Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Oczywiste i dorozumiane znaczenie współczesnych przestrzeni publicznych. Część 1. Przestrzenie atrakcji
Dariusz Dziubiński
Wydział Architektury; Politechnika Wrocławska; (Polska)
http://orcid.org/0000-0003-1294-3623
Abstrakt
W tekście prowadzę rozważania, do których skłoniły mnie wnioski z przeprowadzonych w latach 2018-2019 badań przestrzeni kilkunastu beach barów we Wrocławiu i porównaniu ich z innymi – oficjalnymi, miejskimi przestrzeniami publicznymi. Podobieństwa i różnice obu tych rodzajów przestrzeni prowokują pytanie o sens tego, co nazywamy dzisiaj „przestrzeniami publicznymi”. W tekście stawiam nieco przekorne pytanie o zasadność podążania śladem najlepszych praktyk, opartych na proksemicznych zasadach, skupiających się na przyciąganiu i zatrzymywaniu ludzi w przestrzeniach miasta. Zastanawiają nie tyle same zasady, co cel, a inaczej mówiąc rodzaj przestrzeni jaki otrzymujemy/możemy osiągnąć w wyniku stosowania tych zasad, skoro ludzie w przestrzeni miejskiej (prywatnej czy publicznej) są tylko gośćmi, a ich wybór jest sprowadzany do przygotowanej odgórnie oferty. Powyższa wątpliwość wynika również z konkluzji, dotyczącej najważniejszej cechy, decydującej o atrakcyjności przestrzeni beach barów, jaką moim zdaniem jest swoboda zachowania użytkowników. W niej bowiem widać braki w dominującej opowieści o naszym udziale w przestrzeni i przede wszystkim o możliwości wyboru, czy jak należałoby to nazwać, ograniczoności wyboru – braku posiadania/sprawczości. Taka sytuacja, w dużej mierze uwarunkowana politycznie (i ekonomicznie), sprowadza przestrzeń publiczną do roli „przestrzeni atrakcji” (curiosties), której działanie i uczestnictwo nastawione/oparte jest na przeżywaniu – na bezpośrednich doznaniach jednostek. Zderzenie dwóch sił – standaryzacji i indywidualizacji eroduje obowiązujący, bazujący na historycznym (XIX wiecznym) model przestrzeni wspólnych, których obrazy przenoszone są tylko w postaci pustych klisz. Ograniczenie wyborów, konieczność dopasowanie i pozorność wspólnoty prowadzą do „ucieczki w górę” – enklawy dla wybranych (omnitopia) i w dół – niszy dla zbuntowanych (heterotopia), a beach bary reprezentują obie drogi ucieczki. Na tym tle celowość eksperckiego/odgórnego tworzenia przestrzeni publicznych, realizowanego w oderwaniu od innych, esencjonalnych wartości i praw, jawi się cokolwiek problematycznie.
Słowa kluczowe:
przestrzeń publiczna, proksemika, nieposiadanie, dopasowanie, rezygnacjaBibliografia
Wismayer H., How London Became a Playground for the Rich. Available: https://medium.com/s/story/london-doesnt-love-us-b6606af4aef8 [Access: 12 Oct 2019]
Google Scholar
PPS, Inc., Jak przetworzyć miejsce. Podręcznik kreowania udanych przestrzeni publicznych, Project for Public Spaces Inc., Wydanie polskie Fundacja Partnerstwo dla Środowiska. Kraków 2009.
Google Scholar
Sulima R., Antropologia codzienności. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
Google Scholar
Burszta W. J., Antropologia Kultury. Tematy, teorie, interpretacje. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998
Google Scholar
Stavrides S., “Common Space: the City as Commons”.An Atlas of Commoning. Places of Collective Production,ARCH+ Journal for Architecture and Urbanism, ARCH+ Verlag GmbH, Berlin 2018, p.14-19.
Google Scholar
Bierwiaczonek K., “Miejskie przestrzenie publiczne i ich społeczne znaczenia – próba”, Przegląd Socjologiczny, vol. LXVII (67), 2018, p.25-48.
Google Scholar
TUP, Karta Przestrzeni Publicznej. Poznań, 4-5.IX.2009 r. Available: http://www.tup.org.pl/download/KartaPrzestrzeniPublicznej.pdf [Access: 16 Mar 2015]
Google Scholar
Stavrides S., Common Space. The City as Commons. Zed Books, London 2016.
Google Scholar
Hall E. T., Bezgłośny język. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.
Google Scholar
Hall E. T., Ukryty wymiar. Muza, Warszawa 1997.
Google Scholar
Groenewald T., “A Phenomenological Research Design Illustrated”, International Journal of Qualitative Methods, vol. 3 (1), 2004, pp. 42-55. Available: https://journals.library.ualberta.ca/ijqm/index.php/IJQM/issue/view/370 [Access: 25 Nov 2019]
Google Scholar
Gehl J., Life between the buildings. VRN, New York 1987.
Google Scholar
Godelier M., Zagadka daru. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Google Scholar
Goffman E., Zachowanie w miejscach publicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar
GoffmanE., Człowiek w teatrze życia codziennego. Wydawnictwo Altheia, Warszawa 2008.
Google Scholar
Whyte W., The Social Life Of Small Urban Spaces. 1980 Project for Public Spaces Inc., New York 1980.
Google Scholar
City of Copenhagen, Metropolis for people: more people to walk more. Copenhagen 2009. Available: https://kk.sites.itera.dk/apps/kk_pub2/pdf/646_mIr0dQ6Wdu.pdf [Access: 04.04.2015]
Google Scholar
Dziubiński D., “Jakość przestrzeni publicznej Wrocławia”, in Przestrzeń publiczna Wrocławia, Dziubiński D., Rumińska A. (eds.), Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2016, pp. 87-104
Google Scholar
Wroclaw.pl, Wrocławski Budżet Obywatelski. Available: https://www.wroclaw.pl/rozmawia/wroclawski-budzet-obywatelski [Access: 15 Sep 2019]
Google Scholar
Dziubiński D., “Beach bars in Wrocław. Space evaluation”, Architectus, no. 4(6), 2019, pp. 93-110. https://doi.org/10.37190/arc190407
Google Scholar
Miessen M., Koszmar partycypacji. Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2013.
Google Scholar
Happach M., Happach M., “Mieszkaniowy biznes – o warszawskich mieszkaniach XXI wieku”, in Coś, które nadchodzi.Architektura XXI wieku, Świątkowska B. ed. (red. ed.), Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2011, p. 302-310.
Google Scholar
Gazeta Wrocławska, Wrocław rozmawia ale czy słucha swoich mieszkańców. Oto co dają konsultacje społeczne. Available: https://gazetawroclawska.pl/wroclaw-rozmawia-ale-czy-slucha-swoich-mieszkancow-oto-co-daja-konsultacje-spoleczne/ar/12888090 [Access: 12 Jan 2020]
Google Scholar
Tu Wrocław, Ogródki gastronomiczne według nowych zasad. Available: https://www.tuwroclaw.com/wiadomosci,ogrodki-gastronomiczne-wedlug-nowych-zasad-przepisy-wejda-w-zycie-za-cztery-lata,wia5-3273-52155.html [Access: 12 Jan 2020]
Google Scholar
Tu Wrocław, Szpilkostrada. Available: https://www.tuwroclaw.com/tag,szpilkostrada,tag4-36256.html [Access: 12 Jan 2020]
Google Scholar
Arch Daily,The Most Livable Cities. Available: https://www.archdaily.com/914233/these-are-the-20-most-livable-cities-in-the-world-in-2019 [Access: 15 Jan 2020]
Google Scholar
Francis J., Giles-Corti B., Wood L., Knuiman M., Creating Sense of Community: The role of public space. Available: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272494412000461 [Access: 15 Oct 2019]
Google Scholar
Smith N., Low S., “Introduction: The Imperative of Public Space”, in The Politics of Public Space, Smith N., Low S. (eds.), Routledge, Taylor&Francies Group, New York London 2006.
Google Scholar
Daly J., Mahmoudi Farahani L., Hollingsbee T., Ocampo R., “Measuring human experiences of public spaces: A methodology in the making”, Conscious Cities Journal, no. 1, 2016.
Google Scholar
Pobłocki K., Kapitalizm. Historia krótkiego trwania. Bęc Zmiana, Warszawa 2017.
Google Scholar
Dziubiński D., “Beach bars in Wrocław. Private or public spaces?”, unpublished manuscript sent to Architektus.
Google Scholar
Dziubiński D., “The Odra River Scenarios”, in Proceedings of the 50th ISOCARP Congress, pp. 91-108. Available: http://2014.isocarp.org/fileadmin/template/sub_congresses/2014/pdf/Proceedings_Gdynia_F.pdf [Access: 25 Jul 2019]
Google Scholar
deCertau M., Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
Google Scholar
Bauman Z., “O ładzie, który niszczy, i chaosie, który tworzy, czyli o polityce przestrzeni miejskiej”, in Formy estetyzacji przestrzeni publicznej, Wojciechowski J.S., Zeidler-Janiszewska A. (eds.), Instytut Kultury, Warszawa 1998.
Google Scholar
SilverMint, Dlaczego nie lubię wrocławskiego Jarmarku? Available: https://www.silvermint.pl/jarmark-wroclaw/ [Access: 15 Jan 2020]
Google Scholar
Dukaj J., Po piśmie. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019.
Google Scholar
Drozdowski R., Obraza na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących. Wydawnictwo Zysk i s-ka, Poznań 2009.
Google Scholar
Knap J., Staniszewska A., Ulice handlowe: analiza, strategia, potencjał. Perspektywy rozwoju ulic handlowych w 8 największych miastach w Polsce. Polska Rada Centrów Handlowych, BNP Paribas Real Estate, Warszawa 2014.
Google Scholar
Ingold T., Splatać otwarty świat. Architektura, antropologia, design. Instytut Architektury, Kraków 2018.
Google Scholar
Napiórkowski M. Kod kapitalizmu. Jak gwiezdne wojny, Coca-Cola i Leo Messi kierują twoim życiem. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2019.
Google Scholar
Kahneman D., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Wydawnictwo: Media Rodzina, Poznań 2012.
Google Scholar
Stawiszyński T. (prow.), Co to jest normalność, in Godzina filozofów, 02.10.2018. Avialable: https://audycje.tokfm.pl/podcast/67575,Co-to-jest-normalnosc [Access: 25 Oct 2018].
Google Scholar
Sedláček T., Ekonomia dobra i zła. W poszukiwaniu istoty ekonomii od Gilgamesza do Wall Street. Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 2012.
Google Scholar
Castells M., Społeczeństwo sieci. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Google Scholar
Urry J., Socjologia mobilności. PWN, Warszawa 2009.
Google Scholar
Latour B. A., “Cautious Prometheus? A Few Steps Toward a Philosophy of Design (with Special Attention to Peter Sloterdijk”, in Proceedings of the 2008 Annual International Conference of the Design History Society, Falmouth, 3-6 September 2009, Hackne F., Glynne J. and Minto V. (eds.), Universal Publishers, pp. 2-10. Available: http://www.bruno-latour.fr/node/69 [Access: 07 Feb 2018].
Google Scholar
Arida A., Quantum City. Architectural Press, Routledge, New York 2002.
Google Scholar
FrederickLawOlmsted.com, Olmsted's Philosophy. Available: http://www.fredericklawolmsted.com/philos.html [Access: 16 Mar 2016].
Google Scholar
Bierwiaczonek K., “Miasto jako przestrzeń identyfikacji jego mieszkańców”, Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa, no. 7, 2016, pp. 102-116.
Google Scholar
Czyżewska E., Czyżewski A., “Jakość polskiej przestrzeni publicznej. Diagnoza“, in Przestrzeń życia Polaków,. Czyżewscy E. i A (eds.), SARP, Warszawa 2014. pp.109-119. Available: http://www.sarp.org.pl/pliki/1908_53fdc64bb3140-pzp_spistresci_1.pdf. [Access: 16 Mar 2015].
Google Scholar
Nielsen T., “Democratic Urban Spaces in the Nordic Countries?”, in The Democratic Public Sphere – Challenges and DevelopmentalPerspectives, Working papers, AU IDEAS Pilot Centre No. 4, 2013. Available: http://offentlighed.au.dk/fileadmin/Offentlighed.au.dk/Arb.papir_4.pdf [Access: 16 Mar 2015]
Google Scholar
Piketty T., Kapitał w XXI wieku. Wydawnictwo Krytyka Polityczna, Warszawa 2015.
Google Scholar
BIG, Superkilen. Available: https://www.architectmagazine.com/project-gallery/superkilen-1304 [Access: 08 May 2019]
Google Scholar
Studio 03, Park Spoor Noord. Available: http://www.secchi-vigano.eu/atS03/at%20S03_park%20spoor%20noord.html [Access: 08 May 2019]
Google Scholar
Sennett R. Upadek człowieka publicznego. Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2009.
Google Scholar
Hańderek J., “Współczesne wspólnoty, współczesne wspólnotowości”, in W stronę wspólnotowości, Barłowski D., Gil J., Muca K., Topolski M., Więcek S. (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
Google Scholar
Bauman Z., Płynna nowoczesność. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006.
Google Scholar
Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
Google Scholar
Wellman B., Leighton B., “Networks, Neighborhoods, and Communities: Approaches to the Study of the Community Question”,in The Urban Sociology Reader, Lin J., Mele C. (eds.), Routledge, London, New York 2013, p. 58-67.
Google Scholar
Maffesoli M., Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Google Scholar
Bauman Z., Etyka ponowoczesna. Warszawa 1996.
Google Scholar
Bauman Z., Retropia. Jak rządzi nami przeszłość?. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
Google Scholar
Sozański T., “Sieć społeczna”, in Encyklopedia socjologii PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, p. 28-36.
Google Scholar
Harari Y. N., Sapiens. Od zwierząt do bogów. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2014.
Google Scholar
Pinker S., Nowe oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem. Zysk i S-ka, Poznań 2018.
Google Scholar
Salecl R., Tyrania wyboru. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
Google Scholar
Tschumi B., Park de la Villette. Avialable: http://www.tschumi.com/projects/3/ [Access: 15 May 2019]
Google Scholar
Derrida J., Point de folie – Maintenantl’architecture, AA files No.12 Summer 1986, pp. 65-71.
Google Scholar
Vogt G. “Landscape as a Cabinet of Curiosities”, in In Search of a Position, Bornhauser R., Kissling T. eds., Lars Müller Publishers, Zürich 2015.
Google Scholar
Hou J., “(Not) your everyday public space”, in Insurgent Public Space. Guerrilla urbanism and the remaking of contemporary cities, Jeffrey Hou eds., Routledge Taylor & Francis, London and New York, 2010.
Google Scholar
Bourdieu P., Dystynkcja, Społeczna krytyka władzy sądzenia. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
Google Scholar
Mayer K. H., Metropol Parasol. Available: http://www.jmayerh.de/19-0-Metropol-Parasol.html [Access: 15 May 2019]
Google Scholar
Gomes P.S., Factors of Good Public Space Use. Available: https://www.academia.edu/2069849/Factors_of_good_public_space_use [Access: 16 Oct 2019]
Google Scholar
Wood A.F., City Ubiquitous: Place, Communication, and the Rise of Omnitopia. Hampton Press, New York 2009.
Google Scholar
Gazeta Wrocławska, Concordia Hub. Połączenie biznesu I inicjatyw społecznych. Available: https://gazetawroclawska.pl/concordia-hub-proba-polaczenia-biznesu-i-inicjatyw-spolecznych-na-wyspie-slodowej/ar/c1-14427407 [Access: 23 Oct 2019].
Google Scholar
Foucault M., “Of the Other Spaces: Utopias and Heterotopia”, in Rethinking Architecture: A Reader in Cultural Theory. ed. N. Leach. Routledge, New York 1997, pp.330-336.
Google Scholar
Debord G., Społeczeństwo Spektaklu oraz Rozważania o społeczeństwie spektaklu. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006.
Google Scholar
Baudrillard J., Symulakry i symulacja. Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2005.
Google Scholar
Wroclaw.pl, Wrocławski Budżet Obywatelski. Available: https://www.wroclaw.pl/rozmawia/wroclawski-budzet-obywatelski [Access: 15 Sep 2019]
Google Scholar
LavalI Ch., “Foucault and Bourdieu: to Each His Own Neoliberalism?”, Sociologia&Antropologia, vol. 7, no.1, Rio de Janeiro Jan./Apr. 2017. http://doi.org/10.1590/2238-38752017v713
Google Scholar
Touraine A., Myśleć inaczej. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2011.
Google Scholar
Žižek S., Living in the End of Times. Verso Books, London/New York 2010.
Google Scholar
Dziubiński , D. (2020) „Oczywiste i dorozumiane znaczenie współczesnych przestrzeni publicznych. Część 1. Przestrzenie atrakcji ”, Budownictwo i Architektura, 19(1), s. 063–081. doi: 10.35784/bud-arch.1592.
Autorzy
Dariusz DziubińskiWydział Architektury; Politechnika Wrocławska; Polska
http://orcid.org/0000-0003-1294-3623
Statystyki
Abstract views: 381PDF downloads: 9269 PDF downloads: 51 PDF downloads: 34
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Budownictwo i Architektura wspiera program otwartej nauki. Czasopismo umożliwia otwarty dostęp (Open Access) do publikacji. Każdy może przeglądać, pobierać i przekazywać artykuły pod warunkiem przestrzegania zasad licencji.
