Publikowanie artykułów jest możliwe po podpisaniu zgody na przeniesienie licencji na czasopismo.
Percepcja miejsc węzłowych w ujęciu kulturowym. Studium przypadku dzielnic zamieszkałych przez ludność żydowską w Polsce centralnej
Małgorzata Hanzl
mhanzl@p.lodz.plInstytut Architektury i Urbanistyki; Politechnika Łódzka; (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2495-5867
Abstrakt
Sposób postrzegania miejskiej przestrzeni oraz zespół znaczeń, które ta przestrzeń przenosi, pozostaje różny w zależności od grupy odbiorców przekazu. Dla badania znaczeń oraz sposobu funkcjonowania miejskich przestrzeni na styku dwóch kultur zastosowano w niniejszym opracowaniu metodę bazującą na badaniach morfologii miasta oraz antropologii i analiz kultury. Studium przypadku podejmuje temat relacji pomiędzy strukturami urbanistycznymi zasiedlonymi w okresie przed drugą wojną światową przez społeczność żydowską, a aspektami życia codziennego właściwymi dla tej społeczności. Podczas gdy różnorodność stylów życia cechująca społeczność żydów polskich była w owym czasie znaczna, pewne cechy dają się klarownie wyodrębnić, szczególnie w odniesieniu do społeczności zachowującej tradycyjne formy życia społecznego. Cechy te wyraźnie przekładały się na formy struktur, gdzie omawiane grupy społeczne zamieszkiwały. Trzy główne obszary życia społecznego związane z trzema podstawowymi sferami życia były to: sfera życia religijnego, sfera życia domowego, codziennego oraz sfera życia zawodowego. Sfery te wyznaczały charakterystyczny sposób organizacji przestrzeni miejskiej, w szczególności tej o charakterze półprywatnym, zlokalizowanej wewnątrz kwartałów zabudowy. Ta specyficzna forma układu połączeń socjometrycznych wewnątrz i pomiędzy blokami zabudowy daje się wyróżnić niezależnie od formalnego sposobu kształtowania planów miast i miasteczek, które społeczność żydowska zamieszkiwała.
Słowa kluczowe:
Morfologia miasta, antropologia, przestrzeń publiczna, kultura żydowskaBibliografia
Hanzl M. Morphological analysis of urban structures – the cultural approach. Case studies of Jewish communities in Lodz and Mazovian voivoideships. Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź w druku.
Google Scholar
Perinbanayagam R.S. The defi nition of the situation: an analysis of the ethnomethodological and dramaturgical View. The Sociological Quarterly 15 (1974) 521–541.
Google Scholar
Hall E.T. Beyond culture. Anchor Books, New York 1989.
Google Scholar
Goffman E. The presentation of self in everyday life monograph. University of Edinburgh, Social Science Research Centre, Edinburgh 1959.
Google Scholar
Koter M., Kulesza M. The study of urban form in Poland. Urban Morphology 14(2) (2010) 111–120.
Google Scholar
Conzen M.R.G. The use of town plans in the study of urban history, [w] The Study of Urban History. (ed. Dyos, H. J.) Edward Arnold, London 1968, 113–30.
Google Scholar
Dziewoński K. Zagadnienie typologii morfologicznej miast w Polsce. Czasopismo Geograficzne 33(4) (1962) 41–56.
Google Scholar
Gołachowski S. Studia nad miastami i wsiami śląskimi. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Instytut Śląski Opole 1969.
Google Scholar
Pudełko J. Rynki w planach miast śląskich. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 4(3–4) (1959) 56–69.
Google Scholar
Pudełko J. Próba pomiarowej metody badania planów niektórych miast średniowiecznych w oparciu o zagadnienie działki. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 9(1) (1964) 3–27.
Google Scholar
Koter M. Relikty osadnictwa ś redniowiecznego w planie wspó łczesnej Łodzi. Przegląd Geografi czny 48 (1976) 667–687.
Google Scholar
Kulesza M. Zagadnienia morfogenezy i rozplanowania miast średniowiecznych w Polsce. Wydawnictwo Ibidem, Łódź 2011.
Google Scholar
Koter M. Rozwój układu miejskiego Łodzi wczesno-przemysłowej. Miscellanea Łódzkie, Myśl urbanistyczna a rozwój przestrzenny Łodzi 1 (1984) 54–82.
Google Scholar
Whitehand J.W.R., Larkham P.J. The urban landscape: issues and perspectives, [w] Urban landscapes international perspectives (ed. J.W.R. Whitehand & P.J. Larkham). Routledge, London, New York 2000.
Google Scholar
Vernez-Moudon A. Urban morphology as an emerging interdisciplinary fi eld. Urban Morphology 1 (1997) 3–10.
Google Scholar
Gauthier P., Gilliland J. Mapping urban morphology: a classifi cation scheme for interpreting contributions to the study of urban form. Urban Morphology 10(1) (2006) 41–50.
Google Scholar
Rossi A. The Architecture of the City. The MIT Press, Cambridge, London 1984.
Google Scholar
Darin M. The study of urban form in France. Urban Morphology 2 (1998) 63–76.
Google Scholar
Panerai P., Depaule J.C., Demorgon M. Analyse urbaine. Édition Parenthèses, Marseille 2009.
Google Scholar
Lavedan P. Histoire de l’urbanisme. Antiquité, Moyen-Age. Henri Laurens, Paris 1926.
Google Scholar
Lavedan P. Histoire de l’urbanisme. La Renaissance et les Temps modernes. Henri Laurens, Paris 1941.
Google Scholar
Lavedan P. Histoire de l’urbanisme. L’Epoque moderne. Henri Laurens, Paris 1952.
Google Scholar
Poëte M. Une vie de cité. Paris de sa naissance à nos jours. Picard, Paris 1924–1931.
Google Scholar
Booth C. On the City: Physical Pattern and Social Structure. Selected Writings (ed. H.W. Pfautz). The University of Chicago Press, Chicago and London 1967.
Google Scholar
Cervellati P.L., Scannavini R., de Angelis C. La nuova cultura delle città, la salvaguardia dei centri storici, la riappropriazione sociale degli organismi urbani e l’analisi dello sviluppo territoriale nell’esperienza di Bologna. Edizioni scientifi che e tecniche Mondadori, Milano 1977.
Google Scholar
Bandini M. Some architectural approaches to urban form, [w] Urban landscapes international perspectives (ed. J.W.R. Whitehand, P.J. Larkham). Routledge, London 2000, 133–169.
Google Scholar
Eco U. Function and sign: the semiotics of architecture, [w:] Rethinking architecture: a reader in cultural theory. (ed. W.N. Leich). Routledge Taylor & Francis Group, London 1997, 182–202.
Google Scholar
Hillier B., Hanson J. The social logic of space. Cambridge University Press, Cambridge 1984.
Google Scholar
Marshall S. Cities, design and evolution. Routledge, Abingdon, New York 2009.
Google Scholar
Rapoport A. The meaning of the built environment. A nonverbal communication approach. The University of Arizona Press, Tuscon 1990.
Google Scholar
Lynch K. The image of the city. The MIT Press, Cambridge 1960.
Google Scholar
Kantarek A.A. Morfologia i typologia formy urbanistycznej, [w] Wyznaczniki kształtu współczesnej przestrzeni urbanistycznej (ed. A. A. Kantarek). Kraków 2015, 155–166.
Google Scholar
Portugali J. Complexity theory as a link between space and place. Environment and Planning A 38(4) (2006) 647–664.
Google Scholar
Hanzl M. Jewish neighbourhoods in prewar Poland – an attempt at typology, [w] Architectural research addressing societal challenges (ed. M.J. Rodrigues Couceiro da Costa et al.) CRC Press, Taylor & Francis Group, Boca Raton, FL, 2017, 425–432.
Google Scholar
Wodziński M. Space and spirit: on boundaries, hierarchies and leadership in Hasidism. Journal of Historical Geography 53 (2016) 63–74.
Google Scholar
Dynner G. Yankel’s tavern Jews, liquor, and life in the Kindgdom of Poland. Oxford University Press, New York 2014.
Google Scholar
Wodziński M. Żydzi w okresie zaborów, [w] Atlas historii Żydów polskich (ed. W. Sienkiewicz). Demart SA, Warszawa 2010, 155–246.
Google Scholar
Eisenbach A. Z dziejów ludności żydowskiej w Polsce w XVIII i XIX wieku: studia i szkice. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
Google Scholar
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 1925, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl.
Google Scholar
Hall E.T. Hidden Dimension. Doubleday, Garden City, NY 1966.
Google Scholar
Piechotka M., Piechotka K. Oppidum Judaeorum Żydzi w przestrzeni miejskiej dawnej Rzeczypospolitej. Krupski i S-ka, Warszawa 2004.
Google Scholar
Vilagrasa I.J. Recent change in two historical city centres: an Anglo-Spanish comparison [w] Urban Landscapes International Perspectives (eds. J.W.R. Whitehand, P.J. Larkham). Routledge, London 2000, 266–298.
Google Scholar
Hall E.T. Proxemics. [w] The anthropology of space and place, locating cu lture (ed. S.M. Low, D.L. Lawrence-Zuniga). Blackwell Publishing, Oxford 2009, 51–73.
Google Scholar
Hillier B. The genetic code for cities – is it simpler than we thought? [w] Complexity Theories of Cities have come of Age (ed. J. Portugali et al.). Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg 2012.
Google Scholar
Bourdieu P. Esquisse d’une théorie de la pratique. Précédé de Trois études d’ethnologie kabyle. Librarie Droz., Paris 1972.
Google Scholar
Hanzl, M. (2018) „Percepcja miejsc węzłowych w ujęciu kulturowym. Studium przypadku dzielnic zamieszkałych przez ludność żydowską w Polsce centralnej”, Budownictwo i Architektura, 17(2), s. 091–106. doi: 10.24358/Bud-Arch_18_172_08.
Autorzy
Małgorzata Hanzlmhanzl@p.lodz.pl
Instytut Architektury i Urbanistyki; Politechnika Łódzka; Polska
https://orcid.org/0000-0003-2495-5867
Statystyki
Abstract views: 275PDF downloads: 174
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Budownictwo i Architektura wspiera program otwartej nauki. Czasopismo umożliwia otwarty dostęp (Open Access) do publikacji. Każdy może przeglądać, pobierać i przekazywać artykuły pod warunkiem przestrzegania zasad licencji.
