Housing Estate of Workers Society in Warsaw’s Grochow

Karolina Matysiak

doi:10.35784/bud-arch.1669

Zespół mieszkaniowy Towarzystwa Osiedli Robotniczych na warszawskim Grochowie

Karolina Matysiak

Wydział Architektury; Politechnika Warszawska (Polska)

DOI: https://doi.org/10.35784/bud-arch.1669

Abstrakt

Osiedle Towarzystwa Osiedli Robotniczych na warszawskim Grochowie to jeden z charakterystycznych dla dwudziestolecia międzywojennego przykładów funkcjonalistycznego osiedla budynków z tanimi mieszkaniami dla ubogich rodzin robotniczych. Małe, tanie mieszkania dla robotników, mające zapewnić odpowiednie warunki zdrowotne swoim mieszkańcom, wpisywały się w ogólnoświatowy ruch i stanowiły kontynuację działań zapoczątkowanych już w latach dwudziestych przez Warszawską Spółdzielnię Mieszkaniową. Osiedle na Warszawskim Grochowie mimo wyróżniającej się formy to temat słabo rozpoznany. W tekście na podstawie przeprowadzonych badań archiwalnych odtworzony zostanie całkowity kształt osiedla wraz z obiektami tworzącymi infrastrukturę społeczną, w którym zrealizowane obiekty stanowić miały jedynie połowę wszystkich budynków. Pozwoli to na jednoznaczne określenie funkcji poszczególnych przestrzeni w części zrealizowanej. Analiza, wprowadzanych wraz z budową zespołu, nowych przepisów w sprawie ochrony przeciwlotniczej, skomplikowanego statusu własnościowego działek sąsiadujących, a także trudnych warunków terenowych w porównaniu z innymi realizacjami tego typu osiedli, pozwoli wskazać dokładne pochodzenie wyjątkowych dla zespołu form architektonicznych w postaci łączników i pionów. Porównanie projektów niezrealizowanych obiektów z obiektami zbudowanymi wraz z przeprowadzonymi badaniami archiwalnymi stanie się podstawą do zakwestionowania autorstwa pojawiających się we wszystkich źródłach architektów, umożliwiając także wskazanie przyczyn, które spowodowały im tego autorstwa przypisanie.

Słowa kluczowe:

osiedle mieszkaniowe, robotnicy, tanie mieszkania, Grochów, budownictwo społeczne

Bibliografia

Leśniakowska M. Architektura w Warszawie 1919-1939. Arkada Pracownia Historii Sztuki, Warszawa 2000.
Google Scholar

Lauterbach A. Potrzeby estetyczne Warszawy. Warszawa 1915.
Google Scholar

Różański S. Planowanie przestrzenne Warszawy (1916-1939). w: Warszawa II Rzeczypospolitej (1918-1939). T 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1968 (321-346).
Google Scholar

Cegielski J. Budownictwo mieszkaniowe w Warszawie w okresie międzywojennym. w: Warszawa II Rzeczypospolitej (1918-1939). T 1., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968 (117-140).
Google Scholar

Z Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej. „Dom Osiedle Mieszkanie” 1934, nr 1(19-22).
Google Scholar

Skwarczyńska A. Złe mieszkanie a zdrowie. Dom Osiedle Mieszkanie 12 (1934) 12-15.
Google Scholar

Mazur E. Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa, 1921-1939: materialne warunki bytu robotników i inteligencji. Instytut Archeologii Etnologii PAN, Warszawa 1993.
Google Scholar

Syrkus H. Ku idei osiedla społecznego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976.
Google Scholar

Wiadomości z akcji drobnego budownictwa. Budownictwo robotnicze. Przegląd budowlany 1934, z.2.
Google Scholar

T.O.R. Dom. Osiedle. Mieszkanie 3-4 (1934) 40-45.
DOI: https://doi.org/10.3406/bude.1934.5996 Google Scholar

Strzelecki J. Organizacja i działalność Towarzystwa Osiedli Robotniczych. Dom Osiedle Mieszkanie 2 (1934) 2-22.
Google Scholar

Wytyczne obowiązujące przy wyborze terenu pod budowę osiedla T. O. R.. Dom Osiedle Mieszkanie 4-6 (1937) 64-65.
Google Scholar

T. O. R. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Osiedli Robotniczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za rok 1937. Warszawa 1938.
Google Scholar

T. O. R. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Osiedli Robotniczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za rok 1938. Warszawa 1939.
Google Scholar

APW, Akta Nieruchomości, sygn. 11938.
Google Scholar

APW, Akta Nieruchomości, sygn. 11942.
Google Scholar

Heyman Ł. Nowy Żoliborz 1918-1939. Architektura-Urbanistyka. Zakład Narodowy im. Osslińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.
Google Scholar

Osiedle T. O. R. na Kole. Dom Osiedle Mieszkanie 11 (1935) 33-35.
Google Scholar

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 I 1937, Dz. U. nr 120. poz. 73.
Google Scholar

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 IV 1938, Dz. U. nr 32, poz. 278.
Google Scholar

APW, Akta Nieruchomości, sygn. 11939;
Google Scholar

Funkcjonalistyczne osiedle TOR, Grochów, http://fotoforum.gazeta.pl/72,2,746,46342674,46599026.html
Google Scholar

Budownictwo mieszkaniowe magistratu m. st. Warszawy 1924-1928.
Google Scholar

Warszawska Szkoła Architektury 1915-1965: 50 –lecie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1967.
Google Scholar

Olszewski A.K. 50 –lat pracy architektonicznej Mirosława Szabuniewicza. Architektura 381-382 (1979).
Google Scholar

Nitsch A.L. Leksykon Architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce działających (maszynopis SARP).
Google Scholar

Lista strat polskich architektów w wojnie światowe. Maszynopis przechowywany w ZG SARP.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2015-03-10

Cited By / Share

Matysiak, K. (2015) „Zespół mieszkaniowy Towarzystwa Osiedli Robotniczych na warszawskim Grochowie”, Budownictwo i Architektura, 14(1), s. 073–091. doi: 10.35784/bud-arch.1669.