Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Wernakularna, czyli jaka? Uwagi semantyczne na marginesie tematu konferencji
Grzegorz Rytel
Zakład Dziedzictwa Architektonicznego i Sztuki; Wydział Architektury; Politechnika Warszawska (Polska)
Abstrakt
Z obrazu wsi i miasteczek polskich na początku XXI wieku znikają drewniane obiekty związane z pracą na roli. Warto podjąć dyskusję nad losem niszczejących kuźni, tartaków, stolarni, czy młynów wodnych, które zaliczane są do reliktów techniki. Sułkowice, miasteczko położone w województwie małopolskim, znane jest jako ośrodek kowalstwa od wieków. Dziś jeszcze odczuwa się inność krajobrazu, gdzie w II połowie XIX wieku pracowało około 1000 kowali. Tradycja przetrwała do czasów powojennych, kiedy to w sułkowickich kuźniach wykonywano m.in. artystyczne okucia dla M.S. „Batory”.
Badania inwentaryzacyjne kuźni przeprowadzone przez autorkę w latach 1994–1998 w ramach grantu opracowanego pod kierunkiem Wiktora Zina „Obraz wsi i miasteczek Polski ostatniego dziesięciolecia XX wieku” doprowadziły do zgromadzenia dokumentacji dotyczącej około dwudziestu obiektów, pochodzących z przełomu XIX i XX wieku. Po dwudziestu latach od przeprowadzonych badań pozostało zaledwie kilka, a i one nie rokują długowieczności. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta z 2007 roku, stanowiący plan strategiczny dla przedsięwzięć naprawczych obszaru, milczy na temat ochrony ostatnich świadków lokalnej tradycji rzemieślniczej. A przecież aktywizacja społeczności miasteczka, czerpiącej z tradycji miejsca, powinna być wiodącym celem takiego programu. Może zatem rekonstrukcja, a potem „cykliczna odbudowa” obiektów, które nie mają szansy zaistnienia z pierwotną funkcją? „Stare-nowe” drewniane konstrukcje będą przypominać o tradycji kowalstwa.
Słowa kluczowe:
architektura, wernakularna, verna, semantykaBibliografia
[1] Bowe N.G. Wernakularyzm w Europie Środkowej i poza nią widziany z perspektywy angielskiego kręgu językowego. w: Sztuka około 1900 w Europie Środkowej. (ed. Krakowski P., Purchla J.), Kraków 1997, s. 175-187.
[2] Kurzątkowski M. Architecture vernaculaire = architektura rodzima? Ochrona Zabytków 1 (1985) 3-16.
[3] Fiett J. Architektura wernakularna. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 3 (1991) 251-260.
[4] Szewczyk J. Regionalizm w teorii i praktyce architektonicznej. Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN (2006) 96-109.
[5] Ciarkowski B. Neo-folklor. Wernakularyzm i architektura wernakularna. http://www.etnodizajn.pl/teoria/biblioteka-opinii/neo-folklor-architektura-wernakularna (30.03.2015)
[6] Jencks Ch. Architektura postmodernistyczna. Arkady, Warszawa 1987.
[7] Venturi R., Scott Brown D., Izenour S. Uczyć się od Las Vegas. Karakter, Kraków 2013.
[8] Rudofsky B. Architecture Without Architects. Academy Editions, London 1973.
[9] Gzell S. O architekturze. Szkice pisane i rysowane. Blue Bird, Warszawa 2014.
[10] Hubka T. Vernacular Context: Problems in the Interpretation of Vernacular Architecture. w: Vernacular Art in Central Europe (ed. Purchla J.) MCK, Kraków 2001, s. 11-26.
[11] Pevsner N. Historia architektury europejskiej. WAiF, Warszawa 1976.
[12] Fleming J., Honour H., Pevsner N. Dictionary of Architecture. Penguin Books, London 1980.
[13] Minorski J. Formy samorzutnego zagospodarowania przestrzennego w pasie przejściowym pomiędzy wsią i miastem. PWN, Warszawa 1964.
[14] Loos A. Architektura, w: idem, Ornament i zbrodnia. Eseje wybrane, BWA w Tarnowie, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa 2013, s. 144-155.
[15] Heidegger M. Budować mieszkać myśleć, w: idem, Odczyty i rozprawy, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2007, s. 139-157.
[16] Buber M. Opowieści chasydów, W drodze, Poznań 1986.
[2] Kurzątkowski M. Architecture vernaculaire = architektura rodzima? Ochrona Zabytków 1 (1985) 3-16.
[3] Fiett J. Architektura wernakularna. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 3 (1991) 251-260.
[4] Szewczyk J. Regionalizm w teorii i praktyce architektonicznej. Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN (2006) 96-109.
[5] Ciarkowski B. Neo-folklor. Wernakularyzm i architektura wernakularna. http://www.etnodizajn.pl/teoria/biblioteka-opinii/neo-folklor-architektura-wernakularna (30.03.2015)
[6] Jencks Ch. Architektura postmodernistyczna. Arkady, Warszawa 1987.
[7] Venturi R., Scott Brown D., Izenour S. Uczyć się od Las Vegas. Karakter, Kraków 2013.
[8] Rudofsky B. Architecture Without Architects. Academy Editions, London 1973.
[9] Gzell S. O architekturze. Szkice pisane i rysowane. Blue Bird, Warszawa 2014.
[10] Hubka T. Vernacular Context: Problems in the Interpretation of Vernacular Architecture. w: Vernacular Art in Central Europe (ed. Purchla J.) MCK, Kraków 2001, s. 11-26.
[11] Pevsner N. Historia architektury europejskiej. WAiF, Warszawa 1976.
[12] Fleming J., Honour H., Pevsner N. Dictionary of Architecture. Penguin Books, London 1980.
[13] Minorski J. Formy samorzutnego zagospodarowania przestrzennego w pasie przejściowym pomiędzy wsią i miastem. PWN, Warszawa 1964.
[14] Loos A. Architektura, w: idem, Ornament i zbrodnia. Eseje wybrane, BWA w Tarnowie, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa 2013, s. 144-155.
[15] Heidegger M. Budować mieszkać myśleć, w: idem, Odczyty i rozprawy, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2007, s. 139-157.
[16] Buber M. Opowieści chasydów, W drodze, Poznań 1986.
Rytel, G. (2015) „Wernakularna, czyli jaka? Uwagi semantyczne na marginesie tematu konferencji”, Budownictwo i Architektura, 14(3), s. 143–150. doi: 10.35784/bud-arch.1623.
Autorzy
Grzegorz RytelZakład Dziedzictwa Architektonicznego i Sztuki; Wydział Architektury; Politechnika Warszawska Polska
Statystyki
Abstract views: 318PDF downloads: 171
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Budownictwo i Architektura wspiera program otwartej nauki. Czasopismo umożliwia otwarty dostęp (Open Access) do publikacji. Każdy może przeglądać, pobierać i przekazywać artykuły pod warunkiem przestrzegania zasad licencji.
