Evaluation of the value of modernism monuments from the 1st half of the XXth century. Proposals of the classification methods
Jakub Lewicki
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw (Poland)
https://orcid.org/0000-0003-1766-659X
Abstract
The work discusses all the attempts at assessing the value of the 20th-century monuments so far and mentions the most important Polish studies aimed at evaluating the 20th-century buildings. It also presents the criteria for architecture protection prepared in relation to regulations introducing the notion of contemporary culture heritage included in the act about spatial planning passed in 2003.
The work supports using the criteria for assessing the value of 20th-century buildings in accordance to the currently binding Old Monuments Protection Law. Those would involve artistic value – the form of the object or complex, its quality and impact – European, over-regional and local; scientific value – authenticity of idea, material, function; construction, material, over-regional and local novelty; and historic value – of the place, people, events – European, over-regional and local. It was also suggested to diversify the value of monuments into that of European, over-regional and local rank. In case of individual monuments it would be necessary to apply the following criteria: determining the values absolutely protected, values possible to transform, and values lost but needed to recreate/reconstruct. The rule saying that the higher the rank of the building, the larger the range of protection would have to be applied. The basis for selecting outstanding monuments of the 20th century should be source documents verified by later literature and current research studies.
The selection of outstanding buildings of the 20th century ought to possess three features: it should be simple and clear due to precisely defined categories and using the smallest possible number of evaluating criteria; it should conform with the Polish law; and it must allow for actual selection instead of mindless multiplying of subsequent groups of valuable monuments and values difficult to define.
Assessing the value of modernist monuments and selecting the most valuable buildings should constitute the basis for establishing the varying degree of protection for monuments from that period.
Keywords:
Modernism, architecture of the 20th century, historical monuments of the 20th century, assessing the value, valorisation, monument protectionReferences
Album Budownictwa Polskiego, „Polski Przemysł Budowlany”, R. V, 1928, nr 7–9.
Google Scholar
Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka, (red.) G. Piątek, Warszawa 2012.
Google Scholar
Architektura polska wczoraj i dziś, „Architektura i Budownictwo”, R. XIII, 1937, nr 4–5.
Google Scholar
Awangarda Polska 1918–39, koncepcja Olgierd Czerner, Hieronim Listowski, Warszawa 1981.
Google Scholar
Bieniecki Z., Potrzeba i drogi ochrony obiektów architektury najnowszej, „Ochrona Zabytków”, R. XXII, 1969 nr 2.
Google Scholar
Bilewicz H. (red.), Włodzimierz Padlewski: Architektura i sztuka. W roku jubileuszu stulecia urodzin, Warszawa 2008.
Google Scholar
Błaszczyk D., Juliusz Żurawski. Przerwane dzieło modernizmu, Warszawa 2010.
Google Scholar
Błotnicka-Mazur E., Między profesją i pasją. Życie i twórczość Bohdana Kelles-Krauzego, Lublin 2010.
Google Scholar
Bohdan Pniewski 1897–1965. Katalog, Warszawa 1967.
Google Scholar
Brykowska M., Architekt Oskar Sosnowski (1880–1939) profesor Politechniki Warszawskiej: twórczość i dzieła, Warszawa 2000.
Google Scholar
Brykowska M., Oskara Sosnowskiego świat architektury: twórczość i dzieła, Warszawa 2005.
Google Scholar
Burno F., Świątynie nowego państwa: kościoły rzymskokatolickie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2012.
Google Scholar
Burno F., Zygmunt Gawlik 1895–1961. Architekt katedry katowickiej, Warszawa 2003.
Google Scholar
Butelski K., Zbigniew Kupiec 1905–1990. Ewolucja twórczości od modernizmu do regionalizmu, Kraków 2012.
Google Scholar
Chojecka E., Miasto jako dzieło sztuki, Architektura i urbanistyka Bielska Białej do 1939 roku, Bielsko Biała 1994.
Google Scholar
Chojecka E., Nieznane piękno sztuki śląskiej. Architektura i urbanistyka Bielska Białej 1855–1939, Katowice 1987.
Google Scholar
Cielątkowska R., Architektura i urbanistyka Lwowa II Rzeczpospolitej, Gdańsk 1998.
Google Scholar
Dawidowski R., Długopolski R., Szymski A. M., Architektura modernistyczna lat 1928–1940 na obszarze Pomorza Zachodniego, Szczecin 2001.
Google Scholar
Dybczyńska-Bułyszko A., Kształt dla chaosu. Twórczość Romualda Gutta a problemy polskiego modernizmu, Warszawa 2008.
Google Scholar
East European Modernism. Architecture in Czechoslovakia, Hungary and Poland between the Wars, (red.) W. Leśnikowski. Essays by Vladimír Šlapeta, John Macsai, János Bonta and Olgierd Czerner,Rizzoli 1996.
Google Scholar
Faryna-Paszkiewicz H., Grygiel T., Marcinowska-Skrabucha A., Polska bibliografia sztuki 1801–1944, T. IV, Architektura, cz. 2, Topografia A-Ż, Wrocław 2001.
Google Scholar
Fragmenty stuletniej historii 1899–1999. Ludzie, fakty, wydarzenia. W stulecie organizacji warszawskich ar¬chitektów, (red.) T. Barucki [i inni], SARP Oddział Warszawski , Warszawa 2001.
Google Scholar
Fragmenty stuletniej historii 1899–1999. Relacje, wspomnienia, refleksje. W stulecie organizacji warszawskich architektów, (red.) T. Barucki [i inni], SARP Oddział Warszawski , Warszawa 2001.
Google Scholar
Heyman Ł., Nowy Żoliborz 1918–1939. Architektura-Urbanistyka, Wrocław 1976.
Google Scholar
Jaroszewski T. S., Przedruk wcześniejszych prac Tadeusza S. Jaroszewskiego [w:] Od klasycyzmu do nowoczesności. O architekturze polskiej XVIII, XIX i XX wieku, Warszawa 1996.
Google Scholar
Jeleński A., Konferencja „Problemy ochrony architektury najnowszej”, „Ochrona Zabytków”, R. XXIV, 1971 nr 2.
Google Scholar
Jonkajtys-Luba G., Czesław Przybylski, Warszawa 1989.
Google Scholar
Leśniakowska M., Architektura w Warszawie 1918–39, Warszawa 2000.
Google Scholar
Leśniakowska M., Architektura w Warszawie, Warszawa 2000.
Google Scholar
Leśniakowska M., Jan Koszczyc Witkiewicz 1881–1958. Warszawski architekt doby historyzmu, Warszawa 1998.
Google Scholar
Lewicki J., Wartościowanie zabytków w Polsce [w:] Wartościowanie zabytków architektury”, red. B. Szmygin, Warszawa 2013.
Google Scholar
Lewicki J., Ochrona i konserwacja architektury modernistycznej. Polska praktyka ostatnich lat [w:] Prolegomena do ochrony obiektów architektonicznych i zespołów urbanistycznych Poznania XX wieku, (red.) H. Grzeszczuk Brendzel, G. Klause, G. Kodym-Kozaczko, P. Marciniak, Poznań 2009.
Google Scholar
Lewicki J., Powołanie kolegium doradczego ds. ochrony zabytków architektury modernistycznej w Polsce, „Ochrona Zabytków”, R. LX, 2007, nr 1.
Google Scholar
Lewicki J., Roman Feliński – architekt i urbanista. Pionier nowoczesnej architektury, Warszawa 2007.
Google Scholar
Lewicki J., Zabytek – historyczny zespół urbanistyczny i budowlany- dobro kultury współczesnej [w:] 10 lat obowiązywania ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Rozważania de lege lata i de lege ferenda, Materiały z ogólnopolskiej konferencji w Gdańsku-Gdyni, red. K. Zeidler, Gdańsk 2014.
Google Scholar
Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
Google Scholar
Marek Czapelski, Bohdan Pniewski – warszawski architekt XX wieku, Warszawa 2008.
Google Scholar
Minorski J., Polska nowatorska myśl architektoniczna w latach 1918–1939, Warszawa 1970.
Google Scholar
Odorowski W., Architektura Katowic w latach międzywojennych, Katowice 1994.
Google Scholar
Olszewski A., Nowa forma w architekturze polskie 1900–1925, Warszawa 1967.
Google Scholar
Omilanowska M., Stefan Szyller (1857–1933) i budowanie w jego czasach, Warszawa 1998.
Google Scholar
Pawłowski K. K., Kierunki rozwoju urbanistyki polskiej okresu międzywojennego a ewolucja osiedla mieszkaniowego [w:] Sztuka XX wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Słupsk, październik 1969, Warszawa 1971.
Google Scholar
Pawłowski K. K., Osiedle, miasto, region, kraj [w:] Awangarda Polska 1918–39, koncepcja Olgierd Czerner, Hieronim Listowski, Warszawa 1981.
Google Scholar
Pismo Magdaleny Gawin z dnia 15 lutego 2016 roku skierowane do wojewódzkich konserwatorów zabytków.
Google Scholar
Polska bibliografia sztuki 1801–1944, T. III, Rzeźba, cz. 1, Źródła, opr. Janina Wiercińska, Maria Liczbińska, Hanna Faryna-Paszkiewicz, Wrocław 1986.
Google Scholar
Polska bibliografia sztuki 1801–1944, T. IV, Architektura, cz. 1, Źródła. Opracowania ogólne. Historia. Architekci i budowniczowie, (red.) J. Wiercińska, Wrocław 1991.
Google Scholar
Praojcowie i ojcowie. Dorobek polskich absolwentów Wydziału Architektonicznego Politechniki Lwowskiej, Muzeum Architektury, Wrocław 1994–95. (red.) I. Juszkiewicz, O. Czerner.
Google Scholar
Problemy ochrony architektury najnowszej 1850–1939, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, T. XXIX, Warszawa 1971.
Google Scholar
Pszczółkowski M., Toruńska architektura XX wieku, Toruń 2011.
Google Scholar
Reakcja na modernizm. Architektura Adolfa Szyszko-Bohusza, Kraków 2013.
Google Scholar
Romaniak W., Wybrane zagadnienia urbanistyki i architektury w województwie pomorskim w latach 1920–1939, Warszawa 2005.
Google Scholar
Rytel G., Lucjan Korngold. Warszawa-San Paulo 1897–1963, Warszawa 2014.
Google Scholar
Skuratowicz J., Architektura Poznania w latach 1918–1939, „Kronika Miasta Poznania”, 1996, nr 4.
Google Scholar
Sołtysik M., Gdynia miasto dwudziestolecia międzywojennego. Urbanistyka i architektura, Warszawa 1993.
Google Scholar
Sołtysik M., Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic okresu dwudziestolecia międzywojennego, Gdynia, 2003.
Google Scholar
Toruński modernizm architektura miasta 1920–1989, (red.) K. Kluczwajd, M. Pszczółkowski, Toruń 2015.
Google Scholar
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Google Scholar
Wisłocka I., Dom i miasto jutra, Warszawa 1971.
Google Scholar
Wisłocka I., Awangardowa architektura polska 1918–39, Warszawa 1968.
Google Scholar
Wiśniewski M., Ludwik Wojtyczko. Krakowski architekt i konserwator zabytków pierwszej połowy XX wieku, Kraków 2003.
Google Scholar
Wysocka A., Architektura i urbanistyka Bydgoszczy w dwudziestoleciu międzywojennym, Lublin 2015.
Google Scholar
Zachwatowicz J., Architektura polska, Warszawa 1966.
Google Scholar
Zieliński J., Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, t. 1–15, Warszawa 1995–2011.
Google Scholar
http://mkidn.gov.pl/pages/posts/szansa-na-ochrone-zabytkow-architektury-modernistycznej---bdquopozegnanie-emiliirdquo-6292.php, (dostęp: 10.12.2016).
Google Scholar
Authors
Jakub LewickiCardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw Poland
https://orcid.org/0000-0003-1766-659X
historyk architektury i konserwator zabytków, profesor nauk technicznych, dr hab. w dziedzinie
architektury i urbanistyki o specjalizacji historia architektury i konserwacja zabytków, kierownik
Zakładu Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu UKSW i Dyrektor Instytutu Architektury
i Urbanistyki PWSZ w Nysie, wykłada historię architektury i konserwację zabytków. Autor ponad
150 publikacji z zakresu konserwacji zabytków i historii architektury oraz licznych niepublikowanych
prac będących efektem badań terenowych. Wiceprezes Sekcji Polskiej DOCOMOMO (International
Working Party for Documentation and Conservation of Buildings, Sites and Neighbourhoods of
the Modern Movement), a także Przewodniczący Komisji Ochrony i Konserwacji Architektury
Modernistycznej ICOMOS.
Statistics
Abstract views: 151PDF downloads: 239
