Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Znaczenie kontynuacji badań architektonicznych podczas rozbiórki na przykładzie zagrody z Kaniczek translokowanej na teren Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce
Anna Maślak
Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu; Dział Architektury i Parków Etnograficznych (Polska)
Abstrakt
Olęderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce jest jedynym w Polsce muzeum na wolnym powietrzu, które zostało dedykowane budownictwu wiejskiemu, związanemu z osadnictwem olęderskim. Obecnie swoim zasięgiem badawczym obejmuje obszar Doliny Dolnej Wisły.
Dotychczasowe działania konserwatorskie, których głównym zadaniem jest ochrona obiektów architektury in situ, nie zawsze jest wystarczająca lub możliwa. Zachowane do dziś nieliczne już przykłady tego budownictwa zagrożone są postępującą degradacją prowadzącą do ich eliminacji z krajobrazu nadwiślańskiego. Utworzenie muzeum na wolnym powietrzu i translokacja tych cennych zabytków jest właściwie jedyną szansą na ich dalsze przetrwanie.
Na wstępie przedstawię krótko charakterystykę osadnictwa olęderskiego w Dolinie Dolnej Wisły oraz koncepcję Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce wraz z próbami powołania nowego oddziału Muzeum.
Celem niniejszego artykułu jest podkreślenie znaczenia uzupełniających badań architektonicznych podczas rozbiórki obiektów architektury drewnianej na przykładzie zagrody z Kaniczek translokowanej na teren Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce. Początkowo omówiony został koncepcyjny projekt konserwatorski opracowany na podstawie wyników badań architektonicznych przeprowadzonych przed rozbiórką. Badania te zostały przeprowadzone metodą nieinwazyjną, co utrudniało dostęp do wszystkich elementów i miejsc. Uzupełnienie badań podczas rozbiórki rzuciło nowe światło na temat problematyki konserwatorskiej. Podsumowaniem działań związanych z translokacją będzie pokazanie ostatniej fazy budowlanej obiektu.
Słowa kluczowe:
badania architektoniczne, translokacja, architektura drewniana, osadnictwo olęderskieBibliografia
[1] Schmid B. Über ältere Bauernhäuser in der Thorner Niederung, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins, 14, 1906, s. 51-53.
[2] Baranowski I. Wsie holenderskie na ziemiach polskich. Przegląd Historyczny, t. 19, z. 2, 1915, s. 64-82.
[3] Ciesielska K. Osadnictwo „olęderskie” w Prusach Królewskich i na Kujawach w świetle kontaktów osadniczych, w: Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 4, z. 2, 1958, s. 217-256.
[4] Lipińska B. Żuławy wiślane, ochrona i kształtowanie zabytkowego krajobrazu, Gdańsk, 2011.
[5] Stankiewicz J. Zabytki budownictwa i architektury na Żuławach. Rocznik Gdański, t. 15-16, 1956-1957.
[6] Znamierowska-Prüfferowa M., Tubaja R. Przymuzealny skansen toruński i inne muzea skansenowskie realizowane i planowane w województwie bydgoskim, w: Muzea skansenowskie w Polsce, Poznań 1972, s.195-235.
[7] Tubaja R., Park Etnograficzny w Kaszczorku. Oddział Muzeum Etnograficznego w Toruniu, w: Biuletyn SMWP, nr 6, 2003, s. 97-106.
[8] Maślak A., Tyczyńska E. Olęderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce jako forma ochrony architektury z terenu Doliny Dolnej Wisły, w: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego na terenie województwa Kujawsko-Pomorskiego, doświadczenie, stan obecny, perspektywy, Bydgoszcz 2014, s. 262-273.
[9] Birecki P. Gmina Wielka Nieszawka. Szkice z dziejów, Wielka Nieszawka 2010.
[10] Prarat M. Koncepcja Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce. Głos w dyskusji o roli skansenów w ochronie architektury drewnianej, w: „Ochrona zabytków”, t. 61, nr 1-4, 2013, s. 233-261.
[11] Prarat M. Znaczenie badań historyczno-architektonicznych w procesie translokacji zabytków architektury drewnianej na teren muzeum pod otwartym niebem na przykładzie dokumentacji zagrody Gutowo 38, powiat toruński, w: Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, t. III, Sierpc 2012, s. 45-65.
[12] Prarat M., Schaaf U. Wyniki badań historyczno-architektonicznych zagrody nr 4 w Niedźwiedziu, pow. Świecie – przyczynek do dyskusji nad metodyką badań drewnianej architektury wiejskiej dla celów konserwatorskich, w: Wobec zabytku... Tradycje i perspektywy postaw. Studia dedykowane pamięci prof. Jerzego Remera, Toruń 2010, s. 277-294.
[13] Prarat M. Próba zarysowania specyfiki badań architektonicznych budowli drewnianych na przykładzie analizy substancji i struktury wieńcowych chałup podcieniowych na obszarze Dolnej Wisły, w: Badania architektoniczne, historia i perspektywy rozwoju, Toruń 2015.
[14] Prarat M. Badania architektoniczne zagrody Kaniczki 21 z 1757 r. powiat Kwidzyński, w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Toruń 2011.
[15] Maślak A., Prarat M., Stawowska S. Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa zagrody Kaniczki 21 z 1757 r. powiat kwidzyński, Toruń 2011, w zbiorach MET.
[16] Maślak A., Tyczyńska E. Wywiad przeprowadzony z potomkami rodziny Becher, maszynopis w zbiorach archiwum Muzeum Etnograficznego w Toruniu, 2015.
[17] Wernicke H. Bauernhauser der Marienwerder Niederung und die Geschichte ihren Bewohner. Zeitschrift des Historischen Vereins für Reg.-Bez. Marienwerder, H. 50, 1912, s. 8.
[18] Kloeppel O. Die bauerliche Haus-Hof und Siedlungsanlage im Weichsel – Nogat Delta, Danzig 1924, s. 125-182.
[19] Brykowska M. Metody pomiarów i badań zabytków architektury, Warszawa 2003.
[2] Baranowski I. Wsie holenderskie na ziemiach polskich. Przegląd Historyczny, t. 19, z. 2, 1915, s. 64-82.
[3] Ciesielska K. Osadnictwo „olęderskie” w Prusach Królewskich i na Kujawach w świetle kontaktów osadniczych, w: Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 4, z. 2, 1958, s. 217-256.
[4] Lipińska B. Żuławy wiślane, ochrona i kształtowanie zabytkowego krajobrazu, Gdańsk, 2011.
[5] Stankiewicz J. Zabytki budownictwa i architektury na Żuławach. Rocznik Gdański, t. 15-16, 1956-1957.
[6] Znamierowska-Prüfferowa M., Tubaja R. Przymuzealny skansen toruński i inne muzea skansenowskie realizowane i planowane w województwie bydgoskim, w: Muzea skansenowskie w Polsce, Poznań 1972, s.195-235.
[7] Tubaja R., Park Etnograficzny w Kaszczorku. Oddział Muzeum Etnograficznego w Toruniu, w: Biuletyn SMWP, nr 6, 2003, s. 97-106.
[8] Maślak A., Tyczyńska E. Olęderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce jako forma ochrony architektury z terenu Doliny Dolnej Wisły, w: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego na terenie województwa Kujawsko-Pomorskiego, doświadczenie, stan obecny, perspektywy, Bydgoszcz 2014, s. 262-273.
[9] Birecki P. Gmina Wielka Nieszawka. Szkice z dziejów, Wielka Nieszawka 2010.
[10] Prarat M. Koncepcja Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce. Głos w dyskusji o roli skansenów w ochronie architektury drewnianej, w: „Ochrona zabytków”, t. 61, nr 1-4, 2013, s. 233-261.
[11] Prarat M. Znaczenie badań historyczno-architektonicznych w procesie translokacji zabytków architektury drewnianej na teren muzeum pod otwartym niebem na przykładzie dokumentacji zagrody Gutowo 38, powiat toruński, w: Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, t. III, Sierpc 2012, s. 45-65.
[12] Prarat M., Schaaf U. Wyniki badań historyczno-architektonicznych zagrody nr 4 w Niedźwiedziu, pow. Świecie – przyczynek do dyskusji nad metodyką badań drewnianej architektury wiejskiej dla celów konserwatorskich, w: Wobec zabytku... Tradycje i perspektywy postaw. Studia dedykowane pamięci prof. Jerzego Remera, Toruń 2010, s. 277-294.
[13] Prarat M. Próba zarysowania specyfiki badań architektonicznych budowli drewnianych na przykładzie analizy substancji i struktury wieńcowych chałup podcieniowych na obszarze Dolnej Wisły, w: Badania architektoniczne, historia i perspektywy rozwoju, Toruń 2015.
[14] Prarat M. Badania architektoniczne zagrody Kaniczki 21 z 1757 r. powiat Kwidzyński, w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Toruń 2011.
[15] Maślak A., Prarat M., Stawowska S. Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa zagrody Kaniczki 21 z 1757 r. powiat kwidzyński, Toruń 2011, w zbiorach MET.
[16] Maślak A., Tyczyńska E. Wywiad przeprowadzony z potomkami rodziny Becher, maszynopis w zbiorach archiwum Muzeum Etnograficznego w Toruniu, 2015.
[17] Wernicke H. Bauernhauser der Marienwerder Niederung und die Geschichte ihren Bewohner. Zeitschrift des Historischen Vereins für Reg.-Bez. Marienwerder, H. 50, 1912, s. 8.
[18] Kloeppel O. Die bauerliche Haus-Hof und Siedlungsanlage im Weichsel – Nogat Delta, Danzig 1924, s. 125-182.
[19] Brykowska M. Metody pomiarów i badań zabytków architektury, Warszawa 2003.
Maślak, A. (2015) „Znaczenie kontynuacji badań architektonicznych podczas rozbiórki na przykładzie zagrody z Kaniczek translokowanej na teren Olęderskiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce”, Budownictwo i Architektura, 14(3), s. 089–106. doi: 10.35784/bud-arch.1618.
Autorzy
Anna MaślakMuzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu; Dział Architektury i Parków Etnograficznych Polska
Statystyki
Abstract views: 253PDF downloads: 123
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Budownictwo i Architektura wspiera program otwartej nauki. Czasopismo umożliwia otwarty dostęp (Open Access) do publikacji. Każdy może przeglądać, pobierać i przekazywać artykuły pod warunkiem przestrzegania zasad licencji.
