Protection and revalorisation of public spaces in the historic centre of Wieliczka in the first two decades of the 21st century

Jacek Chrząszczewski

doi:10.35784/odk.3741

Open full text

pdf (English)

Opublikowane: gru 30, 2023

DOI: https://doi.org/10.35784/odk.3741

Numer Nr 18 (2023)

Artykuły

Zieleń a zabytki. Propozycje aranżacji przestrzeni zabytkowych miast na przykładzie Warszawy i Mazowsza
Jakub Lewicki

1-22
Samorządowi konserwatorzy zabytków jako wykonawcy zadań wojewódzkich konserwatorów zabytków. Krótkie podsumowanie eksperymentu
Robert Hirsch

23-34
Czy to zawsze kwestia stylu? Problem właściwej terminologii architektonicznej w renowacjach zamków w Czechach i na Morawach od lat 90-tych XIX wieku do lat 20-tych XX wieku
Martin Horáček

35-59
Potencjał doświadczenia niepełnosprawności dla dziedzictwa.
Wnioski wyciągnięte ze współpracy z osobami niepełnosprawnymi jako użytkownikami/ekspertami
Negin Eisazadeh, Ann Heylighen, Claudine Houbart

61-82
Ochrona i rewaloryzacja przestrzeni publicznych w historycznym centrum Wieliczki w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku
Jacek Chrząszczewski

83-108
Dwór krzyżacki w Benowie (Polska), jego geneza, historia i znaczenie w świetle analizy historyczno-architektonicznej
Karol Czajka-Giełdon

109-126
Konserwacja wzgórza zamkowego w Gniewie w latach 1961–2011. Pół wieku w dziejach zabytku
Marcin Gawlicki

127-148
Zwiększenie odporności zasobu zabytkowego.
Długoterminowe priorytety polityki konserwatorskiej w Polsce
Katarzyna Pałubska

149-162
System ochrony zabytków – studium ewolucji w latach 1918–2023
Marcin Włodarczyk, Małgorzata Włodarczyk

164-190

Archiwum

2025

Nr 23
2025-07-17 10

2024

Nr 22
2024-12-31 7
Nr 21
2024-12-31 7
Nr 20
2024-10-04 7
Nr 19
2024-07-11 8

2023

Nr 18
2023-12-30 9
Nr 17
2023-12-16 10
Nr 16
2023-12-01 7
Nr 15
2023-11-30 9

2022

Nr 14
2022-12-31 8
Nr 13
2022-12-31 10

2021

Nr 12
2021-12-29 11
Nr 11
2021-06-30 13

DOI

https://doi.org/10.35784/odk.3741

Authors

Jacek Chrząszczewski

j.chrzaszczewski@muzeum.wieliczka.pl

Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, Polska

https://orcid.org/0000-0003-3581-1922

Abstrakt

Miasto Wieliczka założono wokół kopalni soli, która jest obecnie miejscem światowego dziedzictwa UNESCO, zwiedzanym przez miliony turystów. Ze względu na jego budowę geologiczną i działalność górniczą, teren ten był zagrożony zapadliskami. Zagrożenie osiadaniem zostało zlikwidowane dzięki podziemnym górniczym robotom zabezpieczającym. Przez wieki rozwój miasta był dokumentowany historycznymi mapami, rycinami i fotografiami, które obecnie są cennymi źródłami ikonograficznymi w działaniach konserwatorskich. W 1977 r. układ urbanistyczny centrum Wieliczki został wpisany do rejestru zabytków. W r. 2010 dla tego obszaru uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W ciągu pierwszego dwudziestolecia XXI wieku przeprowadzono w Wieliczce szereg inwestycji, które poprawiły wygląd historycznego miasta, czyniąc jego przestrzenie publiczne bardziej przyjaznymi dla mieszkańców i zwiedzających.

Słowa kluczowe:

rozwój urbanistyczny, ikonografia miasta, restauracja zabytków, rewaloryzacja przestrzeni publicznych

Bibliografia

Beiersdorf, Z., & Krasnowolski, B. (2015). Spatial development from the granting of the town’s charter up to the present day. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (pp. 14-17). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.

Brudnik, K., Gonet, A. (Ed.), Przybyło, J., Stryczek, S., & Wolańska, A. (2017). Kopalnia Soli „Wieliczka”. Natura i technika. Ratowanie zabytku. Wieliczka: Kopalnia Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna Sp. z o.o.

Charkot, J., & Gawroński, W. (2012). Dzieje szybu Regis. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 28, 7-30. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.

Chrząszczewski, J. (2012). Wybrane inwestycje górnicze i budowlane, prace konserwatorskie i restauratorskie oraz badania archeologiczne w Wieliczce w ostatniej dekadzie XX wieku i pierwszej dekadzie XXI wieku. Renowacje i Zabytki, 1(41), 32-59.

Chrząszczewski, J. (2015). Rewaloryzacja starego miasta i kopalni soli w Wieliczce w latach 1990-2015. In E. Węcławowicz-Gyurkovich & E. Waszczyszyn (Eds.), Przeszłość dla przyszłości (Vol. 4, Monografia 501, seria Architektura, pp. 15-23). Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.

Jodłowski, A. (1990). Początki osadnictwa na terenie Wieliczki. In S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (Eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980) (pp. 39-59). Kraków: Oficyna Cracovia.

Jodłowski, A. (2015). The early-medieval settlement (prior to the granting of the town’s charter) from the 11th-13th centuries. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (p. 14). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.

Krasnowolski, B. (2015). Old maps and images of Wieliczka. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (pp. 18-20). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.

Krzysztofek, D., & Fraś, J. (2010, June). Tajemnice Rynku Górnego w Wieliczce. Gazeta Muzealna – Miesięcznik Muzeum Żup Krakowskich, 84, II. In Panorama Powiatu Wielickiego, 6(211).

Krzysztofek, D. (2011). Przemiany w urbanistyce Wieliczki w latach 1772-1918. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 27, 37-75. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.

Kurowski, R., & Wiewiórka, J. (1990). Środowisko geograficzne Kotliny Wielickiej. In S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (Eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980) (pp. 21-37). Kraków: Oficyna Cracovia.

Międzobrodzka, M., & Krokosz, P. (2013). Górnicza Wieliczka. Przewodnik po mieście. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.

Noga, Z. (2015). The natural environment. In R. Czaja (Ed.), Historical Atlas of Polish Towns. Z. Noga (Ed.), Vol. V, Małopolska Lesser Poland. Z. Noga (Ed.), Fasc. 3, Wieliczka (p. 14). Toruń-Kraków: Nicolaus Copernicus University Press in Toruń, Kraków Saltworks Museum in Wieliczka, Pedagogical University of Cracow.

Ochniak-Dudek, K. (2015). Przemiany otoczenia nadszybia szybu Daniłowicza i Parku Kingi w Wieliczce. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 30, 7-32. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.

Ochniak, K. (2003). Architektura historycznych nadszybi w Wieliczce. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, 23, 109-139. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.

Piotrowicz, J. (1990). Dzieje miasta Wieliczki w wiekach średnich. In S. Gawęda, A. Jodłowski & J. Piotrowicz (Eds.), Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980) (pp. 61-124). Kraków: Oficyna Cracovia.

Pająk, K. (1968). Wieliczka, stare miasto górnicze. Zarys monograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Seykotta, M. A. (1863). Rękopisy do dziejów Wieliczki M. A. Seykotty (2965 IV T.2 Rkps). Biblioteka Książąt Czartoryskich, Kraków, Poland.

Uchwała Nr XLVI/763/2010 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 10 listopada 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka – obszar „A” (Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego z 2010 r. Nr 662, poz. 5505, z późn. zm.) http://www.wieliczka.e-mpzp.pl/teksty/xlvi_763_2010.pdf

UNESCO World Heritage Centre. (n.d.). World Heritage List. Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines. Retrieved January 6, 2023, from https://whc.unesco.org/en/list/32

Wieliczka - Oficjalny Portal Miasta. (2014, June 20). Strona główna. Malowidło 3D Solny Świat. Malowidło uliczne 3D (3D street art) w Wieliczce. https://www.wieliczka.eu/pl/201548/0/malowidlo-3d-solny-swiat.html

Wieliczka Salt Mine. (2020, January 8). The „Wieliczka” Salt Mine. Knowledge mine. From the Life of the Company. The Mine sums up 2019. Added on: 08.01.2020. https://www.wieliczka-saltmine.com/knowledge-mine/the-mine-sums-up-2019-rjxt

Chrząszczewski, J. (2023). Ochrona i rewaloryzacja przestrzeni publicznych w historycznym centrum Wieliczki w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego, (18), 83–108. https://doi.org/10.35784/odk.3741

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

Numer Nr 18 (2023)

Archiwum

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

DOI

Authors

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Bibliografia

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Licencja