Nr 2 (2016): Klasyfikacja i kategoryzacja w systemie ochrony zabytków



W ostatnich latach Polski Komitet Narodowy ICOMOS przygotował kilka konferencji i publikacji poświęconych wartościowaniu zabytków oraz systemowi ochrony dziedzictwa1. Te dwie grupy problemów są niezwykle ważne, gdyż bezpośrednio wiążą się ze skuteczną ochroną i zarządzaniem zasobem zabytków. Z całościowej perspektywy wydaje się, że o przyszłości ochrony zabytków zadecyduje prawdopodobnie opracowanie (lub nie) metodologii wartościowania zabytków. Jest to zagadnienie kluczowe zarówno na poziomie komunikacji środowiska konserwatorskiego ze społeczeństwem, jak na poziomie decyzji podejmowanych przez specjalistów, a określających zakres ingerencji w obiekty zabytkowe.
W polskim systemie ochrony zabytków – podobnie jak w systemach wielu krajów – funkcjonują różne podziały zabytków. Już w rozwiązaniach ustawowych określono kilka podziałów o różnej charakterystyce, na przykład: zabytki nieruchome i archeologiczne; zabytki rejestrowe i ewidencyjne; zabytki wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa i Pomniki Historii; parki kulturowe i zapisy mpzp. Istotne zróżnicowane zabytków wprowadzają też dokumenty doktrynalne, formułujące szczegółowe zalecenia dla różnych grup typologicznych dziedzictwa.
Tak więc wbrew idealistycznym założeniom teorii konserwatorskiej zbiór zabytków jest na wiele sposobów różnicowany. Proces ten będzie się pogłębiał, gdyż nieuchronne jest dalsze różnicowanie zasobu również ze względu na zobowiązania państwa (finansowe, prawne, organizacyjne). Różnicowanie zabytków wymusza też rosnący zakres ich przekształceń. Tak więc wprowadzanie dalszych podziałów – nawet może klasyfikacji – jest nieuchronne.
Różnicowanie zabytków nie jest jednak oparte na metodologiach, które określałyby podział zabytków na kategorie (grypy typologiczne) i klasy (grupy wartości). Nie mamy opracowanych zasad takich podziałów, ani ich konsekwencji (co niepokoi środowisko konserwatorskie). Nie planuje się też propozycji finansowych, prawnych, technicznych – form i zasad postępowania konserwatorskiego zależnie od podziału na klasy lub kategorie. Tymczasem to środowisko konserwatorskie powinno takie kwestie opracować, zanim politycy i urzędnicy podejmą w tym względzie decyzje. Powyższe uwarunkowania sprawiły, że kolejnym tematem podjętym przez Polski ICOMOS-u jest klasyfikacja i kategoryzacja zabytków.

Autorzy artykułów zebranych w tej publikacji zostali poproszeni o odniesienie się do tematów
w trzech blokach tematycznych, które powinny całościowo przedstawić problematykę klasyfikacji
i kategoryzacji zabytków:
– pozytywne i negatywne aspekty różnicowania zabytków – uzasadnienie wprowadzania
klasyfikacji i kategoryzacji do krajowego systemu ochrony zabytków; przykłady, doświadczenia
krajowe i zagraniczne w różnicowaniu zabytków – aspekty prawne, finansowe,
organizacyjne
– klasyfikacja zabytków – zasady podziału zabytków ze względu na ich wartość; przykłady
i propozycje systemów klasyfikacji zabytków; klasyfikacja zabytków w krajowym systemie
ochrony zabytków
– kategoryzacja zabytków – zasady podział zabytków na grupy typologiczne ze względu na ich
specyfikę; propozycje systemów kategoryzacji zabytków; zasady i formy działania konserwatorskiego
w zależności od ich specyfiki.


Pełny numer
Artykuły

Monika Dąbkowska
7-13
opublikowano: 2016-11-28
Jacek Dąbrowski, Dariusz Jankowski
15-26
opublikowano: 2016-11-28
Małgorzata Korpała
67-78
opublikowano: 2016-11-28
Barbara Rymsza, Anna Mistewicz
109-116
opublikowano: 2016-11-28
Bogusław Szmygin
121-132
opublikowano: 2016-11-28