Charter of Historic Cultural Landscapes (CHCL) – proposal
Irena Niedźwiecka-Filipiak
irena.niedzwiecka-filipiak@upwr.edu.plInstitute of Rural Construction; Wroclaw University of Environmental and Life Sciences;
Dorota Sikora
Warsaw University of Life Sciences, Department of Landscape Art (Poland)
Łukasz Woźniak
Lodz University of Technology, Faculty of Civil, Architecture and Environmental Engineering, Institute of Architecture and Construction (Poland)
Alicja Woźniak
Lodz University of Technology, Faculty of Civil, Architecture and Environmental Engineering, Institute of Architecture and Construction (Poland)
Abstract
Observation and research of the dynamic processes taking place in the cultural landscape, threatening its historic values, as well as the conviction that the provisions of the European Landscape Convention must be fully implemented in the field of planning, management, as well as landscape policy, inspired the development of a proposal for a “Charter for Historic Cultural Landscapes” (CHCL). The principles outlined in the CHCL are aimed at counteracting the loss and adverse changes in Poland's historic cultural landscapes through their identification, valorization, diagnosis, including the identification of threats, and promotion of values. It was stated that it is not possible to protect cultural landscapes without taking into account their dynamic nature and variability over time. It was suggested that the protection of the values of historic cultural landscapes will be facilitated by their identification and the preservation of their representative features and distinguishing marks in management and planning processes. It also pointed out the need for interdisciplinary cooperation of representatives of all stakeholders in the formulation of conservation landscape policy. The purpose of the Charter is to recommend a balanced relationship between the economic, social, cultural and natural aspects of landscapes, in the processes of their protection, management and planning, taking into account all stakeholders, while ensuring a leading role for the conservation community in issues concerning the historic values of landscapes. The charter was created within the framework of the Conservation Theory Commission of PKN ICOMOS.
Keywords:
zabytkowy krajobraz kulturowy, ochrona zabytków, wartości krajobrazu, dokumenty doktrynalne, wyróżnik krajobrazuReferences
• Architektura regionalna rzeczywista potrzeba czy iluzja? (2022). pod red. Liżewska, I. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa;
Google Scholar
• Blandford, C. (2023). 35 years of World Heritage in the UK – challenges and opportunities. Protection of Cultural Heritage, 17, 1–16. DOI – 10.35784/odk.5436;
Google Scholar
• Bogdanowska, M. (2024). System w działaniu. Wiadomości z pierwszej linii frontu. Protection of Cultural Heritage, 19, 89-98. DOI – 10.35784/odk.5998;
Google Scholar
• Court S., Jo E., Mackay R., Murai M., Therivel R. (2023), Wytyczne i zestaw narzędzi do ocen oddziaływania w kontekście światowego dziedzictwa, Warszawa: UNESCO, ICOMOS, ICCROM, IUCN, Narodowy Instytut Dziedzictwa;
Google Scholar
• Deklaracja Amsterdamska, Kongres w sprawie Europejskiego Dziedzictwa Architektonicznego, 21-25 października 1975 r. (2015). W: Vademecum Konserwatora Zabytków, Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, pod. red. Szmygin, B. (55-60), Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS;
Google Scholar
• Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r., Art.1. pkt. c (Dz. U. z 2006 r. nr 14 poz. 98);
Google Scholar
• Ewidencja zabytków, https://nid.pl/dzialalnosc/gromadzenie-dokumentacji-rejestru-i-ewidencji/ewidencja-zabytkow/, data dostępu: 10. 08. 2024;
Google Scholar
• Forczek-Brataniec, U. (2018). Przestrzeń widziana. Analiza widokowa w planowaniu i projektowaniu krajobrazu, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej;
Google Scholar
• García-Esparza, J.A. (2022). Urban Scene Protection and Unconventional Practices—Contemporary Landscapes in World Heritage Cities of Spain. Land 2022, 11, 324. https://doi.org/10.3390/ land11030324, data dostępu: 5.06.2024;
Google Scholar
• Jacques, D. (2023). Changing the game: the case of cultural landscapes. Protection of Cultural Heritage, 1(17), 97–104. DOI - 10.35784/odk.5503 data dostępu: 5.06.2024;
Google Scholar
• Jaranowska (Woźniak), A., Woźniak, Ł. (2014). Ochrona i kształtowanie układów urbanistycznych i ruralistycznych w terenach nadrzecznych, położonych w Obszarach Chronionego Krajobrazu, na przykładzie wsi Spicymierz w gminie Uniejów, województwo łódzkie. W: Współczesne uwarunkowania gospodarowania przestrzenią – szanse i zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju, Gospodarka Przestrzenna, seria Monografii Naukowych, Tom III, pod red. Maciejewska, A. Warszawa: Oficyna Wyd. Politechniki Warszawskiej;
Google Scholar
• Karta Ateńska. Postanowienia konferencji w Atenach w 1931 r., III. Uwypuklenie wartości Zabytków. W: Vademecum Konserwatora Zabytków, Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, pod. red. Szmygin, B. (2015). (27 - 30): Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS;
Google Scholar
• Karta Florencka, Międzynarodowa Karta Ogrodów, Międzynarodowy Komitet ICOMOS – IFLA ds. Ogrodów Historycznych, sporządzona w dn. 21 maja 1981 r. (2015). W: Vademecum Konserwatora Zabytków, Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, pod. red. Szmygin, B. (81-84): Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS;
Google Scholar
• Karta Krakowska. Pryncypia konserwacji i restauracji dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego, „Kraków 2000”. pkt 9. Krajobrazy, W: Międzynarodowe teksty doktrynalne ochrony i konserwacji zabytków, (2023) pod red. Szmygin, B. (174-177): Lublin-Warszawa: Wyd. Politechniki Lubelskiej, PKN Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS Polska;
Google Scholar
• Karta Ochrony Fortyfikacji przyjęta uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków PKN ICOMOS w dniu 18 maja 2021 r. https://www.icomos-poland.org/pl/struktura-organizacyjna/komisja-architektury-militarnej/359-karta-ochrony-fortyfikacji-18-maja-2021-r.html, data dostępu: 25.08. 2024;
Google Scholar
• Karta Waszyngtońska (1987). Międzynarodowa Karta Ochrony Miast Historycznych, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Waszyngton, https://www.icomos-poland.org/pl/dokumenty-doktrynalne.html, data dostępu: 18.08.2024.
Google Scholar
• Karta Wenecka. Międzynarodowa Karta Konserwacji i Restauracji Zabytków i Miejsc Zabytkowych (1964) , https://openarchive.icomos.org/id/eprint/3284/1/Venice_Charter_POL_1966_translation.pdf, data dostępu: 19.08.2024;
Google Scholar
• Konwencja Rady Europy o Wartości Dziedzictwa Kulturowego dla Społeczeństwa (2005);
Google Scholar
• Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego (1972). (Dz. U. z 1976 r. nr 32 poz. 190);
Google Scholar
• Karta Zabytkowych Krajobrazów Kulturowych – propozycja, Konsultacje - https://www.icomos-poland.org/pl/?start=6, data dostępu: 10.08.2024;
Google Scholar
• Kochel, L. (2023). Planowanie krajobrazu Berlina, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR;
Google Scholar
• Molski, P., Głuszek, C., Klupsz L., Narębski, L., Pałubska, K., Środulska-Wielgus, J., Wielgus K. (2021). Dzieła budownictwa obronnego – wytyczne. https://nid.pl/wp-content/uploads/2021/12/Dziela-budownictwa-obronnego-wytyczne.pdf, data dostępu: 25.08. 2024;
Google Scholar
• Myczkowski Z., Marcinek R. (2003), Prof. zw. dr hab. inż. Janusz Bogdanowski, Wiadomości Konserwatorskie 13/2003, 102 – 103;
Google Scholar
• Myczkowski, R. Marcinek, A. Siwek (2017). Park kulturowy jako forma ochrony krajobrazu kulturowego (historycznego), Kraków: OT NID, https://samorzad.nid.pl/wp-content/uploads/2021/05/park-kulturowy-jako-forma-ochrony-krajobrazu-kulturowego.pdf, data dostępu: 10.08. 2024;
Google Scholar
• Myga-Piątek, U. (2012). Krajobrazu kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego;
Google Scholar
• Niedźwiecka-Filipiak, I. (2009). Wyróżniki krajobrazu Polski południowo-zachodniej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu;
Google Scholar
• Niedźwiecka-Filipiak, I. (2024). Landscape Distinguishing Marks method (LDM) as a tool for protecting and shaping rural landscapes./ Metoda Wyróżników Krajobrazu (MWKraj) jako narzędzie ochrony i kształtowania krajobrazu wiejskiego. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie, TOM SPECJALNY;
Google Scholar
• Niedźwiecka-Filipiak I., Ozimek, P., Akincza, M., Kochel, L., Krug, D., Sobota, M., Tokarczyk-Dorociak, K. (2019). Rekomendacje w zakresie prowadzenia analiz krajobrazowych na potrzeby wyznaczania stref ochrony krajobrazu, Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska;
Google Scholar
• Ozimek, A. (2019) Miara krajobrazu : obiektywizacja oceny widoków i panoram wspomagana narzędziami komputerowymi, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej;
Google Scholar
• Polska Wieś 2024. Raport o stanie wsi. 20 lat w Unii Europejskiej. (2024). red. Poczta W., Hałasiewicz. A. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR;
Google Scholar
• Raszeja, E. (2022). Rozdział 11. Tożsamość krajobrazowa i przestrzenna polskiej wsi - koncepcja i rzeczywistość. W: Polska Wieś 2022. Raport o stanie wsi. pod red. Wilkin, J. i Hałasiewicz, A. (187-203): Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR;
Google Scholar
• Raszeja E., Szczepańska M., Gałecka-Drozda A., de Mezer E., Wilkaniec A. (2022). Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego w zintegrowanym planowaniu rozwoju. Poznań: Bogucki Wydawnictwo, Naukowe;
Google Scholar
• Sieć najciekawszych wsi, http://siecnajciekawszychwsi.pl/12/2/o-sieci.html, accessed: 2.06.2024;
Google Scholar
• Sikora, D., Kaczyńska M. (2022). The Cultural Ecosystem Services as an Element Supporting Manor Landscape Protection, Sustainability, 14 (13), 1-33, DOI:10.1080/13574809.2020.1861931;
Google Scholar
• Sikora, D., Kaczyńska, M (2021). Landscape in transition: the case of the Royal Axis in Wilanów, Journal of Urban Design, 26 (4), 467-495, DOI:10.1080/13574809.2020.1861931;
Google Scholar
• Szmygin B. (2020) System ochrony zabytków w Polsce – próba diagnozy. W: System ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje, Warszawa, Lublin: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Urzędu Miasta Stołecznego, Politechnika Lubelska. 7-16;
Google Scholar
• Szmygin, B. (2020a). Ewolucja założeń ochrony zabytków - przykład miast Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego, 9, 129-140, DOI 10.35784/odk.2406;
Google Scholar
• Szmygin B. (2023). Międzynarodowe teksty doktrynalne ochrony i konserwacji zabytków. Lublin-Warszawa: Wyd. Politechniki Lubelskiej.
Google Scholar
• Taylor K., Lennon J. (2012). Managing Cultural Landscapes. London, New York: Routledge. Francis and Taylor Group ;
Google Scholar
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (Dz. U. 2004 Nr 92 poz. 880 ze zm.);
Google Scholar
• Ustawa z dnia 12 maja 2022 r. o ratyfikacji Konwencji ramowej Rady Europy o wartości dziedzictwa kulturowego dla społeczeństwa, sporządzonej w Faro dnia 27 października 2005 r., (Dz. U. 2022 poz. 1288);
Google Scholar
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz. U. 2003 Nr 162 poz. 1568, ze zm.);
Google Scholar
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717, ze zm.);
Google Scholar
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. z 2015 r. poz. 774, ze zm.);
Google Scholar
• Waloryzacja zabytkowego zasobu wsi województwa opolskiego cele, metody, praktyka, https://ksow.pl/files/Bazy/Biblioteka/files/OPOLSKIE-WALORYZACJA_WSI.pdf, data dostępu: 2.06.2024.
Google Scholar
• Woźniak, Ł., Woźniak, A. (2021). Analiza wartości zabytkowych terenu Parku Kulturowego ulicy Piotrkowskiej w Łodzi. Opracowanie identyfikujące i waloryzujące elementy krajobrazu kulturowego, materiał niepublikowany. W: Archiwum Architekta Miasta Łodzi;
Google Scholar
• Woźniak Ł. (2018). Znaczenie architektonicznego i urbanistycznego dziedzictwa dla społeczeństwa. W: Samorząd terytorialny, architektura, dzieła sztuki, prawo, pod red. P. Dobosz, P., Górny, W., Mazur, A., Mazurek, B., Kozień, A. (279-299): Kraków: Studio Cubus;
Google Scholar
• Wytyczne operacyjne do realizacji Konwencji Światowego Dziedzictwa (2012), https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencje__deklaracje_raporty/Wytyczne_Opereracyjne_do_realizacji_Konwencji_Swiatowego_Dziedzictwa_UNESCO_-_2012_1_.pdf, data dostępu: 18.08.2024.
Google Scholar
• Zachariasz, A. (2022). Greenery design in areas under heritage conservation, on the example of selected Krakow sites. Space & Form |Przestrzeń i Forma 50, 289-314. DOI: 10.21005/pif.2022.50.D-01;
Google Scholar
• Zalecenia UNESCO w sprawie historycznego Krajobrazu Miejskiego, (2011). pkt. 5; https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Rekomendacje/Zalecenie_w_sprawie_krajobrazu_miejskiego.pdf., data dostępu: 10.08.2024.
Google Scholar
Authors
Irena Niedźwiecka-Filipiakirena.niedzwiecka-filipiak@upwr.edu.pl
Institute of Rural Construction; Wroclaw University of Environmental and Life Sciences;
Authors
Dorota SikoraWarsaw University of Life Sciences, Department of Landscape Art Poland
Authors
Łukasz WoźniakLodz University of Technology, Faculty of Civil, Architecture and Environmental Engineering, Institute of Architecture and Construction Poland
Authors
Alicja WoźniakLodz University of Technology, Faculty of Civil, Architecture and Environmental Engineering, Institute of Architecture and Construction Poland
Statistics
Abstract views: 24PDF downloads: 21
