Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Kultur Büro Elisabeth w Berlinie – kościoły do wynajęcia
Marta Alina Rusnak
marta.rusnak@pwr.edu.plKatedra Historii Architektury, Sztuki i Techniki; Politechnika Wrocławska; (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5639-5326
Abstrakt
Po II Wojnie Światowej w Berlinie, tak jak w całych Niemczech i Europie, postępowało zjawisko laicyzacji społeczeństwa. W wielu miejscach skala zeświecczenia skutkowała koniecznością poszukiwania nie tylko rozwiązań w celu ratowania kurczących się budżetów wspólnot religijnych, ale także sposobów na pożyteczne i atrakcyjne ożywienie coraz rzadziej wykorzystywanych obiektów będących w posiadaniu Kościoła. Opuszczone świątynie oznaczały również fragmentaryczną utratę spójności miasta, częściowo utracone zostały bowiem niegdyś istotne związki społeczne podtrzymywane przez spotkania religijne. W Berlinie, a w szczególności w dzielnicy Mitte, problem ekonomicznej eksploatacji przestrzeni religijnych stopniowo zyskiwał na znaczeniu, a pomysły na rozwiązanie sytuacji ewoluowały przez niemal 50 lat. W wyniku stopniowych transformacji powstało Kultur Büro Elisabeth. Organizację powołano, aby ocalić światowej klasy zabytek architektury, autorstwa K.F. Schinkla, a także, by odtworzyć dawne relacje przestrzenne i społeczne. W efekcie prowadzonego przez wiele lat dialogu stworzono także warunki do wieloaspektowej rewitalizacji wszystkich ewangelickich obiektów religijnych w tej części miasta oraz kreowania współczesnych wartości kulturowych dzięki, którym wskrzeszane lub reinterpretowane są ich cechy. Co istotne, organizacja od 2014 roku funkcjonuje bez dotacji – oznacza to, że wypracowano tam model postępowania, który jest satysfakcjonujący także pod względem ekonomicznym. Z tego powodu należałoby dobrze poznać ten mechanizm i zastanowić się nad możliwością jego adaptacji na gruncie Polskim.
Słowa kluczowe:
kościoły, rewitalizacja, kulturowa adaptacja, ruina, zarządzanie zabytkami, BerlinBibliografia
[1] Słownik Języka Polskiego PWN,
http://sjp.pwn.pl/sjp/synergizm;2576856.htm dostęp 20.03.2016.
[2] Krzemiński A. Czy Ratzinger przyspieszył laicyzację?, 5 marca 2013, Polityka Cyfrowa,
[on line] http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1536855,1,czy-ratzinger-przyspieszyl-laicyzacje.read, (dostęp 21 stycznia 2016).
[3] Abrams D.M, Yaple H.A., Wiener R.J. A mathematical model of social group competition with application to the growth of religious non-affiliation. Phys. Rev. Lett. 107, 088701 (2011), [on line] http://arxiv.org/abs/1012.1375v1, dostęp 10.02.2016.
[4] Raschke T. Die Sophienkirche in Berlin. s. 28.
[5] Szambien W. Vorstadtkirchen. Karl Fridrich Shinkel, Basel, Boston, Berlin 1990, s.62.
[6] Franz-Duhme H.N., Röper U. Shinkel Vorstadtkirchen. Kirchbau Und Gemeidegründung unter Fridrich Wilhelm III in Berlin. 1991 Berlin.
[7] Steffens M., Schinkel K.F. An architekt In the service of beauty. Köln 2003, s. 69-71
[8] von Lorck C., Schinkel K.F. Berlin 1939. s.72-73.
[9] Architekturmuseum der TU Berlin, Sammlung Architektonischer Entrüfe, Elisabethkirche vor dem Rosenthaler Tor und Johanniskirche, Schinkel, Karl Friedrich; 1832, Inv: SAE:1858,137.
[10] Ort A., Zinons-Kirche in Berlin. w: Zeitschrift für Bauwesen, Berlin 1873, s.106-110.
[11] Architekturmuseum der TU Berlin, Max Spitta, St. Johannes-Evagelist-Kirche, Inv. Nr. 16769, Inv. Nr. 16771.
[12] N.N. Die Golgatha-Kirche in Berlin Berliner Architekturwelt 3 1901, s.349.
[13] Architekturmuseum der TU Berlin, Max Spitta: Evangelische Golgathakirche, Berlin-Mitte, inv.nr. 16862.2., Inv.Nr.16863: Inv.Nr 16864.
[14] udostępnione przez Kultur Büro Elisabeth, 03.09.2015.
[15] Ausstellungstafel 175 Jahre St Elisabeth (Tafel 1) (Tafel 2), [on line] http://www.elisabeth.berlin/kulturorte/st-elisabeth, dostęp 15 luty 2016.
[16] Hundert Jahre St Elisabeth-Berlin: 1835-1935 ; Bilder aus d. Wachsen u. Werden e. evang. Kirchengemeinde d. Großstadt / Eugen Bethke. Hrsg. vom Gemeindekirchenrat v. St. Elisabeth, Berlin 1935.
[17] Architekturmuseum der TU Berlin, Sammlung Architektonischer Entwürfe, Knoblauch, Carl Heinrich Eduard, Neue Synagogue, Inv. Nr. F 6897, Inv. Nr. F 6898, Inv. Nr. F 6900, Inv. Nr. EK 503,025, Inv. Nr. EK 503,0256, Inv. Nr. EK 503,037-043.
[18] Simon H., Die Neue Synagoge, Berlin. Vergangenheit – Gegenwart – Zukunft. Berlin 1999.
[19] Tołłoczko Z. „Sen architekta” czyli O historii i historyzmie architektury XIX i XX wieku. Kraków 2015, s.296.
[20] Ausstellungstafel 175 Jahre St Elisabeth (Tafel 3) [online] http://www.elisabeth.berlin/kulturorte/st-elisabeth, dostęp 15.02.2016.
[21] Obirek S., Pamięć Zagłady – brzemię i szansa. w: Obóz-muzeum, trauma we współczesnym wystawiennictwie, Kraków 2013, s13-30.
[22] Wolf-Powęska A. Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010). Poznań 2010.
[23] Barełkowski R. Funkcja jako nośnik continuum w zabytku architektury. w: Wartość Funkcji w obiektach zabytkowych, Warszawa 2014, s.58-59.
[24] Kb, Zamieszkać w domu Bożym, [online] <http://bryla.gazetadom.pl/bryla/1,85298,7493386, Zamieszkac_w_domu_Bozym.html>, dostęp 2010.02.08.
[25] Kuśnierz-Krupa D., Krupa M. Nowe życie w średniowiecznych kościołach w Maastricht. Wiadomości Konserwatorskie, 24/2008, s.103-106.
[26] Rusnak M. Transformation of religious buildings into museums in Poland: history and scale of the phenomenon. w: Architectus, 2015, nr 3, s. 75-88.
[27] Kodeks prawa kanonicznego, Księga IV Uświęcone zadania Kościoła, Tytuł II Kościoły, kanon 1222, § 1.
[28] Kościół w Niemczech, dlaczego jest tak źle? [online] http://www.pch24.pl/kosciol-w-niemczech--dlaczego-jest-tak-zle-,16727,i.html, dostęp 18.12.2016.
[29] Aarticle 2, Definitions, Basic text of the 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Curtural Heritage, UNESCO 2014 s.5 i ICOM (21 zgromadzenie Ogólne ICOM, Seul 2004.
[30] Kowalczyk M., Desakralizacja kościołów. Rytuał sacrum czy profanum? w: Nurt SVD 2 (2011), rocznik 45, t. 130, Warszawa (Verbinum) 2011, s. 207-227.
[31] Rouba B.J, Autentycznść i integralność zabytków. Ochrona zabytków, 4/2008, s.39.
[32] pdf -Annahme von Kulturprojekten lub Selection of Cultural Projects, [online] http://www.elisabeth.berlin/kulturbuero/kultur-raum-geben (dostęp 3marca2016),
[33] [online] http://www.klausblock.de/.
[34] Rozmówy z Teklą Wolf i Isabel Schubert – Gdańsk, 12-13 września 2014 oraz rozmową z Theklą Wolf– Berlin, 02-03.09.2015.
[35] Riceur P. Pamięć, historia, zapomnienie. Kraków 2000, 195-196, za Grażyna Gajewska, Niewidzialne miasto-przypadek Gniezna, w: Muzeum XXI wieku. Teoria i praxis. Gniezno 2010, s.137-142 ,
[36] Wywiady z najemcami (osobiste i mailowe) prowadzone od 06 do 10. 2015 r.
http://sjp.pwn.pl/sjp/synergizm;2576856.htm dostęp 20.03.2016.
[2] Krzemiński A. Czy Ratzinger przyspieszył laicyzację?, 5 marca 2013, Polityka Cyfrowa,
[on line] http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1536855,1,czy-ratzinger-przyspieszyl-laicyzacje.read, (dostęp 21 stycznia 2016).
[3] Abrams D.M, Yaple H.A., Wiener R.J. A mathematical model of social group competition with application to the growth of religious non-affiliation. Phys. Rev. Lett. 107, 088701 (2011), [on line] http://arxiv.org/abs/1012.1375v1, dostęp 10.02.2016.
[4] Raschke T. Die Sophienkirche in Berlin. s. 28.
[5] Szambien W. Vorstadtkirchen. Karl Fridrich Shinkel, Basel, Boston, Berlin 1990, s.62.
[6] Franz-Duhme H.N., Röper U. Shinkel Vorstadtkirchen. Kirchbau Und Gemeidegründung unter Fridrich Wilhelm III in Berlin. 1991 Berlin.
[7] Steffens M., Schinkel K.F. An architekt In the service of beauty. Köln 2003, s. 69-71
[8] von Lorck C., Schinkel K.F. Berlin 1939. s.72-73.
[9] Architekturmuseum der TU Berlin, Sammlung Architektonischer Entrüfe, Elisabethkirche vor dem Rosenthaler Tor und Johanniskirche, Schinkel, Karl Friedrich; 1832, Inv: SAE:1858,137.
[10] Ort A., Zinons-Kirche in Berlin. w: Zeitschrift für Bauwesen, Berlin 1873, s.106-110.
[11] Architekturmuseum der TU Berlin, Max Spitta, St. Johannes-Evagelist-Kirche, Inv. Nr. 16769, Inv. Nr. 16771.
[12] N.N. Die Golgatha-Kirche in Berlin Berliner Architekturwelt 3 1901, s.349.
[13] Architekturmuseum der TU Berlin, Max Spitta: Evangelische Golgathakirche, Berlin-Mitte, inv.nr. 16862.2., Inv.Nr.16863: Inv.Nr 16864.
[14] udostępnione przez Kultur Büro Elisabeth, 03.09.2015.
[15] Ausstellungstafel 175 Jahre St Elisabeth (Tafel 1) (Tafel 2), [on line] http://www.elisabeth.berlin/kulturorte/st-elisabeth, dostęp 15 luty 2016.
[16] Hundert Jahre St Elisabeth-Berlin: 1835-1935 ; Bilder aus d. Wachsen u. Werden e. evang. Kirchengemeinde d. Großstadt / Eugen Bethke. Hrsg. vom Gemeindekirchenrat v. St. Elisabeth, Berlin 1935.
[17] Architekturmuseum der TU Berlin, Sammlung Architektonischer Entwürfe, Knoblauch, Carl Heinrich Eduard, Neue Synagogue, Inv. Nr. F 6897, Inv. Nr. F 6898, Inv. Nr. F 6900, Inv. Nr. EK 503,025, Inv. Nr. EK 503,0256, Inv. Nr. EK 503,037-043.
[18] Simon H., Die Neue Synagoge, Berlin. Vergangenheit – Gegenwart – Zukunft. Berlin 1999.
[19] Tołłoczko Z. „Sen architekta” czyli O historii i historyzmie architektury XIX i XX wieku. Kraków 2015, s.296.
[20] Ausstellungstafel 175 Jahre St Elisabeth (Tafel 3) [online] http://www.elisabeth.berlin/kulturorte/st-elisabeth, dostęp 15.02.2016.
[21] Obirek S., Pamięć Zagłady – brzemię i szansa. w: Obóz-muzeum, trauma we współczesnym wystawiennictwie, Kraków 2013, s13-30.
[22] Wolf-Powęska A. Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010). Poznań 2010.
[23] Barełkowski R. Funkcja jako nośnik continuum w zabytku architektury. w: Wartość Funkcji w obiektach zabytkowych, Warszawa 2014, s.58-59.
[24] Kb, Zamieszkać w domu Bożym, [online] <http://bryla.gazetadom.pl/bryla/1,85298,7493386, Zamieszkac_w_domu_Bozym.html>, dostęp 2010.02.08.
[25] Kuśnierz-Krupa D., Krupa M. Nowe życie w średniowiecznych kościołach w Maastricht. Wiadomości Konserwatorskie, 24/2008, s.103-106.
[26] Rusnak M. Transformation of religious buildings into museums in Poland: history and scale of the phenomenon. w: Architectus, 2015, nr 3, s. 75-88.
[27] Kodeks prawa kanonicznego, Księga IV Uświęcone zadania Kościoła, Tytuł II Kościoły, kanon 1222, § 1.
[28] Kościół w Niemczech, dlaczego jest tak źle? [online] http://www.pch24.pl/kosciol-w-niemczech--dlaczego-jest-tak-zle-,16727,i.html, dostęp 18.12.2016.
[29] Aarticle 2, Definitions, Basic text of the 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Curtural Heritage, UNESCO 2014 s.5 i ICOM (21 zgromadzenie Ogólne ICOM, Seul 2004.
[30] Kowalczyk M., Desakralizacja kościołów. Rytuał sacrum czy profanum? w: Nurt SVD 2 (2011), rocznik 45, t. 130, Warszawa (Verbinum) 2011, s. 207-227.
[31] Rouba B.J, Autentycznść i integralność zabytków. Ochrona zabytków, 4/2008, s.39.
[32] pdf -Annahme von Kulturprojekten lub Selection of Cultural Projects, [online] http://www.elisabeth.berlin/kulturbuero/kultur-raum-geben (dostęp 3marca2016),
[33] [online] http://www.klausblock.de/.
[34] Rozmówy z Teklą Wolf i Isabel Schubert – Gdańsk, 12-13 września 2014 oraz rozmową z Theklą Wolf– Berlin, 02-03.09.2015.
[35] Riceur P. Pamięć, historia, zapomnienie. Kraków 2000, 195-196, za Grażyna Gajewska, Niewidzialne miasto-przypadek Gniezna, w: Muzeum XXI wieku. Teoria i praxis. Gniezno 2010, s.137-142 ,
[36] Wywiady z najemcami (osobiste i mailowe) prowadzone od 06 do 10. 2015 r.
Rusnak, M. A. (2017) „Kultur Büro Elisabeth w Berlinie – kościoły do wynajęcia”, Budownictwo i Architektura, 16(2), s. 65–80. doi: 10.24358/Bud-Arch_17-162_05.
Autorzy
Marta Alina Rusnakmarta.rusnak@pwr.edu.pl
Katedra Historii Architektury, Sztuki i Techniki; Politechnika Wrocławska; Polska
https://orcid.org/0000-0002-5639-5326
Statystyki
Abstract views: 258PDF downloads: 158
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Budownictwo i Architektura wspiera program otwartej nauki. Czasopismo umożliwia otwarty dostęp (Open Access) do publikacji. Każdy może przeglądać, pobierać i przekazywać artykuły pod warunkiem przestrzegania zasad licencji.
