Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Synergetyka a planowanie urbanistyczne i projektowanie architektoniczne
Krzysztof Lenartowicz
klenart@pk.edu.plInstytut Projektowania Architektonicznego; Wydział Architektury; Politechnika Krakowska; (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4510-4597
Abstrakt
O ile pojęcie synergii jako współpracy istniało w społecznościach ludzkich od zawsze, to rozumienie filozoficzne i techniczne jako współdziałania różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań, nadał XXw. (H. Van Lier 1962, H. Haken 1969, R. Buckmister Fuller 1969). Synergetyka to uogólnienie synergii, uniwersalna teoria i metodologia, której przedmiotem są prawa samoorganizacji świata. W Polsce pierwsze opracowania tematu pojawiają się w latach 70. (Kotarbiński, Lenartowicz, Pszczołowski, Böhm). W artykule przedstawiono trzy rodzaje synergii związane z projektowaniem architektonicznym / planowaniem urbanistycznym: 1) Synergia formy przestrzennej. Efektem jest ład przestrzenny, zorganizowane uformowanie elementów tworzące całość. 2) Synergia dialogu społecznego. Proces decyzyjny projektowania/planowania, obejmujący realizację i użytkowanie, wymaga udziału wszystkich interesariuszy. Efekt synergetyczny zależy od partycypacji społecznej. 3) Synergia ekonomii społecznej. Partnerstwo prywatno-publiczne, poprzez synergię prowadzi do efektu „dźwigni” w finansowaniu inwestycji. Udana partycypacja wymaga istnienia społeczeństwa obywatelskiego. W praktyce uzyskanie efektu wymaga katalizatora, behawioralnej interwencji publicznej (BIP) – pośrednika między interesariuszami, którymi są użytkownicy i zespołem projektowym/planistycznym/ realizacyjnym. Wynikiem działania projektowego/planistycznego jest krajobraz miasta, także terenów otwartych. Krajobraz pozwala na diagnozę dobrostanu gospodarki i społeczeństwa (Pawlikowski, Bogdanowski). Społeczeństwo obywatelskie przejawia patriotyzm pejzażu (Mackiewicz). Podano przykłady działań pozbawionych synergii, jak też z założenia synergetycznych.
Słowa kluczowe:
krajobraz, partycypacja, patriotyzm pejzażu, planowanie urbanistyczne, projektowanie architektoniczne, społeczeństwo obywatelskie, synergiaBibliografia
[1] Berseneva T.P. Synergy. Synergetics. Dialectics. Cultures and Arts (Rosja) 5 (2013) 35-46.
[2] Blundell Jons P., Petrescu D., Till J. Architecture and Participation. Spon Press, London 2005.
[3] Böhm A. O budowie i synergii wnętrze urbanistycznych. Politechnika Krakowska, Kraków 1981.
[4] Fuller R.B. Operating manual for the spaceship EARTH. Southern Illinois University Press, 1969.
[5] Geddes P. Cities in Evolution. William & Norgate, London 1915.
[6] Haber A., Olejniczak K. (red.) (R)ewaluacja 2. Wiedza w działaniu. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2014.
[7] Lenartowicz K. Instrukcja obsługi statku kosmicznego Ziemia. Recenzja z książki R.B. Fullera Operating manual for the spaceship EARTH [“Instrukcja… “]. Architektura 5-6 (1973) 246-247.
[8] Lenartowicz J.K. Architektura społeczeństwa obywatelskiego. Zachowanie, Środowisko, Architektura / Behavior, Environment & Architecture 1 (1998) 35-44.
[9] Lenartowicz J.K. O społeczeństwie obywatelskim, partycypacji i terenach poprzemysłowych. Lenartowicz, Maciąg (red.) 2006, s. 361-381.
[10] Lenartowicz J.K. Estetyka społeczeństwa obywatelskiego. K. Wilkoszewska (red.) Wizje i re-wizje. Wielka księga estetyki w Polsce. Universitas, Kraków 2007, s. 235-250.
[11] Lenartowicz J.K. Zarządzanie a społeczność lokalna – konflikt, współpraca czy przejęcie władzy? P. Kleczkowski (red.) Metody zarządzania odnową miast. DWN, Kraków 2008.
[12] Lenartowicz J.K., Maciąg D. (red.) Od terenów przemysłowych do …. Czasopismo Techniczne 8-A(103) (2006).
[13] Lenartowicz J.K. Obywatel, architektura, estetyka, krajobraz, trwały rozwój / The citizen, architecture, aesthetics, the landscape, sustainable development. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie XLII (2014) 255-274.
[14] Lenartowicz J.K., Maciąg D. (red.): 2. Konferencja Regentif: Rewitalizacja miast poprzez regenerację terenów poprzemysłowych: innowacja i dobra praktyka. Materiały konferencji. Kraków, 30 maja – 1 czerwca 2007. Instytut Projektowania Architektonicznego Politechniki Krakowskiej, Kraków 2007.
[15] Miessen M. Koszmar partycypacji (The Nightmare of Participation. Sternberg Press, 2010) wyd. polskie, Warszawa 2013.
[16] Ostręga A., Lenartowicz J.K., Szewczyk-Świątek A., Świątek W., Cygan S. Rewitalizacja wyrobisk po eksploatacji piasków i żwirków z wykorzystaniem dziedzictwa przemysłowego i kulturowego – przykład Borzęcina i Dołęgi. VII Międzynarodowa Konferencja Innowacyjne Rozwiązania Rewitalizacji Terenów Zdegradowanych, Ustroń 6-8 października 2014.
[17] Pawłowska K. (red.) Idea i metody partycypacji społecznej w ochronie krajobrazu i kształtowaniu przestrzeni. Tom A – Dlaczego? Tom B – Jak? Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków 2010.
[18] Pszczołowski T. Synergia i jej miejsce w teorii organizacji. Prakseologia 3-4(47-48) (1973) 45-53.
[19] Sanoff H. Designing with Community Participation. Bowden, Hutchinson & Ross, Stroudsburg, Penn. oraz McGraw-Hill, New York etc. 1978.
[20] Sanoff H. Participatory Design. Theory and Techniques. Nakładem autora, Raleigh, NC 1990.
[21] Skalski K. Komplementarność́ i synergia projektów w Programach Rewitalizacji. Stowarzyszenie Forum Rewitalizacji Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków, 7 kwietnia 2008.
[22] Till J. Negocjowanie nadziei. Lenartowicz & Maciąg (red.) 2006, s. 384-408.
[23] Ustawa o rewitalizacji z 9 października 2015 (Dz.U., poz. 1777).
[24] Żórawski J. O budowie formy architektonicznej. Arkady, Warszawa 1962.
[2] Blundell Jons P., Petrescu D., Till J. Architecture and Participation. Spon Press, London 2005.
[3] Böhm A. O budowie i synergii wnętrze urbanistycznych. Politechnika Krakowska, Kraków 1981.
[4] Fuller R.B. Operating manual for the spaceship EARTH. Southern Illinois University Press, 1969.
[5] Geddes P. Cities in Evolution. William & Norgate, London 1915.
[6] Haber A., Olejniczak K. (red.) (R)ewaluacja 2. Wiedza w działaniu. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2014.
[7] Lenartowicz K. Instrukcja obsługi statku kosmicznego Ziemia. Recenzja z książki R.B. Fullera Operating manual for the spaceship EARTH [“Instrukcja… “]. Architektura 5-6 (1973) 246-247.
[8] Lenartowicz J.K. Architektura społeczeństwa obywatelskiego. Zachowanie, Środowisko, Architektura / Behavior, Environment & Architecture 1 (1998) 35-44.
[9] Lenartowicz J.K. O społeczeństwie obywatelskim, partycypacji i terenach poprzemysłowych. Lenartowicz, Maciąg (red.) 2006, s. 361-381.
[10] Lenartowicz J.K. Estetyka społeczeństwa obywatelskiego. K. Wilkoszewska (red.) Wizje i re-wizje. Wielka księga estetyki w Polsce. Universitas, Kraków 2007, s. 235-250.
[11] Lenartowicz J.K. Zarządzanie a społeczność lokalna – konflikt, współpraca czy przejęcie władzy? P. Kleczkowski (red.) Metody zarządzania odnową miast. DWN, Kraków 2008.
[12] Lenartowicz J.K., Maciąg D. (red.) Od terenów przemysłowych do …. Czasopismo Techniczne 8-A(103) (2006).
[13] Lenartowicz J.K. Obywatel, architektura, estetyka, krajobraz, trwały rozwój / The citizen, architecture, aesthetics, the landscape, sustainable development. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie XLII (2014) 255-274.
[14] Lenartowicz J.K., Maciąg D. (red.): 2. Konferencja Regentif: Rewitalizacja miast poprzez regenerację terenów poprzemysłowych: innowacja i dobra praktyka. Materiały konferencji. Kraków, 30 maja – 1 czerwca 2007. Instytut Projektowania Architektonicznego Politechniki Krakowskiej, Kraków 2007.
[15] Miessen M. Koszmar partycypacji (The Nightmare of Participation. Sternberg Press, 2010) wyd. polskie, Warszawa 2013.
[16] Ostręga A., Lenartowicz J.K., Szewczyk-Świątek A., Świątek W., Cygan S. Rewitalizacja wyrobisk po eksploatacji piasków i żwirków z wykorzystaniem dziedzictwa przemysłowego i kulturowego – przykład Borzęcina i Dołęgi. VII Międzynarodowa Konferencja Innowacyjne Rozwiązania Rewitalizacji Terenów Zdegradowanych, Ustroń 6-8 października 2014.
[17] Pawłowska K. (red.) Idea i metody partycypacji społecznej w ochronie krajobrazu i kształtowaniu przestrzeni. Tom A – Dlaczego? Tom B – Jak? Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków 2010.
[18] Pszczołowski T. Synergia i jej miejsce w teorii organizacji. Prakseologia 3-4(47-48) (1973) 45-53.
[19] Sanoff H. Designing with Community Participation. Bowden, Hutchinson & Ross, Stroudsburg, Penn. oraz McGraw-Hill, New York etc. 1978.
[20] Sanoff H. Participatory Design. Theory and Techniques. Nakładem autora, Raleigh, NC 1990.
[21] Skalski K. Komplementarność́ i synergia projektów w Programach Rewitalizacji. Stowarzyszenie Forum Rewitalizacji Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków, 7 kwietnia 2008.
[22] Till J. Negocjowanie nadziei. Lenartowicz & Maciąg (red.) 2006, s. 384-408.
[23] Ustawa o rewitalizacji z 9 października 2015 (Dz.U., poz. 1777).
[24] Żórawski J. O budowie formy architektonicznej. Arkady, Warszawa 1962.
Lenartowicz, K. (2017) „Synergetyka a planowanie urbanistyczne i projektowanie architektoniczne”, Budownictwo i Architektura, 16(1), s. 199–212. doi: 10.24358/Bud-Arch_17-161_17.
Autorzy
Krzysztof Lenartowiczklenart@pk.edu.pl
Instytut Projektowania Architektonicznego; Wydział Architektury; Politechnika Krakowska; Polska
https://orcid.org/0000-0002-4510-4597
Statystyki
Abstract views: 233PDF downloads: 159
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Budownictwo i Architektura wspiera program otwartej nauki. Czasopismo umożliwia otwarty dostęp (Open Access) do publikacji. Każdy może przeglądać, pobierać i przekazywać artykuły pod warunkiem przestrzegania zasad licencji.
