013 (2013) 281-298.
[10] Wiater W. Roboty ciesielskie, stolarskie i dekarskie. Poradnik cieśli wiejskiego. Warszawa 1960.
[11] Szewczyk J. Regionalizm w teorii i praktyce architektonicznej. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych (2006) 96-109.
[12] Ważny J., Kryś J. (red.) Ochrona budynków przed korozją biologiczną. Arkady, Warszawa, 2001.
[13] Mączyński D. Znaki, inskrypcje i ślady na powierzchni drewna w zabytkowych konstrukcjach dachowych. Wiadomości Konserwatorskie 25/2009 (2009) 28-36.
[14] Bunsch E., Sitnik R. Proces digitalizacji 3D. Od założeń do dokumentacji cyfrowej. Muzealnictwo 52 (2011) 48-53.
[15] Boroń A., Rzońca A., Wróbel A. Metody fotogrametrii cyfrowej i skanowania laserowego w inwentaryzacji zabytków. Rocznik Geomatyki, t. V, z. 8 (2007) 129-140.
[16] Sitnik R. Odwzorowanie kształtu obiektów trójwymiarowych z wykorzystaniem oświetlenia strukturalnego, Warszawa 2010.
[17] Żrodowski C., Kłos M. Metodyka pracy ramieniem 3D, Gdańsk 2012 – http://www.cmm.pl/upload/Files/cke/Metodyka_pracy_ramieniem_3D-raport.pdf [dostęp 2015.06.30]
[18] Toś C., Wolski B., Zielina L. Tachimetry skanujące. Aplikacje technologii skanowania w budowie szczegółowych modeli obiektów inżynierskich. Kraków 2010.
[19] Kościuk J. Modern 3D scanning in modeling, documentation and conservation of architectural heritage / Współczesne skanowanie laserowe 3D w modelowaniu, dokumentacji i konserwacji zabytków architektury. Widomości Konserwatorskie 32 (2013) 82-88.
[20] Jones D. M. (red.) 3D Laser Scanning for Heritage (second edition). Advice and guidance to users on laser scanning in archaeology and architecture. Swindon, 2011.
[21] Zapłata R. Nieinwazyjne metody w badaniu i dokumentacji dziedzictwa kulturowego – aspekty skanowania laserowego w badaniach archeologicznych i architektonicznych, Warszawa 2013.
[22] Pyka K., Rzonca A. Badanie jakości radiometrycznej ortofotogramów sporządzonych na drodze integracji fotogrametrii bliskiego zasięgu i skaningu laserowego. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji. vol. 16 (2006) 515-526.
[23] Franceschi M. Application of terrestrial laser scanner to cyclostratigraphy. Padova, 2009 [praca doktorska – Università degli Studi di Padova] – http://paduaresearch.cab.unipd.it/1659/1/FRANCESCHI.pdf, s. viii-xii [dostęp 2015.06.30]
[24] Pesci A., Giordano T. Effects of surface irregularities on intensity data from laser scanning: an experimental approach. Annals of Geophysics. vol. 51, N. 5/6 (October/December 2008) 839-848.
[25] Zaczek-Peplinska J., Osińska-Skotak K., Gergont K. Możliwości wykorzystania zmian intensywności odbicia promienia laserowego do oceny stanu konstrukcji betonowej, w: Inżynieryjne zastosowania geodezji. (red. Plichta A., Wyczałek I.), Warszawa 2012, s. 41-54.
[26] Kędzierski M., Zapłata R., Fryśkowska A., Wilińska M., Deliś P. Dokumentacja i modelowanie 3D ruin zamku w Iłży, w: Zamki w ruinie – zasady postępowania konserwatorskiego. (red. Szmygin B., Molski P.) Warszawa-Lublin 2012, s. 147-158.
[27] Markiewicz J., Dorota Z., Kowalczyk M., Zapłata R. Utilisation of laser scanning for inventory of an architectural object using the example of ruins of the Krakow Bishops’ Castle in Iłża, Poland, Informatics, Geoinformatics and Remote Sensing Conference Proceedings V. III, Photogrametry and Remote Sensing, Cartography and GIS, International Multidisciplinary Scientific GeoConference & EXPO SGEM, vol. III (2014) 391-396.
[28] Voegtle T., Schwab I., Landes T. Influences of different materials on the measurements of a terrestrial laser scanner (TLS). The International Archives of thePhotogrammetry, Remote Sensing and Spatial InformationSciences. vol. XXXVII. Part B5 (2008) 1061-1066 - http://www.isprs.org/proceedings/ XXXVII/congress/5_pdf/182.pdf [dostęp 2015.06.30]
[29] Zapłata R. Analiza i dokumentacja drewna zabytkowego z użyciem technologii skanowania - Laser scanning in the analysis and documentation of historic wood, w: Drewno zabytkowe: badania i konserwacja w XXI wieku. Heritage wood: research and conservation in the 21st century. (red. Pasieczny R.), Warszawa 2013, s. 77-78 / 184 [materiał konferencyjny] - http://www.nimoz.pl/pobierz/718.html [dostęp 2015.06.30]
[30] Tajchman J. Metoda konserwacji i restauracji dziedzictwa architektonicznego w zakresie zabytkowych budowli. w: Problemy konserwacji i badań zabytków architektury. (red. Kociałkowska A.) Studzienka 2007, s. 48-68.
[31] Letellier R. Recording, Documentation, and Information Management for the Conservation of Heritage Places. Guiding Principles. Los Angeles 2007– http://philipmarshall.net/Teaching/rwuhp175/Letellier_ 2008_Guiding_Principles_Getty_Guidance.pdf [dostęp 2015.06.30]
[32] Bunsch E., Ceraficki P., Pyzik W., Sitnik R., Staszkiewicz W., Szala M., Kuśmidrowicz-Król A. Cyfrowe odwzorowania muzealiów, parametry techniczne, modelowe rozwiązania – raport z prac Grupy Ekspertów ds. Digitalizacji powołanej w ramach NIMOZ, Warszawa, 2012 - http://www.nimoz.pl/ pobierz/474.html [dostęp 2015.06.30]
Zapłata, R. (2015) „Pomiar, inwentaryzacja i diagnostyka drewnianej architektury wernakularnej - wybrane zagadnienia zastosowania technologii skanowania naziemnego”, Budownictwo i Architektura, 14(4), s. 165–181. doi: 10.35784/bud-arch.1557.
Autorzy
Rafał Zapłatarafalzaplata@poczta.onet.pl
Zakład Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu; Instytut Historii Sztuki; Wydział Nauk Historycznych i Społecznych; Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0002-6222-0821
Statystyki
Abstract views: 245PDF downloads: 61
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Budownictwo i Architektura wspiera program otwartej nauki. Czasopismo umożliwia otwarty dostęp (Open Access) do publikacji. Każdy może przeglądać, pobierać i przekazywać artykuły pod warunkiem przestrzegania zasad licencji.
